Тахтакөпір ауданына қарасты №21-санды жалпы білім беру мектебінің қазақ тілі және әдебиеті пәні мұғалімі
Иманбаев Арманның
Жалпы
Қазақ тілі кітабы
2022 жыл
|
ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ШЫҒУ ТАРИХЫ ТУРАЛЫ
Түркі тілдері тіл туыстығына қарай 6 топқа бөлінеді:
1
|
Қыпшақ бұтағы
|
қазақ, құмық, қарақалпақ, қарашай, мақар, қарайым, ұрым, қырышақ
|
2
|
Оғыз бұтағы
|
әзірбайжан, түрікмен, гагауыз, балқан түріктері, түрік
|
3
|
Қарлұқ бұтағы
|
өзбек, ұйғыр
|
4
|
Аралық бұтақ
|
қырғыз, алтайық, хақас, тува, салар, сары ұйғыр, шор, тофа, шұлым
|
5
|
Чуваш
|
|
6
|
Саха
|
|
Көне түркі тілдері мыналар: хазар, бұлғар, ғұн, көк түрік, сақ, авар.
Түркі тілдері орналасу аймағына қарай 6 топқа бөлінеді:
1
|
Оңтүстік тобы
|
түрік, гагауыз, әзербайжан, түркімен
|
2
|
Батыс тобы
|
қарайым, қарашай, құмық, татар, башқұрт
|
3
|
Орталық топ
|
қазақ, қарақалпақ, ноғай, қырғыз
|
4
|
Шығыс тобы
|
өзбек, ұйғыр, сары, салар
|
5
|
Солтүстік тобы
|
алтай, шор, хақас, тува, тофа, саха
|
6
|
Чуваш тобы
|
|
Түркітану ғылымында түркі тілдерінің дамуын (Н.Баскаков) алты кезеңге бөліп қарастырады.
Түркі халықтарының жазба тілі V-VIII ғасырларда дүниеге келген. Тіл ғылымында бұл жазба ескеркіштері "Орхон-Енисей ескерткіштері" деп аталады. Олар: "Күлтегін", "Тоныкөк", "Білге қаған" т.б. Бұл жазуларды көпке дейін ғылыми түрде оқуға мүмкіндік болмады. Сондықтан оларды рун (құпия) жазулары деп атады.
X-XV ғ.ғ. түркі халықтарының жазбаша тілі ерекше дамыды. Осы кезеңде дүниеге келген шығармалар: Махмұт Қашқари "Диуани лұғат ит-түрк" (1073-1074, Жүсіп Баласағұни "Құдатғу білік" (1067-1070), Ахмет Яссауи "Диуани хикмет" (XII ғ.), "Кодекус Куманикус " (1003) т.б.
Қазақ жазуы төмендегідей жазу түрлерін қолданды:
Араб жазуы (1929 жылға дейін);
Латын жазуы (1929 – 1940 ж.ж. арасы);
Кириллица (орыс) жазуы (1940 жылдан бастап);
Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының тұрғылықты халқы – қазақ халқының және шетелдерде (Өзбекстан, Қырғызстан, Түркия, Ресей, Қытай, Монғолия т.б.) өмір сүріп жатқан қазақтардың ұлттық тілі.
Достарыңызбен бөлісу: |