(ХІ ғ. бас кезі – ХІІІ ғ. басы) Ø Қоныстанған жерлері және этникалық құрамы Қыпшақ тайпаларының тарихы тығыз байланысты: Қимақ тайпаларымен.
ХІ ғасырда жаңа құрылған Қыпшақ хандығының қолына толығымен көшкен қағанат жері: Қимақ.
ХІ ғасырда қыпшақтардың алып жатқан жері: шығыста Алтай мен Ертістен басталып, батысында Еділ мен Оңтүстік Оралға дейінгі жер.
v солтүстігінде Құланды даласынан оңтүстігінде Балқаш көлі мен Жоңғар Алатауына дейінгі кең-байтақ аймақ.
Дешті-Қыпшақ («Қыпшақтар даласы»)аумағының қамтыған жерлері:Алтайдан Еділге дейінгі аралық (ХІ ғасырдың екінші ширегі).
? Қыпшақтардың тарихи қалыптасқан көшу бағыттары туралы жазған араб географы әл-Омари (XIV ғ.).
Қыштардың этникалық құрамы құрыла бастаған кезең:VII-VIII ғасырлар.
Қыпшақтардың этникалық бірлестігі екі бөліктен тұрды:
1. Батыс бірлестікà11 тайпа: елбөрілі*, тоқсоба («9 тайпалы»), йетиоба («7 тайпа»), дурут («төрт тайпа»), т.б. 2. Шығыс бірлестік à 16 тайпа: 8 негізгі тайпа, 8 ұсақ тайпалық бөлімшелер.
Қыпшақ тайпаларының ішіндегі ең беделдісі: бөрілер.
v Қыпшақ хандары осы тайпадан шығып отырған.
Шығыс және Батыс қыпшақ бірлестіктерінің шартты шекарасы Еділ (Волга).
Қыпшақ бiрлестiгiне енген ХII ғасырда Арал маңын жайлаған тайпалар Қаңлы, қарлұқ, жікіл.
«Қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен» - деп айтқан саяхатшы:Плано Карпини[2].
Қыпшақ халқының қалыптасуына үлкен нұқсан келтірген: монғол шапқыншылығы.
Ø Қоғамдық құрылысы
Қыпшақ хандығының қоғамдық құрылысы тікелей Қимақ қағанатының қоғамдық құрылысының жалғасы болды.
Хандық биліктің берілу жүйесі:мұрагерлік.
Қыпшақтарда хандар әулетінің тайпасы елбөрілі екенін айтқан тарихшы:Жүзжани.
Хандық биліктің орталығы – орда.
Қыпшақ хандығындағы ақсүйек шонжарлардың аталуы: тархандар, басқақтар, бектер.
v Феодал-шонжарлардың баю жолындағы біршама табысы тұтқындарды Орта Азияның базарына сатудан түсетін еді.
