Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы Әбу абдулла мұхаммед ибн исмайл ибн ибраһим ибн әл-муғира әл-бұхари сахих әл-бұхари
-бап. Имамның әйелдерге уағыз айтуы және оларға дінді үйретуі туралы
жүктеу/скачать 2,82 Mb.
|
| 33-бап. Имамның әйелдерге уағыз айтуы және оларға дінді үйретуі туралы
97.2- حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَيُّوبَ قَالَ سَمِعْتُ عَطَاءً قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ قَالَ أَشْهَدُ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَوْ قَالَ عَطَاءٌ أَشْهَدُ عَلَى ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَرَجَ وَمَعَهُ بِلَالٌ فَظَنَّ أَنَّهُ لَمْ يُسْمِعْ فَوَعَظَهُنَّ وَأَمَرَهُنَّ بِالصَّدَقَةِ فَجَعَلَتْ الْمَرْأَةُ تُلْقِي الْقُرْطَ وَالْخَاتَمَ وَبِلَالٌ يَأْخُذُ فِي طَرَفِ ثَوْبِهِ 97.2 - Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Менің айтқан сөздерімді әйелдер естімей қалды ма»,- деген ойменен Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Біләлмен бірге мешіттен шығып, әйелдерге уағыз айтып, оларға садақа беруді бұйырды. Сонда әйелдер сырғаларын, жүзіктерін шешіп, Біләлдің шапанының етегіне тастай бастады»,- деді. 34-бап. Хадис ілімін үйренуге тырысудың артықшылығы туралы 98- حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِي سُلَيْمَانُ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي عَمْرٍو عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي سَعِيدٍ الْمَقْبُرِيِّ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّهُ قَالَ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ أَسْعَدُ النَّاسِ بِشَفَاعَتِكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَقَدْ ظَنَنْتُ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ أَنْ لَا يَسْأَلُنِي عَنْ هَذَا الْحَدِيثِ أَحَدٌ أَوَّلُ مِنْكَ لِمَا رَأَيْتُ مِنْ حِرْصِكَ عَلَى الْحَدِيثِ أَسْعَدُ النَّاسِ بِشَفَاعَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ خَالِصًا مِنْ قَلْبِهِ أَوْ نَفْسِهِ 98 - Әбу Хурайра (р.а.) айтты: «Бір күні мен Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.): «Я Расулулла, қиямет күнінде сенің шапағатыңа қандай адам лайықты болады?»,- деп сұрадым. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ей, Әбу Хурайра, менен бұл туралы сенен бұрын ешкім сұрамайтынын білгенмін, өйткені сен менің сөздерімді ден қойып тыңдайтыныңды көргенмін. Кімде-кім шын ниетімен, жан жүрегімен «Лә иләһа илла Алла Мұхаммадун расулулла»,- деп айтса, қиямет күні менің шапағатыма бөленер»,- деді. 35-бап. Ілім қалай жоғалады?
Омар ибн Абдулазиз Әбу Бәкір ибн Хазмға былай деп жазған болатын: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан сөздерден не нәрсе болса да бәрін көріп шығып, жазып жібер, өйткені мен ғалымдардың өлімінен соң ілімнің жоғалып кетуінен қорқып жатырмын. Тек қана Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадистері қабыл етілсін! Ғалымдар ілім үйретуге, ілімді таратуға кіріссін, білмейтіндерге үйретсін, өйткені ілім жасырынға айналғанға дейін жоғалмайды!»,- деді. - 99حَدَّثَنَا الْعَلَاءُ بْنُ عَبْدِ الْجَبَّارِ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ بِذَلِكَ يَعْنِي حَدِيثَ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ إِلَى قَوْلِهِ ذَهَابَ الْعُلَمَاءِ 99 – Абдулла ибн Динар Омар ибн Абдулазиздің осы хабарын жеткізді. 100- حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَبِي أُوَيْسٍ قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ لَا يَقْبِضُ الْعِلْمَ انْتِزَاعًا يَنْتَزِعُهُ مِنْ الْعِبَادِ وَلَكِنْ يَقْبِضُ الْعِلْمَ بِقَبْضِ الْعُلَمَاءِ حَتَّى إِذَا لَمْ يُبْقِ عَالِمًا اتَّخَذَ النَّاسُ رُءُوسًا جُهَّالًا فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِغَيْرِ عِلْمٍ فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا قَالَ الْفِرَبْرِيُّ حَدَّثَنَا عَبَّاسٌ قَالَ حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ هِشَامٍ نَحْوَهُ 100 - Абдулла ибн Ғамр (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.): «Алла тағала ілімді пенделерден тартып алмайды, оны ғалымдарды о дүниелік қылу жолымен тартып алар. Бірде-бір ғалымды тірі қалдырмағандықтан, адамдар өздеріне дінді түсінбейтіндерді бастық қылар, содан соң олардан сұрақ сұрар. Олар өздері білместен пәтуа айтып, өздері де адасар, өзгелерді де адастырар»,- дегенін естігенмін»,- деді. 36-бап. Әйелдерге ілім үйрету үшін арнайы бір күнді белгілеуге бола ма? 101- حَدَّثَنَا آدَمُ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ حَدَّثَنِي ابْنُ الْأَصْبَهَانِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا صَالِحٍ ذَكْوَانَ يُحَدِّثُ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَتْ النِّسَاءُ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ غَلَبَنَا عَلَيْكَ الرِّجَالُ فَاجْعَلْ لَنَا يَوْمًا مِنْ نَفْسِكَ فَوَعَدَهُنَّ يَوْمًا لَقِيَهُنَّ فِيهِ فَوَعَظَهُنَّ وَأَمَرَهُنَّ فَكَانَ فِيمَا قَالَ لَهُنَّ مَا مِنْكُنَّ امْرَأَةٌ تُقَدِّمُ ثَلَاثَةً مِنْ وَلَدِهَا إِلَّا كَانَ لَهَا حِجَابًا مِنْ النَّارِ فَقَالَتْ امْرَأَةٌ وَاثْنَتَيْنِ فَقَالَ وَاثْنَتَيْنِ 101 - Әбу Саъид әл-Худрий (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) әйелдер: «Я Расулулла, сізбенен сөйлесіп дидарласуға ер кісілер мүмкіншілік бермейді. (Ер кісілер топ-топ болып Пайғамбарымыздың қасынан шықпайтын). Бізге де бір күнді белгілесеңіз»,- десті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) арнайы бір күнді белгілеп, сол күні келгендерге уағыз-насихат айтты, кейбір діни істерді бұйырды. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Сендердің араларыңда үш баласы шетінегендерің болса, олар перде болып, сендерді тозақ отынан қорғар»,- деді. Сонда бір әйел: «Ал, егер де екеу болса ше?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Екеу болса да перде болар»,- деп жауап берді. 