А.С.Сейдімбектің шығармалары

Сейдімбеков А. Асанқайғы Сәбитұлы; Сүйінішұлы Қазтуған: Мұра // Орт.Қазақстан.- 1991.- 11 қазан

Сейдімбеков А. Жынды Ысқақ: Этнографиялық әңгімелер // Азия Транзит.- 1999.- №23 (10-16 маус.)- 15 б., Азия Транзит.- Қарағaнды, 2004.- N1.-53 б.

Сейдімбеков А. Жүрек жылуы// Орт.Қазақстан.-2005.- 19 наурыз.-8 б.

Сейдімбеков А. Кеніш: Қарағанды облысы туралы кітап.- Алматы: Жалын, 1979.- 112 б.

Сейдімбеков А. Күңгір-күңгір күмбездер: Сұлулық туралы сырлар.- Алматы: Жалын, 1981.- 239 б.

Сейдімбеков А. Қаламбетұлы Өскенбай (1860-1925): Күйші // Орт.Қазақстан.- 1992.- 1 шілде

Сейдімбеков А. Қаламының бабы-халқының қамы /Жазушымен әңгімелескен С.Бексейітов // Орт.Қазақстан.- 1990.- 28 шілде

Сейдімбеков А. Қарт пен канал: Әңгіме // Жұлдыз.- 1974.- №6.- 127 б.

Сейдімбеков А. Қарт пен канал: Очерк // Лениншіл жас.- 1971.- 15 қаңт.

Сейдімбеков А. Қауша: Әңгіме // Орт.Қазақстан.- 1973.- 14 шілде

Сейдімбеков А. Қыр хикаялары.- Алматы: Жалын, 1977.- 159 б.

Сейдімбеков А. Серпер: Очерктер және деректі әңгімелер.- Алматы: Жазушы, 1982.- 207 б.

Сейдімбеков А. Сонар: Деректі әңгімелер. - Алматы: Жалын, 1989.- 352 б.

Сейдімбеков А. Тауға біткен жалбыз: Әңгімелер мен повестер.- Алматы: Жалын, 1979.- 206 б.

Сейдімбеков А. Тәттімбет: /Ұлы күйші жайында/ // Орт.Қазақстан.- 1992.- 13, 14 наур.

Сейдімбеков А. Ұстаз мерейі биік болса, шәкірт отаншыл. // Орт.Қазақстан.-2004.- 30 наурыз.-2 б.

Сейдімбек А. Абылай хан: көне шындыққа жаңа көзқарас// Орт.Қазақстан.- 2005.- 10 наурыз.-13 б.

Сейдімбек А. Ақын-елдің айнасы: жаңа кітап// Орт.Қазақстан.- 2005.- 5 ақпан.-10 б.

Сейдімбек А. Аққыз: Повестер мен әңгімелер.- Алматы: Атамұра, 2002.- б.

Сейдімбек А. Ахметқызы Аңқыз (1997-1986): Күй-шежіресі // Азия Транзит.-2001.- №1.-13-15 б.

Сейдімбек А. Байғозы батырға құрмет // Орт.Қазақстан.- 2001.- 23 мамыр

Сейдімбек А. Байғозы батыр// Егемен Қазақстан.-2005.- 22 шілде.-3 б.

Сейдімбек А. Бар елге мағлұм болған асыл заты: (Балуан Шолақ ескерткіш-белгісінің басындағы сөз)//Егемен Қазақстан.- 2005.- 4 қазан.-4 б.

Сейдімбек А. Біздің Пушкин": /Садытбек Абдрахмановтың "Біздің Пушкин" атты кітабы жарық көрді/.// Егемен Қазақстан.- 2000.- 11 қаңтар

Сейдімбек А. Бір әннің жай-жапсары: немесе "Көшпенділер" фильмінде айтылатын "Балапан қаз" әні туралы.// Қазақ әдебиеті.- 2006.- 20 қаңтар(N3).-4-5 б.

Сейдімбек А. Гимн көшпелілерде пайда болған: Қаламгер А.Сейдімбекпен әңгіме / әңгімелескен Т.Майбас// Орталық Қазақстан.- 2004.- 16 желтоқсан.-8 б.

Сейдімбек А. Гумилев: 2004 жыл - Қазақстандағы Ресей жылы// Егемен Қазақстан.- 2004.- 1 қазан.-7 б.

Сейдімбек А. Дәуір толғағының тұлғасы:Махамбетке-200// Егемен Қазақстан.- 2002.- 27тамыз.-4 б.

Сейдімбек А. Ерлікке тағзым Наймантайұлы Байғозы батырдың туғанына 300 жыл// Дала мен қала.- 2005.- 22 шілде.-2 б.

Сейдімбек А. Есім де елдіктің айғағы// Егемен Қазақстан.- 2006.- 7 маусым (№128).-6 б.

Сейдімбек А. Жошы хан мазары: Өлкетану// Азия Транзит.- Қарағанды, 2001.-N9.-33-37 б.

Сейдімбек А. Қазақ әлемі. Этно-мәдени пайымдау: Оқу қуралы.- Алматы: Санат, 1997.- 464 б.

Сейдімбек А. "Қазақтың ғұмыры- күй ғұмыр":Қаламгер А.Сейдімбекпен әңгіме / әңгімелескен Т.Майбас// Орт.Қазақстан.- 2004.- 30 қараша.-4 б.

Сейдімбек А. Қазақтың күй аңыздары: Автореферат /ҚР Ғылым Мин.- ҒА М.О.Ауезов атын. әдебиет және өнер ин.-ты.- Алматы, 1997.- 35 б.

Сейдімбек А. Қазақтың күй өнері- Астана: Күлтегін, 2002.- б.

Сейдімбек А. Қарға–тәңірінің елшісі //Ана тілі.- 1996.- №7 (ақпан)

Сейдімбек А. Қаршыға// Егемен Қазақстан.- 2001.- 19 қазан.-3 б.

Сейдімбек А. Қатерлі идеялар немесе саяси жалдаптықтың сыры неде? Пікірталас // Егемен Қазақстан.- 2000.- 6 маусым, Азия Транзит.- 2000.- №6 (қырк.).- 4-10 б.

Сейдімбек А. Қатерлі идеялар немесе саяси жалдаптықтың сыры неде?: Пікірталас// Ойтолғақ: Жарияланбайтын жазбалар - Алматы: Жалын, 1997.- б.

Сейдімбек А. Мәдениет туралы ойлау-үйлесімді өмір туралы ойлау // Қазақ әдебиеті.- 2002.- 13 қыркүйек.-7 б.

Сейдімбек А. Өзекті ой, өміршең идея иесі: Аса көрнекті түрколог ғалым Л.Н.Гумилевтің туғанына 90 жыл// Егемен Қазақстан.- 2002.- 2 қазан.-5 б.

Сейдімбек А. Социалистік мәдениет және Сәкен мұрасы: С.Сейфуллиннің туғанына 110 жыл / А.Сейдімбек, Х.Әбжанов// Орталық Қазақстан.- Қарағaнды, 2004.- 5, 7 қазан.-4, 9 б.

Сейдімбек А. Түркологияның толымды табысы// Егемен Қазақстан.- 2005.- 21 маусым.-8 б.

Сейдімбек А. Тәттімбет Қазанғапұлы: (1815-1860)//Орт. Қазақстан.- 2001.-31 қазан

Сейдімбек А. Ұлт және мәдениет: Қазақстан мемлекеттік сыйлығының иегері Ақселеу Сейдімбекпен сұхбат / сұхбаттасқан О.Жолдыбайұлы// Қазақ әдебиеті.- 2005.- 23 қыркүйек.-6-7 б.

Сейдімбек А. Ұлттық идея // Қазақ әдебиеті.- 2003.- 15 август.-4-5 б.

Сейдімбек А. Халықтың Ғабдолласы// Орт.Қазақстан.- 2006.- 20 сәуір.-13 б.

Сейдімбек А. 1974 ж. Күнделік дәптер: Мұра // Мысты өңір.- Жезқазған,2004.- 20 тамыз.-6 б.
А.С.Сейдімбектің шығармашылығы туралы:
Ақатаев С. Тереңнен тартқан тамырлар: Әдеби мақалалар - Алматы: Жазушы, 1988.- 160 б.: портр.

Ақсұңқарұлы С. Алаштың Ақселеуі: /А.Сейдімбек туралы/ // Орт. Қазакстан. – 1992. – 2 қазан

Ақсұңқарұлы С. Ақселеу Сейдімбекке: Жазушы, ғалым Ақселеу Сейдімбек - 60 жаста // Орт.Қазақстан.- 2002.- 23 қараша.-8 б.

Ақсұңқарұлы С. Қазақтануға қарымды үлес: А.Сейдімбектің «Күй-шежіре» атты кітабы хақында // Орт.Қазақстан.- 1994.- 8 қараша

Ақселеу Сейдімбек: Библиографиялық көрсеткіш Библиографический указатель / Құраст. М.Б.Шындалиева; Бас ред. М.Ж. Жолдасбеков.- Астана: KUL TEGІN, 2002.- 96 б.

Ақын А. Жақсыменен өткізген жарты күн: тұлғадан тәбәрік// Теміртау.- 2005.- 19 мамыр.-2 б.

Алдашева Р. Туған жердің төрінде төгілейін...// Теміртау.- 2005.- 28 сәуір.-2 б.

Аманбаев Қ. Қазақтар әлемі: [А.Сейдімбектің "Қазақтар әлемі" кітабы туралы]// Орт.Қазақстан.-2001.-24 қазан

Аупбаев Ж. Ғұмыр-дария: Очерк, сұхбат, эссе.-Алматы: Санат, 1997.

Әйнекбайұлы С. Арқада Ақселеудің кеші өтеді: облыс кәсіпкерлерінің VІ форумы// Орт.Қазақстан.- 2005.- 21 сәуір.-16 б.

Есали А. Ұлт руханиятын қайта түлету-ұлы мұрат:"Мәдени мұра" бағдарламасы аясында атқарылған жұмыстардың алғашқы нәтижесі айшықтала бастады// Егемен Қазақстан.- 2005.- 28 қаңтар.-3 б.

ЖақанӘ. Заңғар қаламгер мерейтойына арналған турнир // Азия Транзит.- Қарағанды, 2002.- N7.-3 б.

Жанғожин А. Қайнаған өмір ортасында: 70-жылдар: "Орталық Қазақстан" газетіне-70 жыл / А.Жанғожин, Е.Лұқпан// Орт.Қазақстан.- 2001.-29 тамыз

Жахин С. Ықыластың "Ерден" күйі және басқа да сазгерлер жайлы ойлар// Сарыарқа.- Жезқазған, 2001.-30 маусым

Жолдасбеков М. Іргелі зерттеу. А.Сейдімбек. Қазақтың күй өнері "Күлтегін" баспасы. 2003 жыл // Егемен Қазақстан.- 2003.- 7 қаңтар.

Жөкенұлы Қ. Сегіз қырлы, бір сырлы: Жазушы, ғалым Ақселеу Сейдімбек - 60 жаста // Жаңаарқа.-Атасу, 2002.- 28 қыркүйек

Жұмаділдин А. Инемен қазған құдық (келбеттеме хикая) Алматы: Кенже-Пресс-Медиа, 2002.- б.-(Өмір журналының кітапханасы)

Игенберлин Е. Ақселеудің 60 жылдық мерейтойына // Жаңаарқа.- Атасу, 2003.- 29 наурыз

Кәріп Ө. Мәртебелі сыйлыққа лайықты еңбек: [жазушы, ғалым А.Сейдімбек Мемлекеттік сыйлық алуы жайлы] / Ө.Кәріп, Ы.Тәукей// Орт.Қазақстан.- 2004.-18 желтоқсан.-12 б.

Кекілбайұлы Ә. Талантты ұрпақтың тағылымды келбеті: Д.Исабеков, Т.Әбдіков және А.Сейдімбек - қазақтың үш ірі тұлғасы // Егемен Қазақстан.- 2002.- 29 қараша.-5 б.

Келес М. Ұлт ұлағатының ұйтқысы: сұхбат// Қазақстан әйелдері.- 2004.- N7.-4-5 бет.

Күлмағанбетов Е. Күлтегін бабамыздың рухы қолдасын: Еуразия университеті - білімнің алтын ұясы// Орт.Қазақстан.- 2001.-14 шілде

Қазақстан өнері: Жылнама / Қожахметова М.- Алматы: Өнер, 1990.-: суретті

Құланбай Ә. Мемлекеттік наградалар тапсырды // Егемен Қазақстан.- 2003.- 14 желтоқсан.-1-2 б.

Құлқыбаев Ғ. Ақселеу асулары: Жазушы, ғалым Ақселеу Сейдімбек - 60 жаста // Орт. Қазақстан.-2002.- 23 қараша.-8 б.

Құлмағамбет Е. Сарыарқа саңлағы: Жазушы, ғалым Ақселеу Сейдімбек - 60 жаста // Орт.Қазақстан.- 2002.- 23 қараша.-9 б.

Майбас Т. Сәкен серілігін дәлелдеді //Орт.Қазақстан.- 2002.- 26 маусым

Мемелекеттік сыйлық берілді// Жас Алаш.- 2004.- 16 желтоқсан.-5 б.

Мемлекеттік наградалар тапсырылды// Қазақ әдебиеті.- 2003.- 19 желтоқсан.-2 б.

Меңдеке Ә. Ақселеу Сейдімбек: "Униформациялану, Еуроформациялану, Русоформациялану..."// Жас Алаш.- 2004.- 29 маусым.-1-3 б.

Нұржекеұлы Б. Ақиқат тарих тереңі не жетелейді: Үсүн жазба ескерткіштері // Егемен Қазақстан.- 2003.- 20 ақпан.-4 б.

Нұртайұлы Ә. Мемлекеттік сыйлық берілді// Жас Алаш.- 2004.- 16желтоқсан(N151).-5 б.

Оразбай Е. Арқа елі ардақтады Ақселеуін!: өнер күнделігі// Орт.Қазақстан.- 2005.- 26 сәуір.-4 б.

Оспанов С. Қарағанды жайында жаңа кітап: /А.Сейдімбековтың «Кеніш» кітабына шолу/ // Орт.Қазақстан.- 1979.- 3 наур.

Рақымов Б. Арқаның алтын сандығы: Жазушы, ғалым Ақселеу Сейдімбек - 60 жаста // Орт.Қазақстан.- 2002.- 23 қараша.-9 б.

Салғараұлы Қ. Ұлтжанды: Ақселеу Сейдімбек -қаламгер, этнограф, зерттеуші // Егемен Қазақстан.- 2002.- 23 қазан.-3 б.

Сегізбай К. Айнымай түсер ақиық // Жас Алаш.- 2002.- 16 қараша.-5 б.

Сейдімбеков Ақселеу // Қазақ ССР. 4 томдық қысқаша энциклопедия. Т. 4. Тіл, әдебиет, фольклор, өнер, архитектура.- Алматы, 1989.- 524 б.

Сейдімбеков Ақселеу // Советтік Қазақстан жазушылары: Био-библиограф. анықтамалық.- Алматы, 1987.- 550, 551 б.

Сейдімбек Ақселеу //Қазақстан жазушылары XX ғасыр: Анықтамалық.- Алматы: Ана тілі, 2004.- 276 б.

Шандоздар шықты шарықтап// Қазақстан әйелдері.- 2001.- N12.-32 б.

Шындалиева М. Очерк табиғаты Астана: Елорда, 2002.- б.-(Отырар кітапханасы)

Қ.Сатыбалдиннің әдеби қызметі 1936 жылы басталды. Оның бұл кездердегі күнделікті тақырыптарға жазған өлеңдері «Социалистік Қазақстан» газетінің бетінде басыла бастады.

1938 жылы оның «Мен жырлаймын» деген атпен бірінші өлеңдер жинағы шықты. Ол келесі жылы «Венецияның кегі», «Ағылшын сыр» поэмаларын жазды, соңғы поэмасы комсомолдың 20 жылдық мерекесіне арналған республикалық конкурста бәйге алды.

1940 жылы «Айдан тамған жас», «Махаббат» поэмаларын жазды. Ұлы Отан соғысы жылдарында ол өлеңдер, очерктер жазып, олар республикалық және майдандық газеттерде жиі басылып тұрды. 1945 жылы Кеңес Одағының Батыры Әлия Молдағұловаға арналған поэмасы басылып шықты.

Ол бірқатар драмалық шығармалардың да авторы. Киносценарийлер де жазған, Қ.Сатыбалдиннің сценарийлері бойынша көркем және деректі фильмдер түсірілген.

Қ.Сатыбалдин И.А.Крыловтың мысалдарын, Н.А.Некрасовтың поэмасын, Н.Гулианың повесін, Горбатовтың пьесасын және туысқан республикалардың ақындарының өлеңдерін қазақ тіліне аудару саласына да көп еңбек етті.

Қ.Сатыбалдин өз шығармашылығында қазақ халқының басынан кешкен тарихи-революцияны бейнелеуге тырысты, ұрпақтар сабақтастығын және қазақ даласында болып өткен әлеуметтік өзгерістердің тарихи мәнін көрсетті.

Қ.Сатыбалдинннің 1975 жылы «Жазушы» баспасынан 4 томдық таңдамалы шығармалары жарық көрді. Алматыдағы өзі тұрған үйдің қабырғасына ескерткіш тақта қойылды. Қарағандыда бір көшенін аты берілді.

Сатыбалдин Қ. Қараторғай: Повестер мен әңгімелер.- Алматы, 1968.- 362 б.

Сатыбалдин Қ. Қараторғай: Повестер мен әңгімелер.- Алматы: Жазушы, 1998.- б.

Сатыбалдин Қ. Таңдамалы шығармалар. Төрт томдық.- Алматы: Жазушы

Т. 1: Өлеңдер мен поэмалар.- 1972.- 295 б.

Т. 2: Пьесалар.- 1973.- 415 б.

Т. 3: Повестер мен әңгімелер.- 1974.- 332 б.

Т. 4: Очерктер, әдеби сын мақалалар.- 1975.- 299 б.

Сатыбалдин Қ. Іңкәрім: Өлеңдер мен поэмалар.- Алматы: Жазушы, 1985.- 112 б.
Қ.Сатыбалдинның шығармашылығы туралы:
Бектұров Ж. Қапанға хат: Жазушы Қ.Сатыбалдинның туғанына 75 жыл толуына орай // Орт.Қазақстан.- 1992.- 12 желт.

Жазықбаев Е. Халқының ол да бір ардағы еді..: /Қ.Сатыбалдинді еске алу/ // Орт.Қазақстан.- 1997.- 22 қазан

Жұмаділов Қ. Қапастағы бұлбұл // Қазақ әдебиеті.- 1997.- №48.- 14 б7

Сатыбалдин Қапан // Қарағанды. Қарағанды облысы.- Алматы, 1990.- 489 б.

Сатыбалдин Қапан // Советтік Қазақстан жазушылары: Био-библиогр. анықтамалық.- Алматы, 1987.- 534, 535 б.

Сатыбалдин Қапан // Қазақ ССР. 4 томдық қысқаша энциклопедия. Т. 4. Тіл, әдебиет, фольклор, өнер, архитектура.- Алматы, 1989.- 518 б.

Күйшінің әкесінен үйреген алғашқы күйі Тәттімбеттің «Бес төресі» еді. Әкесі Хамза Мағауияның кішкентай саусақтарына лайықтап, қызыл талдан домбра шауып береді де өзімен бірге қосылып домбра шерткізетін. Көп кешікпей Мағауия туған әкесінен мәңгілік айырылады.

Күй дегенге құмарлық, тума талант бозбаланың өмірлік серігіне айналады.

1937 жылы Балқаш қаласының Мыс қорыту заводының мәдениет клубында көркемөнерпаздар үйірмелері ұйымдастырылады. Сол үйірмелердің бірі балалардан құралған домбрашылар оркестрінің жетекшісі Тәңірберген Бітімбаев болатын. Осы оркестрдің белсенді мүшесі М.Хамзин болатын. Алғаш рет, 1937 жылы он жасар Мағауия сахнаға шығып Тәттімбеттің «Сарыжайлау», «Сылқылдақ» күйлерін орындап, тыңдаушыларын тамсандырады.

1937-1941 жылдары Қарқаралы балалар үйінде тәрбиеленеді. Мұнда да үйірмеге қатысып, қолынан домбрасын түсірмейді.

1939 жылы Алматыда өткізілетін өнерпаз балалардың байқауына қатысады. «Сарыжайлау», күйін ойдағыдай орындап бергені үшын тұңғыш рет Мағауия Мақтау грамотасына ие болады, сыйлықтар алады.

Ал 1944 жылы Қарағанды облыстық филармонониясына арнайы шақырылып, 1949 жылға дейін қызмет істейді. Осы кезенде күйші домбыра өнерінің қыры мен сырын жете меңгерді.

1949 жылы өздігінен ізденіп Алматы қаласынан П.Чайковский атындағы музықалық училищесіне оқуға түседі. Оқып жүріп Құрманғазы атындағы халық аспаптар оркестрінде қызмет істейді. Бұл жылдары М.Хамзинге дарынды домбрашы, әрі дирижер Н.Тілендиев ұстаздық етеді, музыкалық білім береді.

1952 жылы Балқашқа қайта оралып Мәдениет сарайының көркемөнерпаздар коллективін басқарады.

1958 жылы Құрманғазы Оркестрінің құрамында өнер көрсетіп Москвада өткен Қазақстанның онкүндігіне қатысады.

1961 жылы «Қазконцертте» солист–домбырашы болып жұмыс істейді.

Мағауия Хамзин бүгінгі ұрпаққа композиторлығымен де танымал. Күйшінің «Жайлау», «Қосбасар», «Жарыс», «Космонавт», «Тоқырауын толғауы», «Домбыра» вальсі күйлері көптеген көреремендерге таныс.

1966 жылы күйшіге – Қазақ ССР-нің еңбегі сіңген әртісі, 1979 – Қазақ ССР-нің халық әртісі құрметті атақтары берілді. Мағауия Хамзиннің өнеріне көптеген шетел азаматтары қол соғып, өнері бірнеше грамота, медеальдармен марапатталды.

Зейнетке шыққан соң, 1997 жылы туған елі Балқашқа келіп, өзінің мектебін ашып, жас өспірімдерге шерпе күйдің сырын, кәсіби жәрежеде орындау мәнерін үйретті. Ал 1998 жылы М.Хамзинге «Балқаш қаласының құрметті азаматы» атағы құрметпен тапсырылды.

Мағауия ағамыздың өнері – ұрпақ үшін, ел үшін мәңгілік рухани қазына.

Қазақтың қара домбрасын күмбірлетіп күй өнеріне баға жетпес үлес қосқан Мағауия Хамзин 73 жасында, 2000 жылдың сәуір айында дүние салды.

М.Хамзин қазақ совет домбырашысы, күйші-композитор, шертпе күйді шебер орындаушылардың бірі, ҚазССР-інің халық әртісі .