Қазақ халқының СƏулет өнері ежелгі қҰрылыстар
жүктеу/скачать 4,98 Mb. Pdf көрінісі
|
СЕН БІЛЕСІҢ БЕ 501-600
| ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ
ƏН-КҮЙ ӨНЕРІ ДАЛА ƏУЕНДЕРІ Əн-күй өнері қазақ даласында халықпен бірге жасап келеді. Қазақ халқының тарихындағы айтулы оқиғалар əн-күй жанрында өз көрінісін тауып отырған. Əншілер мен күйшілер халықтың мұң-мұқтажын, арман-тілегін, мақсат-мүддесін əндері мен күйлеріне қосқан. Негізінен, əншілер əндерінің мəтінін де, əуенін де өздері шығарған жəне ол əндерді халыққа өздері орындап берген, музыкалық аспапты өздері тартып, өздері сүйемелдеп отырған. Сол сияқты күйшілер де күйді өздері шығарып, өздері орындаған. Көне заманнан бері сан ғасырлық тарихы бар 50-ге жуық ұлттық əн-күй аспаптары қолданылып келеді. Олар: қобыз, домбыра, асатаяқ, шаңқобыз, дауылпаз, жетіген, т.б. Қазақ халқының арғы замандағы əн өнері туралы дерек аз. Тек дүйім жұртқа кеңінен танымал болған ХІХ ғасырда өмір сүрген Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай, Жаяу Мұса, Естай, Майра, т.б. сияқты əйгілі əнші өнерпаздардан бері қарайғы тарихты ғана білеміз. Қазақтың əн өнерінің аса дамыған жері – Көкшетау, Баянауыл, Қарқаралы сияқты табиғаты көркем, көшпелі салт-дəстүрді, əдет-ғұрыпты бергі заманға дейін ұстанған қасиетті өңірлер. Қазақтың күй өнері – ешбір халықта жоқ, өзіндік орындау мəнерімен, орындаушылық дəстүрімен, тақырыптарының əртүрлілігімен ерекшеленетін музыкалық аспаптық жанр. Күй ХІV ғасырдан бастап қалыптасқан. Күйдің əуендік құрылысы, ырғақтық- орындаушылық əдістері сан алуан. Мысалы, Құрманғазы күйлері екпінді, жігерлі келсе, Дəулеткерейдің күйлері терең толғауға, романтикалық лирикаға негізделген; Тəттімбеттің күйлері əуені əсем, тəтті мұң мен қоңыр сазға толы болса, Қазанғаптың күйлері құбылмалы, ойнақы, төкпе жыр іспетті болып келеді. Күйлер орындаушылық дəстүріне, қағыс түріне қарай, негізінен, екі стильдік мектепке – төкпе жəне шертпе күй мектептеріне бөлінеді. Қазақта қобыз күйі ерекше жанр болып саналады. Қобызды қасиетті аспап ретінде қазақтар аса қадір тұтады. Ерте дəуірде өмір сүрген Қорқыттан бастап ХІХ ғасырда өмір сүрген Ықыласқа дейін күйші-қобызшылар көп болған. жүктеу/скачать 4,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|