жылы қабылдаған қараханидтер ғылым мен мәдениеттің дамуына кең жол ашты. Тарих сахнасына әдеби еттің көрнекті өкілдері шықты. С ондай көрнекті түлғаның бірі - Жүсіп Баласағұн еді. Жүсіп Баласағүн — ІХ-ХІІ ғасырдағы ағартушылық саланың алдыңғы са- пында болған тұрандық. Ол Ш у ө зе н ін ің жағасындағы Баласағұни қаласында 1015 жылы дүниеге келген. Белгілі түркі зиялысының баласы бо- лғандықтан, жақсы білім алмауы мүмкін емес еді. Ол кезде Ж етісу өлкесі тарих, ф илософия, әдебиет орталығына айналған-тын. Баласағұн ө зін ің туған тілімен катар тәжік, парсы тілдерін жетік меңгереді ж әне соғды тілін де жақсы білгенге ұқсайды. Ол ғалымдармен, саясаткерлермен, саудагер- лермен де араласып түрды. Баласағұн қаласы саяси-мәдени орталық еді. А. Ю. Якубовскийдің дәлелдеуі бойынша, Жетісу өлкесінде қала мен даланың қарым-қатынасы ерекше болған. Отырықшылар мен көшпенділердің етенс араласуы мәдениет пен ғылымның, экономиканың гүлденуіне жақсы жағ- дай туғызды. Талас пен Шу өзендерінің алқабында биік м әдениетке қол жеткізген қалалар көп болды. Солардың ішінде Баласағүн қаласының орны ерекше. Бұған Жүсіп Баласағұнның еңбектері куә. Оның “Қүдатғу білік ' атты кітабы Қарахан әулеті империясының дәуірлеп тұрған шағында жа- зылды.) Түркі тілінде өлеңмен жазылган бұл тамаша туындының аудармасымен көрнекті зерттеушілер В. В. Раддов, К. Каримов, В. Томсен. С.Н. Иванов ж әне басқалар айналысты. Тек Түран ғана емес, Қытай қорғанынан оңтүстік тауларға деііін, Кас
Үлы Тұранның Үлдары 53
пий мен Қара теңіз аралағындағы ұлы дала Ж. Баласағұнды асқан ойшыл, философ, әдебиетші, лингвист ден танып, мойындады.Жүсіп Баласағұнның
