Қазақ халқы ұлт-азаттық күресінің асқар шыңы ХХ ғасыр басындағы Алаш

2билет 
1.
Қазақстан мен Орта Азиядағы азаттық қозғалысын XIX ғасырдың аяғындағы - XX ғасырдың 
басындағы көп ұлтты Россия тарихының бүкіл барысы əзірлеген болатын. Мұның өзі патша өкіметі 
дағдарысының нəтижесі еді.Көтерілістің сипаты. Көтеріліс отаршылдыққа қарсы сипатта болды. Қазақстандағы 
көтеріліспатша əкімшілігі үшін де, сондай-ақ жергілікті үстем феодалдар тобы үшін де күтпеген жерден басталды. 
Көтерілістің негізгі себептері: 
1. Жердің тартып алынуы (қоныстандыру саясаты); 
2. Салықтар мен алымдардың көбеюі; 
3. Еңбекшілерді үстем феодал-байлар тобының қанауының күшеюі; 
4. Ұлттық араздықтың өршітілуі; 
5. Соғысқа байланысты бұқара жағдайының күрт нашарлауы; 
6. Орыстандыру саясаты. 
1916 жылғы 25 маусымдағы патша үкіметінің «Түркістан мен Дала өлкесінен 19-43 жас 
аралығындағы 500 мың адамды қара жұмысқа алу туралы» жарлығы халықтың шыдамын тауысып, 
оларды отарлау езгісі мен ортағасырлық қанауға қарсы көтерілуіне түрткі болды. Бұл жағдай қазақ 
даласына үлкен қобалжу туғызды. М. Дулатұлы айтқандай: " жұрт сеңдей соғылды, түнде ұйқыдан, 
күндіз күлкіден айырылды".1916 жылғы 23 тамызда генерал - губернатор А. Куропаткиннің құпия бұйрығымен 
қара жұмысқашақырудан босатылғандар: болыстық, ауылдық басқармалардың лауазымды адамдары; жергілікті 
бұратаналардан шыққан төменгі полициялық шенділер; имамдар, молдалар мен мүдəрістер; ұсақ 
несие мекемелеріндегі жоғары лауазымды жергілікті бұратаналар; дворян жəне ата – бабасынан 
бастап, сондай –ақ жеке басы құрметті азамат құқықтарын пайдаланатын жергілікті ұлт өкілдері. 
Майдан жұмысына қазақ жастарын алу туралы жарлық қазақ халқының зор наразылығын 
тудырды. Елде болыстық басқармаларды талқандау, ауыл старшындарын, қатыгез, жағымсыз 
байларды өлтіру, ірі феодалдардың иеліктеріне шабуыл жасау, жер сату жөніндегі құжаттарды, алым 
салық қағаздарын жою, патша əскерімен қақтығыс сияқты ашу-ыза əрекеттері кең орын алды. Сойыл, 
кетпен, шалғы, орақ, мылтық, қылышпен қаруланған ел адамдары байлардың ауылдарын өртеп, 
малдарын айдап əкетуі жиілей тусті.Өлкені талан-таражға салу бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында 
бұрынғысынан да жеделдетежүргізіліп, ауқымды сипат алды. Қазақ даласынан арзан бағамен орасан көп мөлшерде 
мал сатып алынды. Патша армиясы үшін киіз үй мен бұйымдар жиналды. Салық мөлшері өсіп, соғыс салығы 
енгізілді, мемлекеттік заемдар таратылды, баж салығын төлеу міндеттелді. 
2.
Қазақстан Республикасы — президенттік басқару формасы бар біртұтас мемлекет. Тарихи күнге — 1991 жылғы 
16 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тəуелсіздігі туралы» заң қабылданғаннан бері Тəуелсіз 
Қазақстанның жаңа тарихы басталды. 1995 жылы Президенттің ұсынысы бойынша жаңа Қазақстан 
Республикасының Конституциясы қабылданды, ол Қазақстан Республикасын демократиялық деп санайды. 
Əлемдік, құқықтық жəне əлеуметтік мемлекет. Ең жоғары құндылықтар адам, оның өмірі, құқықтары мен 
бостандықтары деп танылды. Қазіргі уақытта республикада 14 облыс, 160 аудан, 84 қала, республикалық жəне 
облыстық маңызы бар қалалар, 195 елді мекен, 2150 ауылдық округ бар. 180 Біріккен Ұлттар Ұйымының елдері-
мүшелері, Қазақстан Республикасы аумағында арасында тиісінше, əлемде 9-шы орында тұр. 
Қазақстан Республикасының аумағында Франция, Португалия, Норвегия жəне Финляндия біріктіріледі. 
Шекараның ұзындығы 15 мың км құрайды, оның ішінде 8 мыңға жуық Ресеймен, 5 мыңға жуықы — Орталық Азия 
мемлекеттерімен жəне 2 мыңға жуық Қытаймен. Су шекараларының ұзындығы 1,5 мың км құрайды. Осылайша, 
Қазақстан Республикасының шекарасының жалпы ұзындығы 6,5 мың км құрайды.
3
Қарлұқ тайпаларының негізгі жерлері: Алтай тауынан – Балқаш көліне дейінгі 
аралық.Алтай тауынан Сырдарияның орталық ағысына дейінгі аймақты алып жатқан ірі 
тайпалар одағы – қарлұқтар.756 жылы Түргеш қағанатының əлсіреген жағдайын пайдаланып, билікті өз қолдарына 
алып, өздерінің мемлекетін құрды. 
Астанасы: Қағанаттың орталығы - Суяб қаласы. 
Екінші астанасы – Баласағұн 
Қағанаттың саяси жағдайы. 
766 - 775 жылдары Қашғарияны жаулап алып, шығыстағы шекарасын кеңейтеді. 
Əл - Марвази өзінің еңбегінде: «Қарлұқтар бұрын Тулис тауында тұрды жəне тоғыз – оғыздарға құл болды», - деп 
жазады.

жүктеу/скачать 1,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: