Ақселеу сейдімбек
жүктеу/скачать 153,5 Kb.
|
АҚСЕЛЕУ СЕЙДІМБЕК
|
АҚСЕЛЕУ СЕЙДІМБЕК Ақселеу Сланұлы Сейдімбек Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданына қарасты Атасу аулында 1942 жылы 12 желтоксанда дүниеге келген. Әкесі Слан Екінші дүниежүзлік соғыста кайтыс болып, әкесінің ағасы Аманбектің тәрбиесін көріп өскен. 1959 жылы Жаңаарқа ауданының орталығында №1 қазақ орта мектебін бітірген соң комсомолдық жолдамамен Қызыл-тау, Актау кеншарының мал шаруашылығында үш жыл еңбек етеді. Ақселеу Сейдімбектің өскен ортасы, әсіресе, аудан орталығынан шалғайдағы мал шаруашылықтарында еңбек еткен жылдары оның сана-сезімін қалыптастырған, ел өмірінің дәстүрлі болмысына көз қаныктырған, тіптен болашақ шығармашылық ізденістеріне түбегейлі ықпал еткен тағдыр-талайлы жылдар болған. Тарихтың әр қилы кезеңінде әлеуметтік-саяси ахуалмен тағдырлас ұрпактың қалыптасып отыруы табиғи үрдіс. Екінші дүниежүзлік соғыстың аласапыранынан кейінгі әлеуметтік ауыртпашылық жылдарында қазақ ауылдары төрт түлік малдың сүмесімен күн көруге мәжбүр болды. Сөйтіп, әлі де болса этностың жадынан көмескіленіп үлгермеген көшпелі өмір салттың шаруашылық-мәдени жүйесін қазак ауылдары өздерінің әлеуметтік өмірлеріне негіз етті. Сол өмір салтпен өзектес дәстүрлі мәдениет те үзілмей сабақтасып, өмірдің алуан арнасында көрініс тауып отырды. Міне, осындай тарихи-әлеуметтік ахуалда, дәлірек айтқанда XX ғасырдың 40-50-60 жылдарында дәстүрлі тәлім-тәрбие көрген, болмыс-бітімі ұлттық қасиеттерге мейлінше қанық ұрпақ қалыптасты. Бұл ұрпакты қазақ даласында үш мың жылдай дәурен сүрген көшпелі өмір салттың сүт кенжесі деуге болады. Қазақ қоғамында түбегейлі системалық алмасу XX ғасырдың алпысыншы жылдарынан бастап жеделдей түсті. Бұрын елдің әлеуметтік өмірінде мал шаруашылығы бел алып жатса, енді аграрлы-өндірістік жүйе үстемдік құра бастады. Мұндай тарихи-әлеуметтік араларада қалыптасқан ұрпақ, қос енені тел еміп тез жеттіккен төл сиякты, өткен мен бүгінді салғастыруға, ел өміріндегі сапалық өзгерістерді парақтауға мейлінше жүйрік, тарихи зердесі сергек болып қалыптасты. Олар бұрынғы дәстүрлі қоғамның барша болмысын тал бойына дарытқан, сонымен бірге жан өмірді де жасактаушы ұрпақ еді. Осы қасиеттер олардың мәдени-рухани ізденістерінде айқын көрініс тауып, ұлттық рухы биік, төлтума бояуы канық, ой-тұжырымы тың туындылар беруіне себепші болды. Мұндай әсер-ыкпалдан Ақселеу Сланұлының да шығармашылық тағдыры шет емес. Ақселеу Сейдімбектің мал шаруашылығында еңбек еткен жылдары жазған мақалалары, өлендері аудандық, облыстық газеттерде, республикалық «Қазақстан пионері газетінде жарияланып тұрды. Бұл ретте, оған ақыл-кеңес беріп, шығармашылық жолды таңдауына әсер-ықпал еткен адам — сол кезде аудандық газетте қызмет атқарған белгілі жазушы Асан Жұмаділдин болды. Ақселеу Сейдімбек 1961 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақтың ұлттық университетіне (Алматы) оқуға түсіп, 1968 жылы журналистика факультетін бітіріп шықты. Университетте оқып жүріп, 1963-64 жылдары Троицк қаласында әскери міндетін атқарып қайтады. Университетте оқыған жылдар ол үшін білім айдынына құлшына құлаш ұрған, әсіресе, тарих, философия, мәдениеттану, этнология фольклортану салаларына ынта-ықыласпен ден койған, сөйтіп, жүйелі білім алып шығуды мұрат тұтқан жылдар болды. Сонымен бірге ол университеттің «Журналист» газетін шығарушы алқаның және М.Әуезов атындағы Әдеби бірлесгіктің мүшесі, «Кайнар» қолжазба журналының бас редакторы, Москвадағы қазак жастары құрған «Жас тулпар» атты мәдени қозғалыстың Қазақстандағы өкілі болып, шығармашылык және қоғамдық жұмыстарға сергек араласа бастайды. Ақселеу Сейдімбек университетті бітірген соң, 1968-1987 жылдар аралығында облыстық және республикалық баспасөз орындарында әдеби кызметкер және меншікті тілші («Лениншіл жас»~ «Жас алаш»), жауапты хатшы («Орталық Қазақстан»), әдебиет және өнер бөлімінің меңгерушісі («Социалистік Казақстан»—»Егемен Казақстан»), бас редактор («Білім және еңбек»-«Зерде» журналы және «Әлем» аламанағы) болып қызмет атқарды. Бұл жылдар оның ел өміріне белсене араласқан, жетістікке де, кемшілікке де шырылдап үн қосқан, әсіресе, ел жадындағы рухани қазыналарды жаңаша парықтап, оған құныға ден қойған, сөйтіп ұлттық мәдениетке қатысты эмпирикалық материалдармен қоржынын тоғайтқан кезі еді. Баспасөз беттеріндегі күн құрғатпай жарияланып жататын мақалаларымен қоса, бұл жылдары Ақселеу Сейдімбектің әнгімелері мен повестері «Ақиық» (1972), «Қыр хиқаялары» (1977), «Тауға біткен жалбыз»(1979), «Аққыз» (1981) деген атпен, очерктері «Кеніш» (1979), «Серпер» (1982) деген атпен жеке кітап болып жарық көреді. Ұлттық-этнографиялық бояуы қанық әңгімелері мен повестері орыс, қырғыз, өзбек, эстон, чех, неміс, ағылшьш тілдеріне аударылады. «Кеніш» кітабы үшін Қазақстан Журналистер одағының лауреаты болып, бірінші сыйлықпен марапатталады. Оның 1981 жылы жарық көрген «Күңгір-күңгір күмбездер» атты ғылыми-көпшілік кітабы қазақтың дәстүрлі мәдениетін өзінің телтума қалпында біртұтас құбылыс ретінде қарастыруымен, тарихи-этнографиялық дерегінің молдығымен, әсіресе, ұлттық рухани әлемін тарықтаудағы тың тұжырымдарымен оқырман назарын аударған еңбек болды. Бұл кітап 1985 жылы «Поющие купола» деген атпен Е. Кажыбековтың аударуында орыс тілінде жарық көрді. Әлем әдебиетінің әйгілі туындысы, Гомердің «Илиада» және «Одиссея» атты эпикалық поэмаларын қазақ оқырманына таныстыруға алғаш талпыныс жасаған адам—Ақселеу Сейдімбек. Гомер поэмаларының кара сөзбен әңгімеленген нұсқасын ол қазақ тіліне аударып, бұл еңбегі 1974 жылы жеке қітап болып жарық көреді. Бұл аударма оқырман қауымның, әсіресе, оқушылар мен студенттердің сұранысына ие болып, үлкен тиражбен бірнеше рет қайта басылып шығады. Гомер поэмалары анық кара сөзбен әнгімеленуі және оның оқырман көңілінен шығуы Ақселеу Сейдімбекке ой салады. Сөйтіп, 1979 жылы оның «Алпамыс батыр» атты кітабы жарық көреді. Казактың эпикалық қарымы кең, поэтикалық куаты тегеурінді жыр-дастандарын насихаттау мақсатынан туын-даған бұл еңбегі эпосты қара сөзбен баяндаудағы алғашкы бастама еді. Кешікпей-ак, бұл бастама казак қаламгерлерінің арасында қолдау тауып, эпикалық мүралардың біразы қара сөзбен баяндалып, жеке кітап болып мол тиражбен жарык көре бастайды. Ал, Ақселеу Сейдімбектің «Алпамыс батыр» кітабы қазақ және орыс тілдерінде бірнеше рет қайта басылып, эстон, чех, неміс тілдерінде жеке кітап болып шықты. Сол сиякты, Ақселеу Сейдімбектің аударуындағы жарық көрген (1988) И.