Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
Екеуі сол жаққа жөнеле берді (Е. Сл).2) . Алтау
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Абуханов-лексика
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып бойынша сұрақтар
| Екеуі
сол жаққа жөнеле берді (Е. Сл).2) . Алтау ала болса, ауыздағы кетеді , төртеу түгел болмса, төбедегі келеді (М.М.). Бұл сөйлемдердегі екеуі, алтау, төртеу деген жинақтық сан есім сөздері атау тұлғада, заттық ұғымда дара айтылып бастауыш болып тұр. Сан есім сөздері зат есім сөздерінің алдында келіп тіркесіп айтылғанда, ешқандай қосымшаны қабылдамай, өзгеріссіз қалып отырады да, сөйлемде анықтауыш мүше болады дедік. Ал сан есім сөзі зат есімге тіркесіп айтыл-май, заттық ұғымға айналып, жай арифметикалық белгі ретінде қолданы-латын болса, зат есімнің үлгісімен көптеледі, тәуелденеді, септеледі және жіктеледі. Сан есімнің көптік, тәуелдік, септік жалғауда қолданылған түрлері сөйлем- де орнына, тұлғасына қарай бастауыш та, анықтауыш та, толықтауыш та, пысықтауыш та болады, жіктелген түрлері баяндауыш та болады. Мысалы: 1) Аларманға алтау аз, берерменге бесеу көп ( М.М.). 2) Сонда мен ойлап- ойлап қырыққа тоқтағам (Ғ. М.). 3) Жалғыздың үні шықпас, жаяудың шаңы шықпас (М.М.). 4) Ат баспаймын деген жерін үш басады (М. М.). Бұл сөйлемдердегі алтау, бесеу деген жинақтық сан есімдер атау тұлғада келіп бастауыш, қырыққа деген есептік сан есім барыс жалғау тұлғасында келіптолықтауыш, жалғыздың деген сандық мағынаны білдіретін есім сөзі ілік жалғауында келіп анықтауыш болып тұр. Тақырып бойынша сұрақтар: 1) Сөз таптарының ішіндегі сан есімдер қандай сөздер ? 2) Сан есімдер тұлғасы мен мағынасына қарай нешеге бөлінеді ? 3) Реттік сан есім қалай жасалады ? 4) Жинақтық сан есім қалай жасалады ? 5) Бөлшектік сан есім нені білдіреді ? 6) Топтау сан есімдеріне қандай сан есімдер жатады ? 7) Болжалдық сан есімдер қалай жасалады ? 8) Сан есімдер сөйлемде қандай сөйлем мүшелерінің қызметін атқарады? жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|