Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Pdf көрінісі

бет	182/406
Дата	24.06.2024
өлшемі	3,22 Mb.
	#203464
түрі	Оқулық

1 ... 178 179 180 181 182 183 184 185 ... 406

Байланысты:
Абуханов-лексика

Жіктеу есімдігі. Сөйлеуші, тыңдаушы және бөгде адамдарды не бөгде заттарды білдіретін зат есім сөздерінің орнына қолданылатын сөздерді ж і к т е у е с і м д і г і

§ 71. Есімдіктің түрлері

Есім сөздердің орнына қолданылатын есімдіктердің лексикалық
мағыналары бірдей болмайды. Есімдіктер мағыналық ерекшеліктеріне қарай
мына сияқты жеті топқа жіктеледі: 1) жіктеу есімдігі, 2) сілтеу есімдігі, 3)
сұрау есімдігі, 4) өздік есімдігі, 5) белгісіздік есімдгі, 6) болымсыздық есімдігі,
7) жалпылау есімдігі.
1.
Жіктеу есімдігі. Сөйлеуші, тыңдаушы және бөгде адамдарды не
бөгде заттарды білдіретін зат есім сөздерінің орнына қолданылатын
сөздерді ж і к т е у е с і м д і г і

дейді.
Жіктеу есімдіктері үш жақта колданылады. Сөйлеуші адамды білдіретін
сөз I жақ болады. Оған
мен, біз, біздер
деген сөздер жатады. Тыңдаушы
адамды білдіретін сөз II

жақ болады. Оған
сен, сендер, сіз, сіздер
деген сөздер
жатады. Бөгде адамдарды не бөгде бір затты білдіретін сөз III

жақ болады.
Оған
ол, олар
деген сөздер жатады.
Жіктеу есімдіктерінің I және II

жағы к і м? деген сұраққа жауап береді,
өйткені I және II жақ тек адамды білдіретін сөздердің орнына жүреді, яғни
бірінші жақ сөйлеуші адамды, екінші жақ тыңдаушы адамды білдіреді. Жіктеу
есімдігінін Ш жағы к і м? н е? деген сұрақтардың біріне жауап береді,
өйткені үшінші жақ тек бөгде адамды ғана білдірмей, әлемдегі нәрсе-лердің
бәрі де III

жақ болып саналады. Сондықтан да жіктеу есімдігінің III жағы мен
сілтеу есімдігі тұлғалас болады. Мысалы:
ол, олар
деген сөздер бірде жіктеу
есімдігі, бірде сілтеу есімдігі болып саналады.
Жіктеу есімдіктері жекеше түрде де, көпше түрде де қолданылады.
Мысалы:
жекеше
көпше
I жақ
мен
біз, біздер

II жақ
Сен (сіз)
сендер (сіздер)
III жақ
ол
олар
Жіктеу есімдіктері жекеше және көпше түрде септеледі. Жіктеу
есімдіктердің жекеше түрде септелуінің зат есім сөздерінің септелуінен кейбір
тұлғалық айырмашылықтары бар. Оларға мыналар жатады:
а)

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 178 179 180 181 182 183 184 185 ... 406