Можейконың «7 және 37 керемет» (» 7 и 37 чудес») атты кітабы да, оның аударма саласында тындырған толымды еңбегі. Бұл кітапта Азия, Африка елдерінің әлемдік кереметтер санатына жататын ғажайып мәдени ескерткіштері мен айтулы өнер туындыларының өзіндік ерекшеліктері және олардың дүниеге келу тарихы қызықты деректермен жан-жақты баяндалған. Ақселеу Сейдімбектің кәсіпқой журналистік кызметтен 1987 жылы қол үзуіне тура келеді. «Білім және еңбек» журналының тектес басылымдар арасында Одак бойынша бірінші орын алғанына қарамастан және бас редактор ретінде БЛКЖО-ның (ВЖСМ) ең жоғары марапаты — Құрмет грамотасымен марапатталғанына қарамастан, 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасына байланысты «Қазақ ұлтшылдығын дайындаушылар» санатында комсомолдың Орталық Комитетінің бюросында ол бас редакторлық қыз-меттен босатылады. Бұл кезде Мемлекеттік қауыпсыздық комитетінін, ( КГБ) 1 бөлімі ( зиялылар мен жастар арасын-дағы контрбарлау жұмысы бойынша бөлім) бастығының орынбасары подполковник Валентин Чугаев «Көшпелілер» («Кочевники») деген атпен Шона Смаханұлының, Ақселеу Сейдімбектің , Мұхтар Әуезовтың, Олжас Сүлейменовтің сырттарынан іс жүргізіп, біраз дерек жинақтап үлгереді. Бұл жөнінде МҚК-нің қызметкері, подполковник Темірболат Ахметов кейін былай деп жазады: «По делу проходили известные писатели Шона Смаханұлы, Акселеу Сейдімбеков, поступки и высказывания которых Чугаев и Нурахметов оценили как националистические… «Кочевникам» московские коллеги воздали должное, скурпулезно изучили, дали практические рекомендаций по дальнейшей разработке объектов и их связей… С каждым днем дело «Кочевники» распухло, материалы сыпались отовсюду. Конечно, находились подлецы, которые унюхав в чем дело, спешили «предоставить» компроматы на потенциальных противников, преследуя какие-то свой цели, сводя старые, известные только им счеты… Когда же поставили подслушивающее устройство в доме-музее М.Ауэзова, я понял, что пора делать выбор между ис-полнением служебного долга и простой человеческой со-вестью. Обдумав все варианты, пошел на отчаянный шаг: попросил своего брата Орала Жунусова передать Ш. Сма-ханулы, А. Сейдимбекову, М. Ауэзову, что ими занимается КГБ, следят, подслушивают, пусть будут осторожны, так как их безопасность прямо пропорциально количеству материа-лов, которые сможет «добыть» 5 управление. Орал также должен был обо всем подробно рассказать О. Сулейменову» (Т. Ах-метов. Анатомия молчания. — Жалын. 1997. № 7-8. 241-243-беттер). Мұнан әрі Ақселеу Сейдімбекке баспасөз атаулының есігі тарс жабылады (әрине, МҚК-нің нұсқауымен). Содан, МҚК-нің наразылығына қарамастан Ұлттық Ғылым Академиясы М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының директоры Шериаздан Влеукенов еден тазалаушының бос орнына Ақселеу Сейдімбекті лаборант ретінде қызметке алады. Ол кезде уақыт қатал болатын. Желтоқсан оқиғасынан кейін ел ішіндегі саяси-идеологиялық ахуал ширығып тұрған, Мұндайда белгілі бір ұжым аясында еңбек етпейтін ел азаматтарының Шона Смаханұлы сияқты тосын мерт болуы оп-оңай еді. Ақселеу Сейдімбек 1987-1997 жылдар аралығында Ұлттық Ғылым Академиясының М.О.Әуезов атыңдағы Әдебиет және өнер институтында лаборант, кіші ғылыми қызметкер, аға ғылыми қызметкер, жетекші ғылыми қызметкер, бөлім меңгерушісі (Қолжазба орталығы) болып қызмет атқарады. Бұл жылдары ол ғылыми жұмысқа біржола ден қойып, теориялық білімін одан әрі терендетіп, әсіресе қазак халқының әлі де болса игерілмей жаткан фольклорлық мұрасын жинау, зерттеу, жариялау жұмыстарымен бел шеше айналысады. Ақселеу Сейдімбек 1989 жылы «Қазақтың дәстүрлі халық лирикасындағы қара өлең жанры» деген такырыпта кандидаттық диссертация қорғайды. Казақтың қара өлеңі халық арасына ең бір кең тараған, ел ішінде туындауын күні бүгінге дейін тоқтатпаған, өмір бейнелегіш және өмір реттегіш қасиеті аса тегеурінді, поэтикалық болмысы мейлінше төлтума, көпшілік қолды, демократияшыл жанр ретінде тұнғыш рет арнайы зерттеу обьектісіне айналады, сөйтіп, төл сипаты ғылыми байсалдылықпен сараланады (А.Сейдімбек. Мың бір маржан. Алматы. «Өнер» баспасы, 1989, 254 бет). Сонымен бірге, Ақселеу Сейдімбек жинаған қара өлең нұсқалары екі том көлемінде қазактың фольклорлық мұрасын толықтырды (Қолжазба орталығы, № 898 папка). Ақселеу Сейдімбектің өнер және өмір туралы, өнердің төлтумалылығы жайында, әсіресе, халыктың тарихи тұлғасын айғактайтын мәдени-рухани үрдіске қатысты жазылған «Сонар» атты ғылыми-көпшілік кітабы 1989 жылы жарық көреді. Бұл еңбегі үшін Қазақстан Жазушылар Одағы сыйлығының лауреаты атағы беріледі. Казақ халкының рухани мәдениетінде музыканың, оның ішінде күй өнерінің алар орыны айырықша. Күй — синкретті өнер. Күйді таратушының шеберлігі, күйді шығарушының өмір дерегі, күйдің шығу себебі туралы аңыз-әңгімесі және күйді түсінетін тыңдаушы бір сәтте тоғысқанда ғана күй өнері біртұтас жанрлық болмысқа айғақтай алады. Бұл талаптардың бірі кемшін болған жағдайда күй өнерінің жанрлық болмысы бүтін болмайды. Күй өнері өзінің молдығымен, эстетикалық-эмоциялық рухының асқақтығымен және ғасырлар аясындағы оқиғаларды арқау етуімен ұлттык рухани мәдениетіндегі айырықша құбылыс болып табылады. Бүгінгі танда тіркеуге алынған, қолда бар күйлердің саны бес мыңдай. Бұл күйлердің барлығының дерлік аңыз-әңгімесі бар. Ол аңыз-әңгімелер әрісі байырғы көшпелілердің, берісі казак халқының тарихи-әлеуметтік өмірінің «жанды шежіресі» (М.О.Әуезов) болып табылады. Өкінішке орай, осы ұлы мұра соңғы кезге дейін музыка зерттеушілері үшін филологиялық обьект болып есептелсе, филологтар үшін музыкалық мұраның обьктісі ретінде ескерусіз калып келді. Міне, әрі тарихи зердені, әрі музыкалық біліктілікті, әрі филологиялық пайымдауды қажет ететін қазақтың осы сияқты синкретті бітімдегі мол мұрасын жинауда, зерттеуде және халықтың рухани игілігіне айналдыруда А. Сейдімбек тұңғыш рет кешенді зерттеулер жүргізіп, нағыз ғалымға лайық табандылық таныта алды. Осы мәселелерді саралай отырып, ол 1997 жылы докторлық диссертациясын сәтті қорғап шықты. Күй өнеріне қатысты Ақселеу Сейдімбектің ғылыми ізденісі докторлық диссертация қорғауымен тынған жоқ. Ұлттың рухани әлемінде күй өнерінің айырықша орынын терең