Ќазаќ мемлекеттік ќыздар педагогика институты
Рефрактометр РЛ-2-нің құрылысы
жүктеу/скачать 2,57 Mb.
|
1-11 лаб ОптикаКазакща
10
| Рефрактометр РЛ-2-нің құрылысы
4.4.1. Қос призма бірімен бірі беттесіп жабысып та, ажырасып та тұра алатын, флитглас деп аталатын /құрамында 80/ Рв0 бар, натрийдің сары сызығы үшін сыңдыру коэффициенті шынының ауыр сортынан жасалған, бірдей екі призма. Бірінші призманың АС табаны мөлдір, ал екінші призмамен беттестіруге арналған АВ табанының беті күнгірт болады. Екінші призма Р2 "жәрдемші" призма делінеді. Бұл призманың АВ беті де, ВС табаны да мөлдір болады. Призма Р2 қозғалмайтын етіп құралға бекітілген. Р1 призма горизонталь топса көмегімен, Р2-нің үстінде қақпақ сияқты ашылып немесе беттесіп жабылып тұрады. Р1 және Р2-нің арасында қалыңдығы 0,1мм саңлау қалады. Зерттелетін сұйық зат Р2-ңің үстіне тамызылады да,Р1-мен қапталады.Р1 призманың АВ беті күңгірт болғандықтан бұл бетке сәуле жан-жаққа біртегіс шашырап тарайды. Бұл екі призманың екеуі де металл қабықпен қапталған. Р1 призманың АС-табанында, сырттан сәуле түсіруге арналған, кішкене /а/ терезесі. бар. Сыртқы жарық көзінен алынған жарық сәулесі Р1 призманың АС табаны арқылы АВ қабырғасына түседі де, АВ қабырғасы күңгірт болғандықтан, одан өткен сәуле зерттелетін сұйықтың ішінде барлық жаққа біртегіс шашырап тарайды. Сондықтан Р1 призма арқылы зерттелетін сұйық қабатына пен өткен сәуле сынбастан Р2 призмаға өтеді. Егер сұйық қабатқа өткен сәуленің түсу бұрышы болса,тбұл сәуле Р2-призмаға і сыну бұрышымен өтеді. Егер болса, болады. бұл бұрышқа сәйкес сәуле “шек бұрыш” делінеді. Егер болса, мұндай сәуле Р-призманың бетімен сырғып отырады да Р-призмаға өткен шек сәуленің арасында бұрыш қараңғы болып қалады Оптака курсынан білуіміз бойынша, екі ортаның шекарасынан өеткен байланыс сәулелердің тарау бұрыштары өзара теңдеумен байланысады. Егер болса, болады. Мұнда п сұйықтың призманың сындару коэффициенттері. Р2-призманың А1В1 қабырғасынан өткен шек сәуле призманың А1В1 табанына түседі де, сынып сыртқа шығады. Сәуленің Р2-призманың ВС табанынан сыртқа шыққандағы сыну бұрышы -болса, ал бұл призманың сындыру коэффициенті -болса, зерттеліп отарған сұйықтың сындыру коэффициенті теңдеумен анықталады. 4.4.3. Шек сәулемен шектелген жарық пен қараңғылықтың шегі, сұйық пен Р2 призманың затының дисперциялық қасиетіне байланысты, қызылды, көкті болып жайылып кетеді. Бұл шекараны айқын ету үшін призмадан шыққан сәуленің жолына тура көру призмасынан істелген К-компенсатор қойылады. Компенсатор қызыл сәулемен көк сәулені сары сәулеге қарай жақындатып ығыстырады да шекара айқын көрінеді. 4.4.4. Жоғарыда көрсетілген бойынша сұйықтың сындыру коэффициенті теңдеуімен анықталады. -тұрақты болғандықтан -дің мәні п-ға байланысты өзгереді. Егер болса, болады. п-нің мәні -ге жақындаған сайын көру трубасының ерісіндегі қараңғылықпен жарықтың шекарасы жоғарлай береді. Рефрактометрдің шкаласы зерттелетін сұйықтың сындыру коэффициентіне байланысты градусталған. Негізгі шкала доға тәрізді етіп, шыны пластинкаға салынған. Көру трубасының объектив түтігінің ортасына орнатылған, дәлдегіш үш ұзын сызық бар. Бұл сызықтар труба мен бірге жылжып қозғалады. Осы дәлдегіш сызықтар қараңғылықтың шекарасына дәл келгенде шкаланың қараңғылықтың шегіне келіп тұрған бөлімі зерттелетін сұйықтың сыңдыру коэффициенті п-нің мәнін береді. Шкала 1,320-дан бастап 1,700-ге дейінгі мәндерді көрсетуге лайықталған. Негізгі шкаланың қасында суға еріген ерітінділердің концентрацияларының процентін көрсететін қосымша шкала бар. Бұл шкаланың бөлімінің мәнін көрсететін шкаланың 1,3333 мәніне сәйкес келеді. Қараңғылықтың шекарасы 1,3333 келгенде С келеді де "дәлдегіш" сызықтар осы мәндерді көрсетеді. 