Анықтамалық КӨмекші қҰрал тәуелсіз Қазақстан Республикасы
жүктеу/скачать 7,73 Mb.
|
Қазақстанның физикалық географиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Табиғат зоналары бойынша топырақ түрлері: Орманды дала
- Қазақстан аумағын табиғи аудандастыру
- Табиғат зоналары климаты топырағы
- (өтпелі зона) 7 %
- Шөлейт (өтпелі зона) 23 %
- Қазақстан аумағының табиғи аудандары Шығыс Еуропа жазығы
| Топырақ зоналары
Қара топырақты зона Қара қоңыр топырақты эона зона Қоңыр, сұр қоңыр топырақты зона 520 с.е. солүстігінде 25,5 млн га- 9,5% 520 – 480 c.е. аралығы 90,6 млн га – 34% 480 c.е. оңтүстігінде 120 млн га – 44% Солтүстікте қарашіріктің қалыңдығы – 75 см. Дала зонасында - 9% Шөлейт зонасында – 2 – 3% Шөл зонасында – солтүстігінде -2,5%, оңтүстігінде – 1,0-1,2% Табиғат зоналары бойынша топырақ түрлері: Орманды дала – орманның сұр және қара топырағы. Дала – қара және қызыл қоңыр топырақ. Шөлейт –ашық қызғылт. Шөл – қызғылт сары.Оңтүстігі – сұр қоңыр, солтүстігі – ашық қызғылт. Қазақстан аумағын табиғи аудандастыру Қазақстанды физикалық географиялық тұрғыдан алғаш рет 1913 жылы академик Л.С. Берг аудандастырған. Б.А. Федорович басқарған ғалымдар тобы 1970 жылы Қазақстан аумағын 8 табиғи аудандарға бөлді.
Қазақстанның табиғат зоналары Табиғат зоналары ауа райы, жер бедері мен географиялық орнына байланысты қалыптасады. Әрбір зона өзіне тән климатымен, топырағымен, өсімдік және жануарлар дүниесімен ерекшеленеді. Қазақстанның жазық бөлігінде солтүстіктен оңтүстікке қарай бірте-бірте орманды дала, дала, шөлейт және шөл зоналары ауысып отырады. Биік таулы аудандарда зоналар биіктікке байланысты ауысып отырады, оны биіктік зоналылық немесе биіктік белделер деп атайды. Табиғат зоналары
Қазақстан аумағының табиғи аудандары Шығыс Еуропа жазығы Шығыс Еуропа жазығы дүниежүзіндегі аса ірі жазықтардың бірі. Қазақстан жеріне Шығыс Еуропа жазығының оңтүстік-шығыс бөлігі ғана еніп жатыр. Шығыс Еуропа жазығы шығысында Мұғалжар тауымен,оңтүстік –шығысында Үстіртпен, оңтүстігінде Маңғыстаумен шектеседі. Шығыс Еуропа жазығына Жалпы Сырт, Елек, Жайық, Жем өзендері кіреді. Жер бедерінің көпшілік бөлігін Нарын, Тайсойған, Каспий маңы Қарақұмы алып жатыр. Батыс Сібір жазығы Батыс Сібір жазығы – Еуразия материгіндегі ірі жазықтардың бірі. Қазақстан жеріне Батыс Сібір жазығының оңтүстік бөлігі ғана кіреді.Ол республиканың солтүстік, солтүстік-шығыс бөлігіндеОрал тауының шығыс жағынанАлтай тауына дейінЕртіс өзені бойында созылып жатыр.Оңтүстігінде Сарыарқа орналасқан. Батыс Сібір жазығы жер беті суына бай.Ірі өзендері- Ертіс, Есіл, Тобыл. Көлдердің ішіндегі ірілері – Сілетітеңіз, Құсмұрын, Шағалалытеңіз, Теке, Қызылқақ, жалаулы т.б. Тұран жазығы Тұран жазығы (кейде ойпаты деп те аталады) – Еуразия материгінің орталық бөлігінде орналасқан үлкен жазық. Қазақстан жеріне Тұран ойпатының солтүстік бөлігі ғана кіреді. Тұран жазығы Қазақстанның оңтүстік-батысында орналасқан. Солтүстігінде Мұғалжар және Оңтүстік Орал, Торғай үстіртін, солтүстік –шығысында Сарыарқа және Тянь-Шань тауының етегін, ал батысында Каспий теңізіне дейінгі алқапты алып жатыр. Солтүстігінде Торғай қақпасы арқылы Батыс Сібір жазығымен жалғасады. Қазақстан жерінде Тұран ойпатын Сырдария өзені екіге бөледі. Сырдарияның оңтүстігінде Қызылқұм, солтүстігінде Үлкен және Кіші Борсық, Арал бойындағы Қарақұм шөлдері орналасқан. Тұран жазығы - Қазақстандағы ең ыстық аймақ. Ең үлкен өзендері – Сырдария мен Әмудария. Үстірт Үстірт – Арал теңізінің батысынан Маңғыстау түбегін қоса алып жатқан дөңес жер. Үстірттің солтүстік-батыс бөлігі ғана Қазақстан жеріне қарайды, қалғаны Қарақалпақ жерінде. Оның жан-жағының бәрі тік жарлы жарқабақтармен шектелген.Үстіртте тұщы су жоқтың қасы, халық өте сирек тұрады. Оңтүстік –батыстан солтүстік-шығысқа дейін 600 км-гесозылып жатыр, ені 300-400 км, ауданы 200 км2. Ең биік жері Мұзбел (341 м) Тұран ойпатында орналасқан. Торғай үстірті Торғай үстірті - Тұран ойпатының солтүстігінде жатыр. Үстірттің орталығында солтүстіктен-оңтүстікке созылып жатқан ойыс – Торғай қолаты бар, оны Торғай бұғазы немесе Торғай қақпасы деп те атайды. Ол Батыс Сібір жазығын Тұран ойпатымен жалғастырады. Жерінің 25 пайызы егістікке жарамды. Жем үстірті Жем үстірті немесе Орал алды үстірті Каспий маңы ойпаты мен Мұғалжар тауының аралығында жатыр. Солтүстігінде Жалпы сырттың оңтүстік бөлігімен жалғасады. Солтүстіктен оңтүстікке қарай біртіндеп төмендейді. Жем үстіртінен Жем, Сағыз, Ойыл өзендері бастау алады. Жалпы сырт Жалпы сырт Орал тауының батысында Еділ (Волга) өзенімен екі ортада жатқан таулы қырат.Қазақстан жеріне оңтүстік бөлігі ғана кіреді. Жалпы сырттың биік жері Ресей аумағында. Бетпақдала Бетпақдала Сарыарқаның оңтүстігінде орналасқан шөлейтті өңір. Ол батысында Сарысу өзенінен бастап, шығысында Балқаш көліне дейін , солүстіктен оңтүстікке Шу өзенінің аңғарына дейін созылып жатыр. Ең биік жері – Жамбыл тауы (974 м). Жер бетінде ағын су жоқтың қасы, сор немесе ащы, тұзды көлдер кездеседі. Жер асты суының өте мол қоры бар. жүктеу/скачать 7,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|