сезінген ол тынымсыз іздене жүріп, тақырыпқа тікелей қатысы бар әлемдік аядағы айғақ-деректерді ерінбей жинайды. Байырғы көпшелілердің музыкалық мәдениетіне қатысты грек, рим, араб, парсы, қытай жәдігерліктерінен мағлүмат сүзеді. Өзі тікелей тұз жұмыстарын жүргізіп, ел ішінен екі мыңдай күй аңызын жинақтайды, оның жүздеген таңдаулы нұсқаларын хатқа түсіреді, 150-ге тарта күйші-композиторлардың өмірі мен шығармашылығы туралы тың деректер жинайды. Сөйтіп, күй өнерінің тарихи-деректік, жанрлық-кұрылымдық, философиялық-эстетикалық мәнін ғылыми биік өреде жан-жақты ашып көрсеткен «Казақтың күй өнері» атты көлемді еңбегін (2002) жарыққа шығарады. Оның бұл кітабы қазақтың төлтума мәдениетін танып-түсіну жолында терең біліктілікпен жазылған, энциклопедиялық мол дерек беретін, ғылыми жаңалығы толымды еңбек ретінде назар аудартады. Ақселеу Сейдімбек 1997 жылы Ы. Алтынсарин атындағы Білім проблемалары институтының директоры болып тағайындалады. Ал, 1998-1999 жылдары осы институттың негізінде құрылған Білім Академиясының тұңғыш президенті болады. Ы. Алтынсарин атындағы Білім проблемалары институтының 50-60 адамдық шағын ұжымын 400-ге тарта адамы бар Қазақтың Білім Академиясына айналдыру, оның ішінен орта білім, кәсіптік білім, жоғары білім институттарын және Республикалық баспа кабинеті сияқты құрылымдарды жасақтау, сондай-ақ бұл құрылымдардың міндет-мақсатын белгілеу, сөйтіп тәуелсіз Қазақстанның біртұтас білім саясатын жүзеге асыруға жұмылдыру шаралары қыруар күш-жігер жұмсауды қажет етеді. Қазактың Білім Академиясының президенті ретінде Ақселеу Сейдімбек Республикадағы білім берудің барлық сатысына қатысты білім стандарттарын жасау, сол стандарттармен үндес базистік жоспарлар дайындау, жаңадан жасалатын білім стандарттары мен базистік жоспарларды негізге ала отырып, әр пәннің бағдарламасын әзірлеу, сол бағдарламалардың негізінде жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешендерін дайындау, бұл оқулықтардың міндетті түрде алдымен қазақ тілінде жазылуын қамтамасыз ету, сонан соң ғана қажет болатын басқа тілдерге аудару, сондай-ақ білім беру технологиясының сан-сала проблемасына қатысты ғылыми-педагогикалық зерттеулер жүргізу, ең бастысы, білім беру жүйесіне қатысты осынау аса мәнді, өзекті мәселелердің баршасына ұлттық-мемлекеттік қадыр-қасиет дарыту сияқты жұмыстарға басшылық жасай білді. Ақселеу Сейдімбектің 1997 жылы «Казақ әлемі. Этномәдени пайымдау» атты толымды еңбегі жарық көреді. Бұл кітаптың толыққан нұсқасы орыс тіліне аударылып «Мир казахов. Этнокультурологическое переосмысление» деген атпен 2001 жылы жарыққа шықты. Оқырман қауымның ынта-ықыласына ие болған бұл басылымдарда автор қазақтың төл тарихына, дәстүрлі мәдениетіне, фольклоры мен этнографиясына қатысты мейлінше мол деректер келтіре отырып, ғылыми қисындары орнықтылып ой- тұжырымдарын азат рухпен ортаға салған. Астана қаласында жаңадан бой көтерген Қазақстан Президенттік Мәдени орталығы директорының ғылым жөніндегі орынбасары болып Ақселеу Сейдімбек 1999-2000 жылдары қызмет атқарады. Білікті мамандармен тізе қоса жүріп, Президенттік Мәдени орталықтың тұжырымдамасын жасауға атсалысады. Ақселеу Сейдімбек 2000 жылдың шілде айында Л.Н.Гумелев атындағы Еуразия Ұлтттық университеті журналистика кафедрасының меңгерушілігіне және осы университеттің профессорлығына қызметке шақырылады. Қазір ол өз бойындағы мол білімі мен тәжірибесін болашақ журналист-қаламгерлердің шыңдалып шығуына жұмсап, «Журналистика және публицистика жанрлары», «Журналистік шығармашылық психологиясы», «Журналистік шеберлік» жалпы курстары бойынша, сондай-ақ өзі негіздеп, оқу жоспарына енгізген «Журналистика және ұлттық діл: теория мен практика» арнаулы курсынан дәріс окиды. Ол университет Ғылыми кеңесінің мүшесі, университет аясында жарық көретін Астана қалалық студенттер мен жастардың газеті «Аудиторияның» бас редакторы. Л.Н Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің ғалымдары Мырзатай Жолдасбеков, Қойшығара Салғарин және Ақселеу Сейдімбек үшеуі бірлесе отырып жазған «Елтұтқа» атты толымды еңбек Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 10 жылдығына орай, 2001 жылы «Күлтегін» баспасынан жарық көрді. «Елтұтқа» кітабында сонғы екі жарым мың жыл аясында Қазақстан топырағында ғұмыр кешкен 120-ға тарта тарихи тұлға туралы ғылыми очерктер берілген. Сөйтіп, алғаш рет Қазақстан тарихын, адамзат тарихының құрамдас бөлігі ретінде, жеке тұлғалар арқылы зерделеуге талпыныс жасалған. Кітап айғақ-дерегінің молдығымен, тарихи тұлғаларға берілген бағасының обьективтілігімен және ғылыми ой-тұжырымдарының сонылығымен назар аударады. Ақселеу Сейдімбек ел ішіне кең тараған «Сарыарқа», «Дәурен-ай», «Ақтамбердінің толғауы», «Алтын асық», «Арарай», «Арман-ай», «Есінде бар ма жас күнің», Тагигай» сиякты көптеген әндердің авторы. Бұл әндер Жәнібек Кәрменов, Қайрат Байбосынов, Бекболат Тілеуханов сияқты әйгілі әншілердің репертуарларынан орын алған. Оның қазақ ән өнері туралы Жәнібек Кәрменовпен бірлесіп жүргізген сегіз теле-хабары қазақ теледидарының алтын қорына қосылған рухани қазына. Бұл хабарлар сериясында ол Жәнібек Кәрменовке қазақтың жүзге тарта классикалық әнін айтқызып, тарихи-эстетикалық түсініктер беріп отырады. Ақселеу Сейдімбек «Ықылас күйші» (1983), «Әнші Жәнібек Кәрменов» (1993), Абайдың «Ескендір» поэмасы (1994), «Асыл қазына» (1996), «Зергер» (1998) телефильмдеріне және Асанәлі Әшімовтың «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» атты екі сериялы көркем фильміне (1993) түскен. Ақселеу Сейдімбек қоғамдық өмірге де сергек араласып отырады. Ол Қазақстан Республикасының Терминология және ономастика комитетінің, Казақтың Тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау коғамы орталык кеқесі президиу-мының, Ғылыми қызметкерлерді аттестациялау департамен-тінде эксперттеу комиссиясьшың мүшесі, Қазақстан Жазу-шылар одағы баскармасыньщ, ПЕН-клубтың мүшесі, «Жүл-дыз», «Жалъга», «Парасат», «Зерде», «Анатілі», «Казақ әдебиеті» сияқты газет-журналдардың алқа мүшесі болды. Сондай-ақ, Түркістан, Астана, Бішкек, Москва, Тбилиси, Ереван, Киев, Кабул, Бонн, Стамбул қалаларында өткен халыкаралық, бүкі-лодақтық, аймақтық, республикалық ғылыми-теориялық конференцияларға қатысьш, ғылыми баяндамалар жасады. Ол Карағанды облысындағы өзі туып-өскен Жаңаарқа, Шет аудандарының қүрметті азаматы. Ақселеу