4.5. Жұмыстың орындалу тәртібі 4.5.1. Р1 және Р2 призмаларының тиісіп тұратын беттерін тазалап сүртіп Р2-нің бетіне 2-3 тамшы дистилляцияланған су тамызылады да, призмалар беттестіріліп жабылады. 4.5.2. Сыртқы жарық көзінен құралдың айнасына жарық түсірсе айнадан шағылған жарық "а" терезе арқылы Р призмаға түседі. 4.5.3. Көру трубасының окулярын жылжыту арқылы көру өрісі айқындалып алынады. 4.5.4. Егер қараңғылықтың шекарасы қызылды-көкті болып тұрса, компенсатордың рычагын қозғап шекараның түсі сары түске жақындатылып айқындалады. 4.5.5. Трубаның "дәлдегіш" үш сызығы шекарамен дәл беттескенге дейін трубаның орны өзгертіледі. Егер құрал дұрыс бейімделсе, дәлдегіш сызықтар шекарада шкаланың 1,333 бөліміне келіп тұрада. Егер шекарамен дәлдегіш сызық 1,333-ке сәйкес келмесе арнаулы төрт қырлы кілттің көмегімен құралдан жоғарғы жағындағы винтті бұрап алып, шкаланың 1,333 бөлімі қараңғылықтың шекарасына келтіріледі. Құрал осылайша бейімделіп алынған соң өлшеу жүмысы жүргізіледі. Қант, тұз, тары басқа заттардың ертінділерінің сындыру коэффициенттері, бұл ертінділерінің тығыздығына, немесе концентрациясына байланысты болады. Мысалы, 0 ертіндінің /таза су/ сындыру коэффициенті п1,333 болады. Ал ертіндінің ішінде С қант болса, оның сындыру коэффициенті болады. 4.5.6. Құралдың шкаласын ертіндінің концентрациясына сәйкес градустау. №1-99 гр. суға 1 г. № 2-95г суға 5 г. 3-90 г суға қант, №4-85г суға 15г. қант ерітіп т.с.с. әдіспен бірнеше қант ерітінділері дайындалады. 4.5.7. Әр ертіндінің сындыру коэффициенті РЛ2 рефрактометрмен бес рет өлшеніп алынады. Бірінші рет Р2 жәрдемші призманың үстіне №1 ертіндіден 1-2 тамшы тамызып, оның сындыру коэффициенті өлшенеді және ертінді концентрациясының процентін анықтайды. Жұмыс нәтижесі дұрыс болу үшін әрбір өлшеуден соң Р1 және Р2 призмалардың үстін дистилляцияланған сумен жуып, тазалап сүртіп отыру керек. Ертінділерді тамызу ушін әр ертіндіге жеке пипетка қолданылады. Жоғарыда айтылған жұмыс орындалған соң, осы өлшеулердің нәтижесіне сүйеніп график сызылады. Графикте Х-осіне ертіндінің сындыру коэффиценті, у-осіне ертіндінің концентрациясының проценті алынады. Осы график бойынша зерттелген ертіндінің концентрациясымен сындыру коэффицентінің арасындағы байланыс анықталады. 4.5.8. РПП-рефрактометрінің призмасына 2-3 тамшы таза су тамызып, оның шкаласын нольдік мәнге келтіру керек. Содан соң №1, №2, № 3, №4, № 5 ертінділерді пайдаланып, шкаланың бұл ертінділердің концентрацияларына сәйкес мәндері анықталады да, өлшеу нәтижесінен таблица құрылады да, құралдың шкаласын концентрацияға лайықты градустайтын график сызылады. 4.5.9. КонцентрациясыІ белгісіз ертіндінің РПП рефрактометрдегі мәні анықталып, графиктен оның концентрациясы анықталады. 4.6. Бақылау сұрақтары 4.6.1. Рефрактометрдің көріну өрісінің жартысы жарық, екінші жартысы қараңғы болуы неліктен? 4.6.2. Сұйықтың сындыру көрсеткішінің тырыздығына байланыстылығы қандай? 4.6.З. Сұйықтың сындыру коэффициентін өлшеуге арналған құралдар және оның құрылысы. 4.7. ӘДЕЕИЕТТЕР: 4.7.1. Кортнев А.В. и др. Практикум по физике. М.,1965. жүктеу/скачать 2,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|