Асхат әлімов интербелсенді әдістерді жоғАРҒы оқу орындарында қолдану оқу құралы Алматы
жүктеу/скачать 1,86 Mb.
|
АСХАТ ӘЛІМОВ-интербелсенди адистер (2)
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Азамат болу үшін
- 3. Маман болу үшін
- БIЛIМ АЛУ ЕСКЕ ТҮСIРУ РЕТIНДЕ
- Адам бойындағы барлық бiлiмдi өзi есiне түсiруi керек.
Адамзаттың қазіргі күнгі ең басты трагедиясы осындай. Әрбір тұлға қоғам мүшесі бола тұра, жалғызсырауда. Ол өзінен де, қоғамның басқа мүшелерінен де, өз жұмысы мен мен оның өнімдерінен де аластатылған, ол жаңағылардың бәріне де жат, бөтен. Сондықтан да болар адамдардың қарым-қатынасы шынайы адал сезімдерге негізделмеген. Олардың бәрі де үстірт, формалды: біздің бір-бірімізге деген сезімдеріміз мен ықыластарымыз жасанды. Бұл жәйтті барлық философтар мойындайды. Жаратушының адам мен адамзат қоғамы алдына қойған ең басты мақсаты - осы сынды өгейсіну мен жатсынуды жеңу, жоққа шығару сияқты. Сонда ғана біз өзімізді нағыз адам деп санауымызға толық құқылы болармыз. Ал бұл үшін адамдардың бір-бірімен адами тұрғыдан қоян-қолтық қарым-қатынас құруы керек, бір-бірімен шынайы диалог жасауы керек. Ал мұндай әрекеттерге үйрену бірінші кезекте интербелсенді оқу/оқыту процесінде жүзеге асырылады. Сонымен интербелсенді оқу/оқыту пәлсапасын ұстана отырып, жоғарыда келтірілген сұрақтарға жауаптарды төменде берілген №2 кестеде қысқаша түрде көрсетуге болады. Қосымша БIЛIМ АЛУ ЕСКЕ ТҮСIРУ РЕТIНДЕ «Егер оқытуды бiреудiң басынан басқаның басына бiлiм тасымалдау деп түсiнсек, онда адамды ешнәрсеге де үйретуге болмайды», деп тұжырымдаған Платон. Адам бойындағы барлық бiлiмдi өзi есiне түсiруi керек. Платонның бұл пайымдауын екi жақты - мифологиялық және рационалды - түрде түсiнуге болады. Мифологиялық тұрғыдан, Платонға жүгiнетiн болсақ, адам жаны өмiрге келерге дейiн құдайлардың арасында тұрып, сол жерде бiлiм алады. Құдайлардан сол жанды алып осы өмiрге келгенде, адамның бұрынырақ игерген бiлiмдi тек есiне түсiруi ғана керек. Ал рационалды тұрғыдан еске алу теориясында терең мағына бар: адамды шындығында да барлық маңызды нәрсеге үйрету мүмкiн емес. Мысалы, Эйнштейн болуды үйретуге болмас – ондай оқулықтар мүлдем жоқ емес пе? Айтпақшы, Эйнштейннiң өзi мектепте физикадан кереметтей бiр дарын көрсеткен де емес, аттестатта ол пән бойынша оған «үштiк» қойылғанды. Бiрақ Эйнштейнде басқаларда жоқ тылсым қасиеттер – шексiз қиял мен ой еркiндiгi бар едi, ал оларға баланы үйрету мүмкiн емес, оларды тек өзiңнен, жан тұңғиығынан шығарып алу керек, яғни осы мағынада есiңе түсiру қажет. Моцарт болуды да үйрету мүмкiншiлiгi жоқ: көптеген эамандастары композиция теориясын одан анағұрлым жақсы бiлген, мәселен Сальери музыкада Моцарттан бiлiмдiрек болған. Бiрақ Моцартта бар қасиет бiр де бiр композиторда болмаған. «Амадеус» фильмiнде Моцарт музыканы тiптi шимай дәптерсiз шығарады: ол музыканы естидi, қиналып ойдан шығармайды. «Естидi» деген не екен ғажабында? Оған музыканы ғарыш әуендеп бере ме? Жоқ, әлде, Пифагор секiлдi ол аспан әуенiн естiген бе екен? Не десек те, мұндай қабiлеттi бiр де бiр консерваторияда үйрету мүмкiн емес. Ондаған шет тiлдерiн бiлетiн лингвистер бар. Соншама тiлдi жаттап алу мүмкiн емес. Бiр тiлдi үйрену үшiн (мәселен, немiс яки француз) бiрнеше мың сөздi, оның iшiнде алты-жетi шақтағы жүздеген етiстiктердi, орасан көп мөлшерде идиомалық тiркестердi және т.б. жаттап алу керек. Ал полиглоттар ондаған тiлдердi меңгерген. Шындығына келсек, олар екi-үш тiлдi ғана жаттайды да (бұл үшiн арнайы қабiлет қажет), ал қалғандарын «есiне түсiргендей» болады. Олар жеке тiлдiң, тiптi өз-ара туыс тiлдердiң «жанын», iшкi байланыстары мен негiзiн сезiнгендей болады. Тiл оларға «ашылады», әрбiр келесi сөз жан тұңғиығынан олардың санасына «көтерiледi». Философия тарихында немiс философ-рационалисi әрi математигi В.Лейбниц пен ағылшын философ-эмпиригi Д.Локк арасындағы атышулы пiкiрталас болғандығы аян. Рене Декарт секілді Лейбниц те идеялар туа бiтедi деп есептеген, ең маңызды және басты бiлiм адамға туғаннан берiлген деп пайымдаған. Әрине, мәселе адамның физика немесе математика заңдарын туа бiлуiнде емес, мәселе егер адамды дұрыс тәрбиелеп, дамытса, ең басты ақиқаттарды оның өзi-ақ ашатындығында. Адам болмысында туа бiткен бiлiм әу бастан-ақ бар. Мүсiншi мәрмәр тастың кесегiне қарап, мүсiн пайда болу үшiн оның қандай бөлiктерiн қашап тастау керектiгiн көретiндей, бiлiм де адам бойында оның оқыған-оқымандығына байланыссыз орын алған. Бiрақ осы бiлiмдi өн бойынан алу, оны «еске түсiру» - өте күрделi әрi көптiң қолынан келе бермейтiн шаруа. Барлық маңызды және құнды нәрселердi нәтиже ретiнде, жұмыс тәсiлдерiнiң жиынтығы ретiнде беру мүмкiн емес - кәсiп тереңiне әр адам өзi ой толғатып жетуi керек, барлығы да оның өзiне ашылуы тиiс. Ал бұған ешкiм де үйрете алмайды. Бұл тек еске түсiруде, тұла бойыңнан Үлкен сананы ашу жолында ғана берiледi. Бiрақ мұның бәрi оқудың, күнделiктi бiлiмдердi игерудiң, бұрынғылардың бiзге дейiнгi бiлгенiн бiлу керек еместiгiн меңземейдi. Үлкен сана деңгейiне асқақтау үшiн, Кiшi сананы күнделiктi және жан-жақты дамыту қажет, белгiсiздiкке ұмтылу үшiн өзiңе таяныш-тiрек қалыптастыру керек. жүктеу/скачать 1,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|