Семантиканы жанама зерттеу әдісі

Семантиканы жанамалай зерттеу әдісі қатарына сыналушыларға кейбір сөйлемдердің ақиқаттығын немесе жалғандығын айтуды ұсынады. Мұндай эксперименттер былай жүргізіледі. Сыналушыларға сөйлем беріледі (айталық, компьютердің мониторында) және сөйлем мағынасын анықтау ұсынған бастап және сыналушының берген жауабы аралығындағы уақыт белгіленеді. Сыналушының жауабы (айталық, пернелер тақтасында пернені басу арқылы) түсіну процесінің аяқталуының сигналы болып табылады.

Эксперимент барысында сыналушыға бір құбылыс жайында айту үшін тілдік элементтер ұсынылса (мысалы, мағынаға ие немесе мағынасы жоқ – жалған сөздер берілсе(псевдослова), ол lexical-decision task – сөз мағынасын түсіну жөніндегі шешім қабылдау тапсырмасы деп аталады.

Жүргізілген эксперименттер бойынша, объектілер арасынндағы семантикалық ара қашықтық зерттелуші объектілер жататын семантикалық ұйымдасудың деңгейіне тәуелді. Мысалы, мына сөйлемнің (46) шындығын мақұлдауға кететін уақытқа қарағанда, бұл сөйлемнің (45) ақиқаттығын мақұлдау аз уақытты талап етеді, өйткені соңғысының веификациясы канарейка құстар қатарына кіре отырып және жануарлар класына де кіретіні жайындағы констатацияның аралық қадамды талап етеді.

(45) Канарейка – құстар.

(46) Канарейка – жануарлар.

Демек, түрлі жалпылық деңгейдегі объектілердің семантикалық ара қашықтығы мазмұн тұрғысынан да, жалпы қорытындысы тұрғысынан да анықталады.