Әуелден осы араға талас едің», — деген өлеңі осы кезде туған. Мұса Есіл бойын жайлайтын Құлбай байдың немересі Сапарға үйленеді. Бірақ ол 37 жасында 1895 жылы қайтыс болады. Соңында Анна, Кәсіп атты екі қыз бен Салық атты ұл қалады. Салықтың қызы Ғазиза Мусина Орал қаласында тұрады. Жаяу Мұса композитор ғана емес, сонымен бірге, ақын әрі публицист. Жетпіске таяу әнінің барлығының дерлік сөзін өзі жазған. Жаяу Мұса орыс тілін біліп қана қоймай, Л.Толстой, Ф.Достоевский, Н.Гоголь, С.Щедрин, И.Крылов секілді әйгілі көркемсөз шеберлерінің шығармаларымен жете таныс болған. Бірнеше мысалдар, көптеген өлеңдер, әндер, «Данышпан қыз» атты поэма, «Олжабай батыр» дастанын жазған. Абайға өлең арнаған, Ы.Алтынсариннің «Кел, балалар оқылық» өлеңіне ән шығарған. Әнші 94 жасында 1929 жылы 31 шілдеде дүниеден өтті. Ақшоқыда жерленді. 1972 жылы тұлғаның басына шағын күмбез орнатылды.
Үкілі Ыбырайдың «Қалдырған» өлеңіндегі астарлы ойды талдап жазыңыз!
Заты даңқты, тумысынан текті, кесек жаратылған Арқаның арысы Ыбырай Сандыбайұлының өлең-жырларының нәзік кестесі, өрнек-нақышы, сыр- сымбаты да сан қилы, нешеме алуан поэзиялық, музыкалық құбылыстарға бай. Саз-келісім жағынан алғанда, біресе жігерлі, серпінді, отты, ойнақы, бұрқыраған, қуатқа толы яки жұмсақтығы жібектей әсем әуенді, қоңыр үнді, терең сезімге құрылған, я болмаса салтанатты шадыман… Сондай әндерінің қатарына «Қарақат көз», «Гәкку», «Мақпал», «Алтыбасар», «Жиырма бес», «Желдірме», «Сүйгенім», «Арарай», «Қалдырғандарды» жатқызуға болады.
Ыбырай Көкше өңірінде, Володар ауданы, Қызыләскер ауылында дүниеге келіп, жастайынан өлеңге, әнге кұмар болып, молдадан оқып, арабша сауатын ашып өсіп жетіледі. «Сандыбайдың әнші баласы, өлеңші баласы» атанып, ауыл-аймақтағы жиын, той-думаннан қалмай, атақты ақын-әншілер: Орынбай Бертағұлы, Арыстанбай Табылбайұлы, Шөже Қарнаубайұлы, Біржан Қожағұлұлы, Ақан Қорамсаұлы, Балуан Шолақ Баймырзаұлы, Тезекбай Шоктыбайұлы, т.б. ұстаз тұтып, үлгі-өнеге алып, олардың шығармашылық дәстүріне еліктеп, Көкше өлкесіне әйгілі бола бастайды. Осылай ән мәдениетінің ортасынан өсіп жетілгеп сылқым, өнерпаз жас жігіт Ыбырай алдыңғы ағаларының Біржан сал, Ақан сері секілді әшекейленген киімімен атқа мініп, тазы, қаршыға ұстап, аңшылық, ойын-сауық ортасынан көрініп «Үкілі Ыбырай» атанады. Үкілі домбырасын тастамай, жас әнші — Ыбырай халық әндерін, халық композиторларының әндерін шебер орындаушылық шеберлігіне жетіп, өзі де ән, өлең шығарумен айналысады. Ыбырай әндерінің кұрылысында өз ерекшеліктерімен, қайырмасыз әннің күрделі түрі романс бағытына жақындайды. Дауыска жайлы, қиын емес ырғақтардан құралып, көңілге тез қонатын әуеннен тұрады. Композитордың 40-қа жуық әндері бар.
Достарыңызбен бөлісу: |
