Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау
жүктеу/скачать 2,14 Mb. Pdf көрінісі
|
Публикация на каз
| бармады». [204]
«Біреуі екіншісін қатты ұрып, мұрнын бұзды. Оны медициналық пунктке алып келді, ол сосын мек- тепке бір апта бармады».[140] «Менің миым шайқалды. Ауырған соң мектепке бармадым. Маған секіруге және жүгіруге болмай- тын еді». [392] Балалардың зорлыққа қарымта реакциясы Мектепте зорлық құрбандары болған кейбір балалар мектепте өздеріне зорлық жасаған адамдарға қарымта реакция жасап қорғанғысы келгендерін мәлімдеді. Мысалы, бір бала өзінен мектепте қорқытып ақшасын тартып алған бала- дан “есесін қайтару үшін” “Мен сол ақшаға өзі тұрған кезде көрсетіп тамақ сатып алып жедім” деп түсіндірді. [398] Одан басқа, мектептегі басқа балалар тарапынан психологиялық зорлық-зомбылық (тілдеу, келе- междеу және қорлау) құрбандары болған кейбір балалар өздерін тілдеген балаларға да солай жасап қарымта жауап қайтарғандарын айтты. Бір бала былай түсіндіреді: «Ол маған ұрысқан кезде мен де оны жермен-жексен еттім» [206]. Басқа бала былай толықтырды: «Мен де олар- ды тілдедім» [315]. Бір бала былай айтады: «Біз де оларды ызаландырамыз, бұл да кек қайтару сияқты». [347] «Есе қайтару» – бұл, көбінесе, кейбір жәбірленуші балалардың мектепте өздеріне зорлық жасай- тын балаларға қарсы тұру үшін пайдалана- тын стратегиясының көшірмесі секілді өзін- өзі қорғау. Кейбір жағдайларда балалар есе қайтару үшін жеке әрекет етеді, ал кейде олар достарының көмектеріне жүгінеді. «Мен достарым арқылы өзімді қорғай аламын. Мен өзімді қорғау үшін күшті достар таптым, жоқ, мен ешкімнен қорықпаймын». [391] Барынша азын-аулақ жайттарда балалар психологиялық зорлық-зомбылық көрген кез- де, өздерін ренжіткендерге “есе қайтару” үшін физикалық зорлық-зомбылықты қарымта ретінде қолданғандарын айтты. Мұндай 64 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ жағдайларда өздерін және өздерінің ар- намысын қорғауға тырысатын балалар зорлық- зомбылық деңгейін күшейтеді; онда ересектер- ге қай баланың жәбірленуші және қайсысының зорлық-зомбылықтың себепкері екенін анықтау қиын болады. Төменде берілген дәйексөздердің әрқайсысында жәбірленген балалар психологиялық зорлық-зомбылыққа өздерінің қалай физикалық зорлық-зомбылықпен әрекет еткендерін әңгімелеп берді. «Бір күні бір бала маған әлдебір дөрекі сөз айтып, қашып кетті. Менің өш алғым келді және келесі күні оны ұрып-соқтым». [235] «Бір оқушының маған тілі тиді, мен оны иығынан жұдырықпен қойып қалдым». [229] «Бір бала мені ызаландырды. Біз мектептен кейін кездесіп, мен оны бір-екі рет ұрып алдым». [212] «Мен біріне-бірі ат тағатын балалармен келіспеймін. Мен дауласып ұрысамын, бірақ керек болса, төбелесе де аламын». [191] Кейбір жәбір көрген балалар физикалық зорлық- зомбылықты бастан кешкен жағдайда күш қолданып “есе қайтара алатындарын” айтып берді. Бір бала оны былай түсіндірді: «Мен оған қарымта соққы бердім» [128]. Бұдан басқа, басқа жәбірленген балалар былай түсіндірді: «Егер маған біреу тиіссе, мен жауап беремін. Мен өзіме не істесе, солай есе қайтарғанды жек көремін». [371] «Мен былтыр сыныптасыммен төбелестім. Ол менен кейінгі партада отыратындықтан, мені үнемі арқамнан қаламмен түртіп отыратын. Бұған шыдай алмадым да, оны мектептен кейін күтіп тұрып, есемді қайтардым. Ол енді маған жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|