ның кемеңгер ұлдарының бірегейі.
Адамзат дамуына үлкен үлес қосқан көптеген таланттар Тұран топыра-
ғында дүниеге келген. Шығыста: “Түркі тіліндегі әдеби ет парсы -тәж ік
әд еби етін е еліктеуден туған, түркі тілінде классикалық туынды ж асау
мүмкін ем ес” деген пікір көп уақытқа шейін бел алып келгені жасырын
емес. Мүндай негізсіз, жалаң пікірді Ж.Баласағүнның таза түркі тілінде жа-
зылған “Құдатғу білік” поэмасы жоққа шығарды. Біздің дәуірімізде Жүсіп
Баласағұнның ұрпақтары — қазіргі түркі халықтары өз тілдерінде өзге
тілдегі шығармалардан артық болмаса кем түспейтін көркем туындылар ту-
дыруда.
МАХМУД ҚАШҚАРИ
1030-1126
ж.ж.
Ысқақ әл-Ф араби мен Исмаил әл-Ф арабидің жалпытілдік араб сөздігі
кейінгі филологиялық көрнекті шығармаларды жасауға үлгі әрі негіз болды.
Бүл “Диуан әл-абад” өнегесі мен оның негізге алған қағидаларын Махмуд
әл-Қашқари да кеңінен пайдаланғанын айтсақ та жеткілікті.
М ахмуд әл-Қ аш қари толық аты ж өні - М ахмұд ибн әл -Х у сей н ибн
М ұхаммед ХІ-ғасырдың көрнекті ғалымы. Өмір сүрген уақыты шамамен
1030-1126 жылдар аралығы.
Оның әкесі, Хусейн ибн Мұхамед Барысханның билеушісі болған. Қаш-
қари - ғалымның бүркенш ік аты. М ахмұд Қашқари Қарахан әулеті
империясының гүлденген кезінде туып, өмір сүрген. Оның басты идеологи-
ясы ислам болатын. Империяның дәуір л еу к езең ін де, Орталық Азияда
тамаша түлғалар өсіп шықты. Олар — философия, тарих, география, меди
цина ғылымдарын меңгерген әл-Ф араби, әл -К и н ди, И бн-С ина, Бируни
ж әне басқалары еді. Осы кезенде Баласағұнның “Құдатғу білік” атты дана-
лық кітабы, Махмуд Қашғаридің түрік сөздерінің жинағы “Диуани-лұғат
ат-түрік” деген ірі шығармасы. Ахмет Иассауидің атақты “Дпуани Хикметі"
Достарыңызбен бөлісу: |
