«...Бірақ өмір өз дегенін істеді. Бұлай болар деп ойлаппын ба?..
Есік ашық, қаңырап тұр. Иесіз үй азынап, жағылмаған қара пеш
-
тен бір ызғар келеді. Саматтың кереуетіне жетіп барсам, о да бос.
–
Әсел! –
деп үрейлене сыбырлаймын. Қаңырап тұрған үй де
«Әсел» деп күбірлегендей болады. Жан ұшырып сыртқа шықтым. –
Әсел! –
деп, бүкіл ауланы басыма көтере айқайлаймын. Ешкім үн
қатпады»
(Ш. Айтматов «Шынарым менің, шырайлым менің»).
Мәтінде эмоция көп –
жан айқайы, өкініш, айрылу, қорқу. Осы
эмоцияның бәрі мәтінде:
ашық есік, иесіз үй, жағылмаған қара пеш,
Саматтың бос
кереуеті, үнсіздік
сияқты жекелеген детальдар
арқылы беріліп тұр. Ш. Айтматов әр детальды көркем бейнелей
отырып, нағыз шебер суретші ретінде бәрін біртұтас полотноға айнал
-
дыра алған. Жігіттің жан айқайы, оның бүкіл эмоциясы мәтін соңын
-
дағы: «
Әсел! –
деп айқайлауы арқылы сыртқа шығады, оқырманға
жетеді. Тілдік құралдарды шебер ойната отырып, жазушы жігіттің
орны толмас өкінішке ұрынғанын дөп басып, анық көрсетеді.
Баяндалуы мен эмоциялық бояуына, жігіт эмоциясының деңгейіне
қарай мәтінді үшке бөліп қарастыруға болады: басы, орталық нүктесі,
соңы.
Мәтіндегі эмоцияның алғашқы көрінісін жазушы оқырманға:
«
Бұлай болар деп ойлаппын ба?..»
деген сұраулы сөйлем арқылы
жеткізеді. Бұл –
мәтінде берілген, суреттелген эмоциялық күйдің
басы. Ары қарай суреттелетін
эмоциялық күй мәтіндегі:
Достарыңызбен бөлісу: |
