«Агрономияның барлық міндеттері, егер олардың мәнін байыбына жете ұғынсақ, өсімдіктердің дұрыс қоректену жағдайларын анықтап, дәл жүзеге асыру болып табылады», деп тұжырымдалған

• 
  – стандартты, б – жүйелі, в – кездейсоқ; 1-5 – вариант нөмірі, I-IV – қайталау саны
  

Егістк тәжірибе жүргізгенде стандарт әдісінің кейбір кемшілік жақтарын ескеру керек:

1. 
   Қатар орналасқан мөлдектер өнімдерінің арасында әрдайым өзара байланыс бола бермейді.
   
2. 
   Тәжірибе сызбасында 10 немесе 12 зерттелетін варианттар болған жағдайда, бір-бірінен едәуір қашықтықта орналасқан мөлдектерді салыстыру қиын.
   

3. 
   Варианттар саны көп болса, тәжірибе учаскесінің жері тиімсіз пайдаланылады. Мысалы, стандарт варианты екі зерттелетін варианттардан кейін орналастырылса, тәжірибе учаскесінің көлемінің 40%-ын стандарт варианты алады, ал әр тәжірибе вариантынан соң стандарт варианты орын алса, онда учаске жерінің тең жартысы тиімсіз пайдаланылатындығын көрсетеді.
   

Аталған кемшіліктеріне байланысты стандартты әдіс тыңайтқыштармен жүргізілетін егістік тәжірибеде өте сирек қолданылады. Мысалы, жаңа минералды тыңайтқыш үлгісін зерттеуде қолдануға болады.

варианттарды зерттеушінің анықтаған сызбасындағы тәртіппен учаскеде орналастыруды айтады. Қайталауларды бір қатарға орналастырғанда, варианттар әр қайталау ішінде сызбадағы жүйемен өзгертілмеген түрінде орын алады

(16-сурет).

Егістік тәжірибе қайталаулары екі немесе көп қатарлы орналасқанда бірінші қатардағы қайталауда варианттар жүйесі толық сақталады. Екінші қатардан бастап варианттар жылжып сатылы орналасады. Егістік тәжірибеде варианттарды осылай орналастыруды шахмат жолымен орналастыру дейді (17-сурет).

64 65

A

B

C

D

E

F

C

E

B

A

D

F

B

C

D

E

F

A

B

F

E

D

A

C

C

D

E

F

A

B

A

D

F

C

B

E

D

E

F

A

B

C

F

B

D

E

C

A

E

F

A

B

C

D

D

A

C

F

E

B

F

A

B

C

D

E

E

C

A

B

F

D

А

В

19-сурет. Тәжірибені латын квадрат әдісімен орнала-стыру: А – жүйелі, В – кездейсоқ

Егістік тәжірибеде латын квадрат әдісі варианттар саны 4-7 болса ғана қолданылады. Бұл әдіс тәжірибе жұмысында шағын көлемді мөлдектерді орналастыруда. Мысалы, тыңайтқыштардың жаңа түрлерін зерттеуде ең қолайлы бо-лып саналады.

Тағы бір артықшылығы варианттар екі бағытта (тігінен және көлдеңінен) орналасатындықтан тәжірибе көрсеткіштерінің дәлдігі артады. Көп факторлы егістік тәжірибеде, үлкен көлемді мөлдектерді бөлшектеп ор-наластыру әдісі кеңінен қолданылады. өңдеу түрлерін, үлкен көлемді мөлдектерде зерттеуде, оларды шағын көлемді бірнеше мөлдектерге бөлшектеп, әрқайсысына тыңайтқыштардың мөлшерін сынайды. Мұндай тәжірибеде көп фактордың ішінен біреуінің нәтижесі анық, әрі дәл бо-лады. Мысалы, топырақ егістік тәжірибенің екі фактор-лы сызбасында мөлдектерді алдымен топырақты өңдеу тәсілдеріне (а₁, а₂, а₃, а₄, а₅) бөлшектесе, сонан соң осы мөлдекті тыңайтқыштың үш мөлшерін (b₁, b₂, b₃) сынау үшін бөлшектейді (20-сурет).

	а3	а4	а1	а5	а2
b1	b3 b2 b1 b2 b3 b3 b1 b2 b1 b3 b2 b3 b2 b1 I
	а1	а5	а4	а2	а3
						II
b3	b2 b1 b2 b3 b1 b2 b1 b3 b2 b1 b3 b2 b3 b1
	а2	а1	а4	а5	а3
						III
b1	b3 b2 b3 b1 b2 b1 b2 b3 b2 b1 b3 b1 b3 b2
	а4	а2	а5	а3	а1
						IV
b3	b2 b1 b2 b3 b1 b1 b3 b2 b1 b3 b2 b2 b3 b1

жүктеу/скачать 1,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: