Қазақ ақын-жыраулар мұрасындағы имани-рухани негіздер

Пайғамбар дұғасы

Сәләмә ибн Акуағдан (р.ғ.) жеткен хадисте ол былай деген: «Пайғамбармен (с.ғ.с.) бірге Хайбарға шыққанымызда түн қатып жүрдік. Адамдардан бір кісі Амирге: «Ей, Амир! Бізге (өз өлеңдеріңнен) бірдеңелер оқып берсеңші!»—деді. Амир ақын кісі еді. Ол адамдарға ырғағы түйелердің жүрісімен сай келетін өлеңдер оқуға кірісіп:

Есті өлең - даналық бұлағы

Муслимнің "Сахихында" келген бір хадисте Шәрид атты сахаба былай дейді: «Бір күні Аллаһ елшісінің (с.ғ.с.) көлігіне мінгесіп жүрдім. Ол: «Сен Умәййә ибн Салттың өлеңдерінен жатқа айтатының бар ма?»–деді. Мен: «Иә», – дедім. Пайғамбар (с.ғ.с.): «Қане, айта қойшы»,–деді. Мен оған бір шумақты мәнерлеп айтып бердім. Ол разы болып: «паһ!»,–деді. Мен оған тағы бір шумақты жатқа айттымм. Ол тағы да: «паһ»,–деді. Сөйте-сөйте мен оған жүз шумақ өлең айтып бердім. Сонда ол: "Расында, өлеңде даналық бар», - деп таңырқады."

Мухаммад ибн Идрис әш-Шафиғи

Төрт мазһаб мектептерінің бірі «Шафиғи» мазһабының негізін қалаған атақты Мухаммад ибн Идрис әш-Шафиғидің жаттау қабілеті өте күшті болған. Ол кісі кітабын ашып көзін салса болды, ондағы аяттарды немесе хадистерді көңіліне түйіп, санасына сақтап, жүрегінде жатталып қалады екен. Сол үшін ол кісі жаттау кезінде екі беттегіні араластырмау үшін, кітаптың бір бетін жауып отыратын болған. Бірде ол сол жаттау қабілетінің аздап әлсірегенін сезеді. Қатты уайымдаган Шафиғи өзінің Уақиғ деген ұстазына барып осы іс жайында кеңес сұрайды. Ұстазынан оның себебін білген ол, сол ұстазының өсиетін өлең жолдарына түсіріп, былай деген екен: