Алматы «Сардар» баспа үйі



Pdf көрінісі
бет78/144
Дата01.06.2020
өлшемі1,52 Mb.
#71999
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   144
ҚҰН // ҚҰНЫҚ  “Дəніккеннен  құныққан  жаман”  дегендегі  “құн– 
тонау‚ ұрлау; құнық– тонаушы” [ДТС‚ 446 б.].
ШЕШЕК  парсы  тілінен  ауысқан  “гүлдің”  актив  қолданысқа  түс-
кеннен кейін мағынасы беймəлім сөзге айнала бастады. Шешек сөзінің 
төркінін іздестіре қалсақ‚ оны да монғол тілінен (оларда – цэцэг) ауыс-
қан деуіміз ықтимал.
ТЕБЕН  монғол  тілінде  тойв‚  буряттарда  тойбо–  біздегі  “үлкен” 
сөзімен мағыналас. Ішкі фонетикалық заңдылықтарға сай ықшамдалып, 
осы  түбірмен  ине  сөзі  тіркеске  түсіп‚  тебен  тұлғасы  пайда  болған. 
Б.И.Вербицкидің  алтай-алада  сөздігінде  Тебінге– “үлкен  ине”  деп 
түсіндірілген.
БҮЛДІРГЕ  Қазақ  тілінің  “Түсіндірме  сөздігінде”  “бүлінген  елден 
бүлдірге  алма”  мақалы  келтіріліп‚  бірінші  сөзге – «бұзылу»‚ «құлау»‚ 
«қирау»‚  ал  екіншісіне  (бүлдіргеге) “қамшы‚  сойыл‚  шоқпарға  тағыла-
тын қайыс белбеу” деген анықтама берілген.
Қазіргі  тілімізде  мұның  мағынасы  “сөздікте”  берілген  түсініктей 
екені  даусыз.  Бірақ  тұңғыс-манчыжұр  тілдерінде  булөөн  сөзінің  “жау”‚ 
“жауласу”‚ “соғыс”‚ “соғысу”  сияқты  да  мағыналары  бар  екенін 
көреміз[ССТМЯ‚ 109-110 б.]. 
Туба-кижилер  тілінде  бүлдүргі  сөзі  қазіргі  біздің  түсінігіміздегі 
“əшекей” дегенге ұқсайды. Осы деректерге сүйене келіп‚ “бүлінген елден 
бүлдірге  алма”  тіркесінің  тұңғыш  мағынасы – “Жеңілген  жау  елінен 
əшекейлі зат алма” болса керек деп ойлаймыз.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   144




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет