«Алтын адам»

Үшінші басылым

• 
  1-категория – жойылып бара жатқан;
  
• 
  2-категория – саны жылдан-жылға күрт азайып бара жатқан;
  
• 
  3-категория – сирек кездесетін;
  
• 
  4- категория – ғылыми тұрғыдан толық зерттелмеген;
  
• 
  5-категория – қалпына келтірілген түрлер деп берілген. “Қазақстанның Қызыл кітабының” үшінші басылымында тіркелген омыртқалы жануарлар түрінің қандай отрядқа, қандай тұқымдасқа жататыны және әрбір жеке түрге қысқаша қазақша, ағылшынша деректер берілген. Сонымен бірге әрбір тіркелген түрдің суреті, Қазақстан аумағында таралуын көрсететін карта және сол жануардың түріне қатысты ақпарат көздері (кітаптар, мақалалар) көрсетілген. “Қазақстанның Қызыл кітабының” өсімдіктерге арналған бірінші басылымында өсімдіктердің 307 түрі тіркелген. Онда
  
• 
  жабықтұқымдылардың 288,
  
• 
  ашықтұқымдылардың 2,
  
• 
  қырыққұлақ тәрізділердің 3,
  
• 
  мүктердің 3,
  
• 
  саңырауқұлақтардың 10,
  
• 
  қыналардың – 1 түрі берілген.
  

Тұлғаға тағзым - рухани өсу жолы

Елбасы Н.Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында ұлттың рухани дамуының түбегейлі бағытын айқындап беріп, қоғам алдында үлкен міндет тұрғанын атап өтті. Осы орайда ұлттық сананы айшықтайтын, жаңа рухани қоғам қалыптастыратын, рухы биік, санасы жаңғырған, ұлттық рухта тәрбиеленген, отансүйгіш өскелең ұрпақ қажет екендігі белгілі.

Мақалада көзделген міндеттерді іс жүзінде орындап, яғни шәкірт тәрбиелеу ісін жаңа бағытта өрбіту үшін «Ел болам десең бесігіңді түзе» деген ұлы жазушы М.Әуезовтың ғибыратын ескере отырып, рухани жаңғырған жаңашыл ұрпақ қана ел ертеңі, ұлт болашағы болатынын ескердік.

Оқушыны біліміне қарай бағалап қана қоймай, тәрбиесіне аса көңіл бөлудің күрделі үрдістері жаңа оқыту жүйесінде кеңінен қамтылуда. Елді ілгері апаратын тұлғалардың бәрі мұғалімнің тәлім-тәрбиесін нәр алып барып, үлкен өмірге қанаттанады.

Ұлттық рухтың, тіл мен ділдің мығым болуы бастауыш сыныпта алған білімге байланысты болғандықтан, рухани дүниенің қайнар көзін табу біздің міндет деп түсінеміз. Ұлтымыздың әлдиден басталып, бесік жырына ұласатын, батырлар жырымен өріліп, ертегі-аңызға еліктіретін бай мұрасы адамның рухани өсу жолы емес пе?! Баланың дұрыс қалыптасуына отбасындағы ырым-тиымдар мен салт-дәстүрдің салтанат құруы да ерекше ықпал етпек. Жеткіншектердің өлке тарихын зерделеп, тұлғаларын танып өсуі де туған топырағының құдіретін сезінуіне жол ашпақ. Біз бұл бағыттағы тәрбиемізді өлкеден түлеген ақын-жазушыларымыз, батыр-билеріміз туралы танымдық шаралармен шендестіреміз. Әріге бармай-ақ, бастауыш сыныптың оқушысына Қазақстанның халық жазушысы, Қазақтың Қадыры атанған Қадыр Мырза Әлидің шығармашылығын таныту арқылы жоғарыда айтылған зор дүниені қамтуға болады. Бір-ақ мысал: «Қадыр Мырза Әлі Орал облысы Жымпиты ауылында 1935 жылы 5 қаңтарда дүниеге келген. 1958 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетін тәмамдап, еңбек жолын сол кезде жаңадан ашылған балалар журналы «Балдырғаннан» бастаған». Осы сөйлемнен-ақ балалар ақынның Ақ Жайықта дүниеге келгенін әрі шығармашылығын балаларға арнағандығын аңғарады. Әрі қарай ақынның еңбек жолын шығармашылығымен байланыстыра отырып, қызықты ақпаратпен тереңдей береміз. Өлкемізден шыққан өрелі ақынның тұңғыш өлеңдері республикалық «Пионер» балалар журналында жарияланып, жетпістен астам поэзиялық, прозалық, сондай-ақ әдеби-сын кітаптары жарық көргендігін айта отырып, мектеп оқулықтарына енген өлеңдеріне кезек береміз. Ақынның 1959 жылы шыққан «Көктем» жыр жинағы кез келген баланы еліктіріп әкететін дүниелерге толы. Ақынның өзге ұлт тіліндегі дүниелерді қазақшаға аударғандығын және өз шығармаларының ағылшын, француз, неміс, поляк, венгр, болгар тілдеріне тәржімаланғандығын айта келіп, ұлттар бірлігі мен татулығына қосқан өлшеусіз үлесін ұғындырамыз. Ал әнге арнап жазған екі жүзден астам өлеңінің халыққа кең тарап кеткендігін сөз еткенде қазақ ән өнерінің дамуына қосқан еңбегін түсіндіреміз. Осылайша қазыналы тұлғаның шығармашылығын жан-жақты сипаттай келе, том-том жинақтары бары екендігін, оларды кез келген кітапханадан, дүкен сөрелерінен табуға болатынын айтып, бағыттаймыз. Тәлімді сабақ мұнымен шектелмек емес. Балалардың алған білімін әрі қарай толықтыру мақсатымен облыс орталығындағы «Қадыр Мырза Әли» мәдени орталығына саяхат ұйымдастырамыз. Сәулеті ерекше мәнерде бой түзеген орталық нағыз рухани дүниенің алтын ордасы іспетті. Ақынның табиғатынан, бітім-болмысынан сыр шертіп тұрған құнды жәдігерлердің сыры баяндалған сәтте бала бойын тамаша сезімдер билері сөзсіз. Ақынның ұрпаққа қалған мол мұрасы, иеленген атақ-даңқы мен халқы білдірген құрметі жайлы маңызды мәліметтерді осы киелі шаңырақтан алуға мүмкіндік болғанына бек қуанамыз. Бұл – рухани жаңғыру аясында шәкірттерге ұсынылған аса маңызды ұлттық құндылық болары сөзсіз.