Сейдімбек қоғамдық өмірге де сергек араласып отырады. Ол Қазақстан Республикасының Терминология және ономастика комитетінің, Казақтың Тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау коғамы орталық кеңесі президиумының, Ғылыми қызметкерлерді аттестациялау департаментінде эксперттеу комиссиясының мүшесі, Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының, ПЕН-клубтың мүшесі, «Жұлдыз», «Жалын», «Парасат», «Зерде», «Ана тілі», «Казақ әдебиеті» сияқты газет-журналдардың алқа мүшесі болды. Сондай-ақ, Түркістан, Астана, Бішкек, Москва, Тбилиси, Ереван, Киев, Кабул, Бонн, Стамбул қалаларында өткен халыкаралық, бүкілодақтық, аймақтық, республикалық ғылыми-теориялық конференцияларға қатысьш, ғылыми баяндамалар жасады. Ол Карағанды облысындағы өзі туып-өскен Жаңаарқа, Шет аудандарының құрметті азаматы. Ақселеу Сейдімбектің азамат ретіндегі болмысын айғақтайтын айқын қасиеттерінің ең бастысы — онық жалтақсыз ұлтжандығы. Бұл ұлтжандылық -әйтеуір бір ұлтқа тиесілі болғандықтан қиқуға ілесетін пендешіліктен ада, халқының қадыр-қасиетін терең танып-түсінуден туындаған құрбаншыл ұлтжандылық. Содан да болуы керек, ол өзінің ғылыми-шығармашылық ізденістерінде ұдайы ұлттың рухани дәулетін еселеп, бұрын із түспеген соныға құлаш ұрып, жаңалыққа жаршы болып, әсіресе, халык мұрасының еленбей жаткан қырларын түгендеп отыруға айырықша құштар. Оның шығармашылық және ғылыми еңбегінің бедерлі тұстарға былайша саралауға болады: бұрын жиналмаған да зерттелмеген кара өлеңмен күй ақыздарын алғаш рет рухани айналымға түсірді; алғаш рет қазақ эпостарының қара сөзбен насихатталуына мұрындық болды; алғаш рет Гомер туындыларын қазақ оқырманына таныстырды; алғаш рет тарихты жеке тұлғалар аркылы зерделеу идеясына ден қойды; Казақстанда этнографиялык және этнологиялық ізденістердің жандануына ықпал етті; сөйтіп, көшпелілердің төлтума мәдениеті деген категориялык, ұғымның орнығуына тегеурінді үлес қосты; қазақтың музыкалық мәдениетінде бес мектептің бәрын алғаш рет саралап танып, олардың даралық сипаты мен типологиялық тұтастығын айғақтап берді; қазақтың ән өнерініқ тарихи-эстетикалық қасиетін алғаш рет кешенді қалпында танытуды мақсат еткен телехабарлар сериясын жасады; әр қилы пікір-бағаға қарамастан халық мұрасы ретінде алғаш рет қазақтың бейпіл сөздерін жинап, оның ғылыми басылымын жарыққа шығарды; белгілі тұлғалар өмірінің ғибратты сәттерін жинақтауға себепші болған «Деген екен» айдарын бастап берді. Сөз жоқ, мұның бәрі де халықтың рухани дәулетін сабақты жібіне дейін түгендеуді мұрат тұтқан ұлтжанды азаматтың қам-харакеті екені кім-кімге де күмән келтірмесе керек. Осындай қасиеттерінің арқасында оның есімі халық арасында айырықша құрметке ие. Ақселеу Сейдімбек өзінің «Күй шежіре» (1992) атты кітабында былай деген болатын : «Өзіндік қасиеттен айырылған ұлт өледі. Ұлтты өлтірмейтін оның төлтума мәдениеті ғана. Сондықтан, азапты өмірді тәңірдің сыбағасына балай жүріп, өткеннің асылдары болашақ ұрпақтың жан-жүрегін жылытуы үшін қол жалғап жіберуіміз қажет-ақ». Бұл сөз оның өмірі мен шығармашылығының бағдарламасы іспеттес. жүктеу/скачать 153,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|