Қазақ тіл білімі кафедрасы бекітемін филология факультетінің деканы
жүктеу/скачать 274,35 Kb.
|
Қазақ этнолнг.магистратура
- Бұл бет үшін навигация:
- Қаралатын мәселелер
| Пайдаланатын әдебиеттер:
1.Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері. – Алматы, 1998. 2. Қайдаров Ә. Этнолингвистика // Білім және еңбек. –1985. – №10. Б. 12. 3. Манкеева Ж. А. Мәдени лексиканың ұлттық сипаты. – Алматы, 1997. 4.Жанпейсов Е. Этнокультурная лексика казахского языка. – Алматы, 1989. –288б №12 Таұырыбы: Қазақ мақал-мәтелдерінің этнотанымдық сипаты Мақсаты: . Қазақ мақал-мәтелдерінің этнотанымдық сипатын саралау Негізгі ұғымдар: этнолингвистика, қазақ этнолингвистикасы, этнолингвистика ғылымы, мақал-мәтелдер, таным Қаралатын мәселелер: 1. Мақал-мәтелдер - этнолингвистикалық арна 2. Мақал-мәтелдердің танымдық сипаты Мақал-мәтелдер этнолингвистикалық арнаның ең құнарлы бұлақтарына жатады. Егер тіліміздегі 40 мыңнан астаммақал-мәтелді фразеологизмдер сияқты жинап, жүйелеп, белгілі бір «тірек» объектілеріне қатыстығын айқындап, мазмұнын ашып, этно- лингвистика тұрғысынан түсіндіретін болсақ, этностың «тіл әлемі» 40 мың мағыналық бірлікпен толығып, байи түскен болар еді. Әрбір мақал мен мәтелдің бойына этнос болмысына, оның рухани заттық мәдениетіне, дүниетанымына, салт-дәстүр, әдет-ғұрып,наным-сеніміне т.б. катысты бай информация жинақталғанын ескерсек, олардың этнос болмысынтанып-білуге косар үлесі зор. Фразеологизмдер сияқты, мұнда да күрделі мәселе-мақал-мәтелдердің тілде пайда болу факторлары мен дами келе, Адамға(оның сын-сипатына, мінез-құлқына, іс-әрекетіне, калып-күйіне т. б. қасиеттеріне) ауысу мотивтерін (уәждерін) тап басып,дәл айкындау, мән-жайын таратып, түсіндіру. Бір-ақ мысал: «Ұядане көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деген мақал «от басында қандайтәлім-тәрбие, үлгі-өнеге керсең, өсіп-жеткенде де соны істейсін» де-ген ауыс мағынада бүгінгі педагогикалық тұжырымдаманың (концепгцияның) негізіне айналып отыр. Этнолингвистика болса, міне,осындай құбылыстың мән-жайын түсіндіруте тырысады. Мәселен, осымақалдыңөзін алсак, ол — о баста қыран құстар өмірін байкаудантуып, саяткерлер лексиконында қолданылған жай тіркес болған. Шынында да, бүркіт өз балапандарын құз-қиядағы ұясында түлеп,қара қанат болып ұшқанға (өз тамағын өзі тапқанға) дейін солтөңіректегі барлық аң-құстардың, мал төлінің етімен (кейде өлек-сесімен) қоректендіруге тырысқан. Бұл жәйт мақалада «отбасын- дағы көрген тәлім-тәрбие, өнеге-үлгі» мағынасына баланып отыр. Ал бала бүркіттің өсіп, қыран болғанда иісін алып, дәмін татып, құштарлана жеген аң-құстарды көбірек ілетіні» ауыс мағынасында «баланың өскенде де отбасында (семьяда) көрген үлгі-өнегесін істейтін әдетіне» айналып отыр. Міне, осы тәрізді мағыналық өзгерістерді біз кез келген мақал-мәтел табиғатынан байқаймыз. Осы сияқты өзгерістердің тілдік тетіктері мен мотивтерін айқындап, оларды «тірек» сөздер аркылы тақырыптық топтар жүйесіне енгізу, түсіндіру тағы да сол этнолингвистиканың ең бір күрделі міндетіне жатады. жүктеу/скачать 274,35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|