Абдолла Ишан мешіті
жүктеу/скачать 178,59 Kb.
|
Абдолла Ишан мешіті
Биназар батыр кесенесі, Берікқара шатқалы
- Бұл бет үшін навигация:
- Қарасай петроглифтері
| «Қара кемпір» мемориалы
«Қара кемпір» 1993 ж. соғыстан ұлдарының қайтуын күткен қарт ананың мүсінінде сомдалған мемориалдық ескерткіш. Меркі ауданы, Жаңатоған ауылының шетіндегі биік төбеде орналасқан. Биіктігі 4 м болатын ескерткіш бетоннан құйылып, төртбұрыш тұғырдың үстіне орнатылған. Төбенің етегінде ескерткішке баратын, сатылы жолдың бойында: «Ооой, дүние-ай! Қараймын батыс жаққа келе ме деп, Анасын қайғы шеккен көре ме деп. Сұраймын өткеннен де, кеткеннен де Хабарын қос қозымның бере ме деп» – деген бір шумақ өлең қызыл тасқа қашалып жазылған. Ұлттық киім киіп, ағаш бұтағына сүйеніп тұрған мүсін кейуананың жүзінен уайым мен қажудың табы байқалып, адамды терең ойға жетелейді. Сұрапыл соғыстың салмағы майдан даласын от кешкен, оққа ұшқан жауынгерге ғана емес, ақ сүт беріп өсірген бауыр еті баласын амалсыздан аттандырған анаға, жан-тәнімен сүйіп қосылған, жар қызығын бөліскен азаматынан айырылған келіншекке, бір құрсақтан шыққан інісінен, ағасынан қол үзген бауырға түсті. Олардың бар қолынан келетіні - күту, сағыну. Тәңірден амандығын тілеу. Қара кемпір – сол әлсіз де азалы аналардың бірі еді. Бұл аңыз бастан-аяқ сұм соғыстың қасіреті мен оған деген ана қарғысы ретінде сипатталады. Осы өңірдің тумасы белгілі әнші, компазитор А. Қоразбаевтың жаны жаралы ананың тебіренісін суреттейтін «Қара кемпір» әні де осы оқиғаға байланысты туындаған. Оқиға Меркі ауданы, Қызылсай ауылындағы Қали ананың мұңлы тағдырын баяндайды. Сұрапыл соғыс жылдарындағы Жексенқұл, Қосшығұл атты қос ұлынан қатар айырылып, ішқұса болған ананың зары мен күйігі, жүрек жоқтауы жатыр. Артында қалған ел-жұрты азалы ананың аруғына тағзым ретінде ескерткіш орнатып, естелік қалдырды. Қарасай петроглифтері Қарасай петроглифтері Ақбұлым ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 5,7 шақырым жерде, Қарасай шатқалында орналасқан. Петроглифтер – қола және ерте темір дәуіріне жататын археологиялық ескерткіш. Нысан 2017 жылы «Рухани жаңғыру бағдарламасы аясында «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы бойынша Қазақстанның өңірлік қасиетті нысандар тізіміне енген. 2010 жылы «Археологическая экспертиза» ЖШС экспедициясы (С.Ақылбек, Ш.Құдабаев) есепке алып, жинаққа енгізген. Суреттер шатқалдың орта тұсындағы биік жартастарға, аздаған бөлігі қырдағы тастардың тегіс бетіне салынған. Жартастарда тауешкі, бұғы, елік, түйе, бұқа, адам бейнелері қашалған. Бұқа, түйе бейнелері ірі көлемді етіп (60х40 см), нүктелеу тәсілімен салынған. Басқа да аңдардың нобайлы бейнелері білінеді. Тастың беттерінде отыздан аса суреттер кездеседі. Қарасай шатқалындағы петроглифтердің ішіндегі құнды суреттер қатарына жататын петроглиф - күн басты Сібір бұғысы. Жанрлық композиция арқылы салынған бұғының суреті, ежелгі қола дәуірінен бізге жеткен бейнелеу өнерінің қайталанбас туындысы болып табылады. Аң стилі негізінде салынған сурет шынайы бейнені сомдайтын өнер туындысы. Сонымен қатар ежелгі көшпенділердің бейнелеу өнерінде кең таралған жылқы бейнесі де кездеседі. Жылқы қашанда дала өркениетінің басты нышаны, мінсе көлік, жесе ас, шөлдесе сусын ететін қасиетті жануарлардың бірі. Сондықтан жылқы ежелгі энеолит кезеңінен бері көшпенділердің өмірімен тығыз байланысты. Қарасай петроглифтерінде культтық көріністер, адам мен жабайы аңдардың аңшылық іс-әрекеттері сомдалып, тауешкілердің артқа қайырылған үлкен мүйіздерін тас бетіне шеберлікпен бейнеленуіне қарағанда олардың киелі аңдар қатарына жатқызылғандығын көреміз. Суреттердің арасында түйе бейнелері де кездеседі. Түз тағыларынан қабан, ұзын құйрығы қайырылып тұрған түлкі, қасқыр (ит) қазіргі үй жануарларынан аумайтын ойсыл қараға жататын бір топ бұқалардың суреттері асқан шеберлікпен бейнеленген. Сонымен қатар тастағы суретте алдыңғы екі аяқтарын көтеріп, шабысып, өз үйірлерін қорғап тұрған мығым денелі арғымақтардың суреттері нағыз шынайы көрініспен бейнеленген. Суреттердің мазмұнына арқау болған тұрмыстық заттар, жануарлар мен құбылыстардың барлығы қасиетті саналған. Түз тағылыры мен төрт түлік иесін құрметтеу, қару-жарақты кие тұту нышандары қазақ халқының дәстүрлі наным-сенімдерінде әлі күнге дейін сақталған. Қалай болғанда да әрбір бедерде көне замандардағы белгісіз тас қашаушы шебер суретшілердің сол заманғы қоршаған ортаға, дәстүрлі тіршілігіне деген өзіндік көзқарасы мен пайымын сипаттайды. Бұл суреттер қола дәуірінен бізге жеткен теңдессіз мәдени мұра. жүктеу/скачать 178,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|