39
Оқу мақсаты
8.3.4.1 - мәтіндердің
түрлерін,
тілдік
ерекшеліктерін
салыстырып, талдау жасау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Мәтіндердің түрі мен жанрына қатысты тілдік
ерекшеліктерді салыстырады
Ойлау дағдыларының деңгейі
Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
Мәтіндерді оқып, төмендегі аспектілер бойынша салыстырыңыз.
1-мәтін
Махамбеттің күрделі тұлғасын көркемдік тұрғыдан жинақтауда, зұлымдық құрған заман шындығын шынайы жеткізуде – әр қаламгер түрлі әдіс-тәсілдерге қол артқан. Махамбеттің өмірі мен заманы туралы көркем шығармалардың ішінде Т.Әлімқұловтың «Қараой» әңгімесі айрықша дара тұлға.
Қараой - жер атауы. Қаралы оқиға осы жерде өтеді. Әңгімеде Махамбет өмірінің соңғы сәттері сөз болады. Ең бастысы, мұнда қайсар ақынның ешкімге бас имеген асыл рухы асқақ көрінеді.
Елінен айырылып, жерінен ауып , қос қыраны – екі ұлын қатар жоғалтса да, ақынның қанаты қайырылып, жігері құм болып, жасығанын көрмейміз. Тек қана көз алдында бақилық болған біртуар балаларын ойлап, есіне алғанда жүрегі елжіреп, көкірегі сары сағынышқа толы. Махамбет жапан далада жалғыз қалғанда жүрегіне жебедей қадалатын жалғыз жарасы
– Өтемістен туған онның атқа қонып, жасақты қолға айнала алмағаны.
2-мәтін
Ау, қызғыш құс, қызғыш құс,
Қанатың қатты, мойның бос.
Исатайдан айрылып,
Жалғыздықпен болдым дос.
Ау, қызғыш құс, қызғыш құс!
Ел қорғаны мен едім.
Мен де айрылдым елімнен;
Көл қорғаны сен едің,
Сен де айрылдың көліңнен.
Аспанда ұшқан қызғыш құс!
Сені көлден айырған -
Лашын құстың тепкіні.
Мені елден айырған -
Хан Жәңгірдің екпіні.
Айтып - айтпай немене,
Құсалықпен өтті ғой,
Махамбеттің көп күні!
Салыстыру аспектілері
|
1-мәтін
|
2-мәтін
|
Мәтін түрі
|
|
|
Мәтін жанры
|
|
|
Мәтін стилі
|
|
|
40
Тілдік қолданыстар
|
|
1
|
1
|
|
|
2
|
2
|
|
|
3
|
3
|
Дескриптор
|
Білім алушы
|
|
|
- мәтіндердің түрін анықтайды;
|
|
|
- мәтіндердің жанрын жазады;
|
|
|
- мәтіндердің стилін анықтайды;
|
|
|
- мәтіндердегі стильге тән 3 қолданысты анықтайды.
|
41
Оқу мақсаты
8.5.1.5 - демеулік шылаулардың (сұраулық, күшейткіш) қызметін білу, ауызша және жазба жұмыстарда орынды қолдану
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Ауызша және жазба жұмыстарда демеулік шылауларды
(сұраулық, күшейткіш) қолданады
Ойлау дағдыларының деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Сізге бір тарихи тұлғамен кездесуге мүмкіндік берілді. Онымен кездеспес бұрын қандай сұрақтар қоятыныңыз туралы ойландыңыз. Тарихи тұлғаға қоятын сұрақтарыңызды құрастырыңыз. Сұраулық демеуліктерді қолданыңыз.
1.
2.
3.
4.
5.
Дескриптор Білім алушы
тарихи тұлғаның өміріне, ерлігіне, қызметіне қатысты 5 сұрақ құрастырады;
сұрақтар құрамында сұраулық демеуліктерді қолданады.
42
Оқу мақсаты
|
8.1.2.1 - тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, детальді
|
|
|
ақпараттарды анықтау
|
|
Бағалау критерийі
|
Білім алушы
|
|
|
• Мәтін мазмұны негізінде детальді ақпараттарды анықтайды
|
|
Ойлау дағдыларының
|
Қолдану
|
|
|
|
деңгейі
|
|
|
1-тапсырма
Мәтінді мұқият тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.
Дәстүрлі қазақ отбасында ата-баба тәрбиесі ерекше. Қазақ отбасында балаға туыстарын, нағашыларын, ата-бабаларын, үлкен аталарын, жеті атасын айтып отырады. Бұл баланы өскенде өз туыстарын жақсы білуге, сыйлауға үйретеді. Жеті атаны үйрету – әр ата-ананың басты борышы. Өзін, әкесін, атасын, бабасын және одан арғы ата-бабасының есімдерін білу – жеті атаны білу. Әкесі, атасы, балаға тек жеті атасына дейінгі аралықтағы аталарының атын жаттатып қана қоймай, олардың қандай адам болғанын, елі үшін жасаған ерліктерін, өнегелі істерін де айтып отырған. Сол арқылы бала ата дәстүрін жалғастырса екен деген мақсат көздеген.
Қазақ отбасында ата-әжені, әке-шешені ерекше құрметтеген. Ұл-қыздары ата-аналарын қартайғанда қамқорлыққа алған. Ата-ана балаларының тәлім-тәрбиесіне қаншалықты жауапты болса, балалар да кейін әке-шешелері қартайғанда баққан.
Қазақ отбасында әкенің орны ерекше. Әке – отбасының тірегі. Ананың орны да ерекше.
Әке де, балалар да ананы сыйлайды, құрметтейді.
Әке мен шеше ақылдасып, үйленген ұлдарына енші бөледі. Тұрмысқа шыққан
қыздарына жасау береді.
|
|
|
|
|
Кестедегі ақпараттардың «шын, жалған» екенін белгілеңіз.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ақпараттар
|
шын
|
жалған
|
2-
|
|
|
|
|
|
Арғы аталарының жақсылықтарын, қаһарман ерліктерін
|
|
|
тапс
|
|
әңгімелеп берген.
|
|
|
ырм
|
|
|
|
|
а
|
|
Ер жеткенде балалары әке-шешесін бағып-күтуге міндетті емес.
|
|
|
|
|
|
|
Мәт
|
|
Отбасылы болған ер баласына әке-шешесі жасау береді.
|
|
|
|
|
|
|
інде
|
|
Жеті атаны білу арқылы бала жақын туыстарын таниды.
|
|
|
|
|
|
|
гі
|
|
|
|
|
|
жеті атаны білудің маңыздылығына қатысты 3 детальді ақпаратты анықтаңыз.
Дескриптор Білім алушы
шын, жалған ақпаратты анықтайды;
мәтіннен 3 детальді ақпаратты анықтайды.
43
Оқу мақсаты
|
8.1.4.1 - орта көлемді прозалық, драмалық және поэзиялық
|
|
шығармалардан үзінді тыңдау, тақырыбы мен идеясын
|
|
талдау
|
Бағалау критерийі
|
Білім алушы
|
|
• Шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтайды
|
Ойлау дағдыларының
|
Қолдану
|
деңгейі
|
|
Тапсырма
Мәтінді тыңдаңыз. «Жылқы» сұлбасының денесіне шығарманың идеясын, басына тақырыбын жазыңыз.
«…Қодар құл оқпен атып өшін алды,
Сүйтіп қастық қылғандай несін алды.
Үйдегі Баяныма берейін деп,
Шұрқылтайдың түбінен кесіп алды.
Бәрекелді! Қодардың тентегіне,
Асау күрең жүрмейді жетегіне.
Қозыкенің басы деп тастап еді,
Баян жылап салады сандығына.
Сұлу Баян қолына айна алады,
Қозыкеден айырылып қиналады.
Өзімменен қосылып зарласын деп,
Ботасы өлген боз інген түйе алады.
Баян жас бота белбеу белден шешті,
Қозыкеден айырылып қайғы түсті.
Баян Сұлу тұра алмай жұртта қалды,
Сарыбайдың ертең тұра ауылы көшті.
Баян Сұлу тұра алмай жұртта қалды,
Оны көріп Қодар құл қуаныш қылды.
Көш жөнеліп кеткенін көріп тұрып,
Жұртта қалған Баянға Қодар келді.
-Жылқыны көп жалшылар суарады,
Сені көріп көңілім қуанады.
Алған байың өлді ғой, сұлу Баян,
Енді сені мен алмай кім алады?
Баян басын көтеріп тұра келді,
Жылап тұрып Қодарға жауап берді.
Дескриптор Білім алушы
үзінді мазмұны бойынша мәтіннің тақырыбын анықтайды;
көркем шығармадан алынған үзіндінің идеясын 1-2 сөйлеммен жазады.
44
Оқу мақсаты
8.2.5.1 - пікірталасқа қатысушылар берілген тақырып бойынша өз пікірлерін сенімді дәлелдеу және қойылған сұрақтарға еркін жауап беру
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Өз ұстанымына қатысты дәлелдер ұсынып, сұрақтарға
жауап береді
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі
Тапсырма
Отбасындағы қыз бала мен ер бала тәрбиесіне қатысты 2 проблемалық сұрақ құрастырыңыз. Сұрақтарды топта талқылап, ең маңызды 3 сұрақты таңдап алыңыз. «Елші» әдісі бойынша бір оқушы өзге топтарға таңдап алған сұрақтарын қояды.
Қойылған сұрақты талқылап, топ атынан жауап беріңіз.
Дескриптор Білім алушы
бала тәрбиесіне қатысты 2 ашық сұрақ құрастырады;
топта ең маңызды 3 сұрақты таңдайды;
қойылған сұрақтарға өз пікірлерін білдіре отырып жауап береді.
45
Оқу мақсаты
8.3.3.1 - прозалық және поэзиялық шығармалардың композициялық құрылымын анықтау, кейіпкердің іс -әрекетіне немесе лирикалық кейіпкердің образына баға беру
Достарыңызбен бөлісу: |