102 - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْأَصْبَهَانِيِّ عَنْ ذَكْوَانَ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِهَذَا وَعَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْأَصْبَهَانِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا حَازِمٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ ثَلَاثَةً لَمْ يَبْلُغُوا الْحِنْثَ 102 - Абдуррахман ибн әл-Әсфаһани Әбу Хазмның Әбу Хурайрадан «Балағатқа жетпеген үш перзент» дегенін естігенін жеткізеді. Әбу Саъид әл-Худрий (р.а.) осы мағынада басқа да риуаят етті. 37-бап. Естігенін жақсылап ұғып алу үшін қайталап сұраудың дұрыстығы туралы 103- حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِي مَرْيَمَ قَالَ أَخْبَرَنَا نَافِعُ بْنُ عُمَرَ قَالَ حَدَّثَنِي ابْنُ أَبِي مُلَيْكَةَ أَنَّ عَائِشَةَ زَوْجَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَتْ لَا تَسْمَعُ شَيْئًا لَا تَعْرِفُهُ إِلَّا رَاجَعَتْ فِيهِ حَتَّى تَعْرِفَهُ وَأَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَنْ حُوسِبَ عُذِّبَ قَالَتْ عَائِشَةُ فَقُلْتُ أَوَلَيْسَ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا قَالَتْ فَقَالَ إِنَّمَا ذَلِكِ الْعَرْضُ وَلَكِنْ مَنْ نُوقِشَ الْحِسَابَ يَهْلِكْ 103 - Ибн Әбу Мулайка (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) әйелі Айша анамыз (р.а.) Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) бір нәрсені естісе, жақсылап ұғып алу үшін қайталап сұрайтын еді. Бір күні Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Кімде -кімнің ахиретте есеп кітабы толық сұралса, азап тартар»,- деді. Сонда Айша анамыз (р.а.): «Алла тағала аят кәрімінде: «Сонда ол, дереу жеңіл есеппен есептеледі47»,- деген емес пе?»,- дедім. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ол деген пенделерге күнәларын жай ғана көрсетіп қана қою ғой, бірақ кімде-кім есеп кітабынан толық сұралатын болса, ол пәлекетке ұшырайды»,- деді. 38-бап. Хадис естігендер естімегендерге жеткізуінің керектігі туралы 104- حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ قَالَ حَدَّثَنِي اللَّيْثُ قَالَ حَدَّثَنِي سَعِيدٌ هُوَ ابْنُ أَبِي سَعِيدٍ عَنْ أَبِي شُرَيْحٍ أَنَّهُ قَالَ لِعَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ وَهُوَ يَبْعَثُ الْبُعُوثَ إِلَى مَكَّةَ ائْذَنْ لِي أَيُّهَا الْأَمِيرُ أُحَدِّثْكَ قَوْلًا قَامَ بِهِ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْغَدَ مِنْ يَوْمِ الْفَتْحِ سَمِعَتْهُ أُذُنَايَ وَوَعَاهُ قَلْبِي وَأَبْصَرَتْهُ عَيْنَايَ حِينَ تَكَلَّمَ بِهِ حَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ مَكَّةَ حَرَّمَهَا اللَّهُ وَلَمْ يُحَرِّمْهَا النَّاسُ فَلَا يَحِلُّ لِامْرِئٍ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يَسْفِكَ بِهَا دَمًا وَلَا يَعْضِدَ بِهَا شَجَرَةً فَإِنْ أَحَدٌ تَرَخَّصَ لِقِتَالِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِيهَا فَقُولُوا إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَذِنَ لِرَسُولِهِ وَلَمْ يَأْذَنْ لَكُمْ وَإِنَّمَا أَذِنَ لِي فِيهَا سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ ثُمَّ عَادَتْ حُرْمَتُهَا الْيَوْمَ كَحُرْمَتِهَا بِالْأَمْسِ وَلْيُبَلِّغْ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ فَقِيلَ لِأَبِي شُرَيْحٍ مَا قَالَ عَمْرٌو قَالَ أَنَا أَعْلَمُ مِنْكَ يَا أَبَا شُرَيْحٍ لَا يُعِيذُ عَاصِيًا وَلَا فَارًّا بِدَمٍ وَلَا فَارًّا بِخَرْبَةٍ 104 - Сахаба Әбу Шурайх (р.а.) айтты: «Әбу Шурайх Амр ибн Саъидқа, ол Меккеге уәкіл жіберіп жатқанда, былай деді: «Ей, әмір, сөйлеуге мұрсат бер! Меккені азат еткен күннің ертесінде Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан сөздерді саған айтып берейін. Ол бұл сөздерді айтып жатқанында екі көзіммен көріп, екі құлағыммен естіп, жүрегіммен қабылдағанмын. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бірінші Аллаға мақтау айтып, содан кейін: «Меккені Алла тағала қасиетті етті. Бұл жерде адамдар күнә істемейді. Сол себептен Алла тағалаға және ахирет күніне иман келтіргендердің бұл жерде қан төкпегі, ағаштарды сындырмағы күнә болып есептеледі. Егерде бір кісі: «Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) Алла тағала соғыс қылуға рұқсат берген ғой?!»,- десе, оған: «Алла тағала оны сендерге емес, өзінің Пайғамбарына ғана рұқсат берген»,- деп айтыңдар!»,- деді. Алла тағала маған бұл жерде күндіз белгілі бір сағатқа ғана соғыс қылуға рұқсат берді, кейін Меккенің бұрынғы (кешегі) қасиет-құрметі бүгін қайтадан орнады. Бұны естігендер естімегендерге жеткізсін! Әбу Шурайхтан (р.а.): «Сонда Әмір саған не айтты?»,- деп сұрасты. Әмір: «Ей, Әбу Шурайх, мен оны сенен жақсырақ білемін. Мекке күнаһарды құтқармас, әдейі қашқан қашқынды құтылдырмас, ұрлықшыны да жазадан тыс қалдырмас, деп айтты»,- деді. 105- حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْوَهَّابِ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ ابْنِ أَبِي بَكْرَةَ عَنْ أَبِي بَكْرَةَ ذُكِرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ فَإِنَّ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ قَالَ مُحَمَّدٌ وَأَحْسِبُهُ قَالَ وَأَعْرَاضَكُمْ عَلَيْكُمْ حَرَامٌ كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا فِي شَهْرِكُمْ هَذَا أَلَا لِيُبَلِّغ الشَّاهِدُ مِنْكُمْ الْغَائِبَ وَكَانَ مُحَمَّدٌ يَقُولُ صَدَقَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ ذَلِكَ أَلَا هَلْ بَلَّغْتُ مَرَّتَيْنِ 105 - Әбу Бәкрата (р.а.) Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) есіне алып, Ол кісі (с.ғ.с.) былай деген еді: «Осы күн мен айдың құрметі үшін бір-біріңнің мал-мүліктерінді таламаңдар, қан мен абыройларыңды төкпеңдер. Бұл сөзді естігендер естімегендерге жеткізсін!» 39-бап. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) туралы жалған сөз сөйлеген адамның күнәсі туралы 106- حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْجَعْدِ قَالَ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ قَالَ أَخْبَرَنِي مَنْصُورٌ قَالَ سَمِعْتُ رِبْعِيَّ بْنَ حِرَاشٍ يَقُولُ سَمِعْتُ عَلِيًّا يَقُولُ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا تَكْذِبُوا عَلَيَّ فَإِنَّهُ مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ فَلْيَلِجْ النَّارَ 106 - Хазреті Әли (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.): «Менің атымнан жалған сөз айтпаңдар, кімде-кім айтса, өзіне тозақтан орын дайындасын!»,- деп айтқанын естігенмін. 107- حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ جَامِعِ بْنِ شَدَّادٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قُلْتُ لِلزُّبَيْرِ إِنِّي لَا أَسْمَعُكَ تُحَدِّثُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَمَا يُحَدِّثُ فُلَانٌ وَفُلَانٌ قَالَ أَمَا إِنِّي لَمْ أُفَارِقْهُ وَلَكِنْ سَمِعْتُهُ يَقُولُ مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنْ النَّارِ 107 - Абдулла ибн Зубайр (р.а.) атасына: «Сіз Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) туралы пәленше-түгенше сияқты сөйлемей жатырсыз»,- депті. Сонда Зубайр: «Шындығында, мен Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) ажырамай бірге жүргенмін, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өзінен естігенмін: «Кімде-кім менің атымнан жалған сөйлесе, өзіне тозақтан орын дайындай берсін!»,- деп айтқан»,- деді. 108- حَدَّثَنَا أَبُو مَعْمَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ قَالَ أَنَسٌ إِنَّهُ لَيَمْنَعُنِي أَنْ أُحَدِّثَكُمْ حَدِيثًا كَثِيرًا أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَنْ تَعَمَّدَ عَلَيَّ كَذِبًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنْ النَّارِ 108 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) айтты: «Мен сендерге көп хадис айтып беруші едім ғой, бірақ Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан бір сөз мені бетімнен қайтарады, ол кісі: «Кімде-кім менің атымнан жалған сөйлесе, өзіне тозақтан орын дайындай берсін!»,- деп айтқан»,- деді. 109- حَدَّثَنَا مَكِّيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ أَبِي عُبَيْدٍ عَنْ سَلَمَةَ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ مَنْ يَقُلْ عَلَيَّ مَا لَمْ أَقُلْ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنْ النَّارِ 109 - Сәлама (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Кімде-кім менің атымнан айтпағанымды айтса, ол еш күмәнсіз өзінің тозақтағы орнына жайғасады!»,- деді. 110- حَدَّثَنَا مُوسَى قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ أَبِي حَصِينٍ عَنْ أَبِي صَالِحٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ تَسَمَّوْا بِاسْمِي وَلَا تَكْتَنُوا بِكُنْيَتِي وَمَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ فَقَدْ رَآنِي فَإِنَّ الشَّيْطَانَ لَا يَتَمَثَّلُ فِي صُورَتِي وَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنْ النَّارِ 110 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Менің есімімді перзенттеріңе қоя беріндер, бірақ менің жанама атымды қоймаңдар! Кімде-кім мені түсінде көрсе,онда шынымен мені көргені, өйткені шайтан менің бейнеме кіре алмайды, кімде-кім менің атымнан жалған сөз сөйлесе, өзіне тозақтан орын даярлай берсін!»,- деді. 40-бап. Дін ілімін кітап етіп жазу туралы 111- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلَامٍ قَالَ أَخْبَرَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ مُطَرِّفٍ عَنْ الشَّعْبِيِّ عَنْ أَبِي جُحَيْفَةَ قَالَ قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ هَلْ عِنْدَكُمْ كِتَابٌ قَالَ لَا إِلَّا كِتَابُ اللَّهِ أَوْ فَهْمٌ أُعْطِيَهُ رَجُلٌ مُسْلِمٌ أَوْ مَا فِي هَذِهِ الصَّحِيفَةِ قَالَ قُلْتُ فَمَا فِي هَذِهِ الصَّحِيفَةِ قَالَ الْعَقْلُ وَفَكَاكُ الْأَسِيرِ وَلَا يُقْتَلُ مُسْلِمٌ بِكَافِرٍ 111 - Әбу Жухайфадан (р.а.): «Хазреті Әлиден (р.а.): «Сізде Алла тағаланың кітабынан басқа кітап бар ма?»,- деп сұрады. Әли (р.а.): «Жоқ, тек қана Алла тағаланың Кітабы, мұсылманға берілетін түсінік және парақтағы нәрсе ғана бар»,- деді. Әбу Жухайфа: «Бұл парақтағы не?»,- деп сұрады. Әли (р.а.): «Құн үкімі, құлды азат қылу және кәпір үшін мұсылманнан кек алудың харамдығы туралы»,- деді. 112- حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ الْفَضْلُ بْنُ دُكَيْنٍ قَالَ حَدَّثَنَا شَيْبَانُ عَنْ يَحْيَى عَنْ أَبِي سَلَمَةَ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ خُزَاعَةَ قَتَلُوا رَجُلًا مِنْ بَنِي لَيْثٍ عَامَ فَتْحِ مَكَّةَ بِقَتِيلٍ مِنْهُمْ قَتَلُوهُ فَأُخْبِرَ بِذَلِكَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرَكِبَ رَاحِلَتَهُ فَخَطَبَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ حَبَسَ عَنْ مَكَّةَ الْقَتْلَ أَوْ الْفِيلَ قَالَ أَبُو عَبْد اللَّهِ كَذَا قَالَ أَبُو نُعَيْمٍ وَاجْعَلُوهُ عَلَى الشَّكِّ الْفِيلَ أَوْ الْقَتْلَ وَغَيْرُهُ يَقُولُ الْفِيلَ وَسَلَّطَ عَلَيْهِمْ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَالْمُؤْمِنِينَ أَلَا وَإِنَّهَا لَمْ تَحِلَّ لِأَحَدٍ قَبْلِي وَلَمْ تَحِلَّ لِأَحَدٍ بَعْدِي أَلَا وَإِنَّهَا حَلَّتْ لِي سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ أَلَا وَإِنَّهَا سَاعَتِي هَذِهِ حَرَامٌ لَا يُخْتَلَى شَوْكُهَا وَلَا يُعْضَدُ شَجَرُهَا وَلَا تُلْتَقَطُ سَاقِطَتُهَا إِلَّا لِمُنْشِدٍ فَمَنْ قُتِلَ فَهُوَ بِخَيْرِ النَّظَرَيْنِ إِمَّا أَنْ يُعْقَلَ وَإِمَّا أَنْ يُقَادَ أَهْلُ الْقَتِيلِ فَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْيَمَنِ فَقَالَ اكْتُبْ لِي يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ اكْتُبُوا لِأَبِي فُلَانٍ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ قُرَيْشٍ إِلَّا الْإِذْخِرَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَإِنَّا نَجْعَلُهُ فِي بُيُوتِنَا وَقُبُورِنَا فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَّا الْإِذْخِرَ إِلَّا الْإِذْخِرَ قَالَ أَبُو عَبْد اللَّهِ يُقَالُ يُقَادُ بِالْقَافِ فَقِيلَ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ أَيُّ شَيْءٍ كَتَبَ لَهُ قَالَ كَتَبَ لَهُ هَذِهِ الْخُطْبَةَ 112 - Әбу Хурайра (р.а.) айтты: «Мекке азат етілген жылы Хузоға тайпасы Бәний Лайс тайпасынан бір кісіні өлтірді (Жаһил кездеріндегі өлтірілген бір адамдары үшін кек алысты). Бұл хабар Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) жетті, сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) түйесіне мініп тұрып уағыз айтты: «Алла тағала Мекке Мүкаррамада өлімге немесе (Піл әскерлеріне) жол бермеді. Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) және мүъминдерді оларға үстем етті. Шындығында, Меккеде соғысу, өлтіру менен бұрын бірде-бір кісіге рұқсат етілмеген және менен кейін де ешкімге рұқсат етілмейді.Маған күндіз бір сағатқа ғана рұқсат берілді, соғысуды, өлтіруді сол сағаттан бастап тиды. (Харам етілді). Меккенің тікені де жұлынбайды, ағашы да кесілмейді. Түсіп жоғалып қалған нәрсесі де алынбайды. Тек қана адамдарға (кімнің дүниесі деп) жариялау үшін алынады. Кімде-кім өлтірілген болса, оның бауыры, туысы мына екі жолдың бірін таңдасын не құнын алсын немесе кегін алсын»,- деді. Иемендіктердің бірі келіп: «Я Расулулла, маған бұл сөзді жазып беріңіз!»,- деді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Пәленшеге жазып беріңдер!»,- деді. Құрайыш тайпасынан бір кісі: «Я Расулуллаһ, тікендер жұлынбайды, ағаштар кесілмейді, бірақ изхир ( хош иісті қамыс ) орылса мейлі дедіңіз! Я Расулулла, біз изхирді орып, үйімізге апарамыз, қабірлерімізге қоямыз ғой»,- деп сұрады. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Мейлі, изхир орылса болады»,- деді. 113- حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ حَدَّثَنَا عَمْرٌو قَالَ أَخْبَرَنِي وَهْبُ بْنُ مُنَبِّهٍ عَنْ أَخِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ مَا مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَحَدٌ أَكْثَرَ حَدِيثًا عَنْهُ مِنِّي إِلَّا مَا كَانَ مِنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو فَإِنَّهُ كَانَ يَكْتُبُ وَلَا أَكْتُبُ تَابَعَهُ مَعْمَرٌ عَنْ هَمَّامٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ 113 - Әбу Хурайра (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) Сахабаларының арасында хадисті менен гөрі көбірек білетіні жоқ еді. Жалғыз Абдулла ибн Ғамр ғана көбірек білетін, өйткені ол жазуды білетін, ал мен білмейтінмін»,- деді. 114- حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سُلَيْمَانَ قَالَ حَدَّثَنِي ابْنُ وَهْبٍ قَالَ أَخْبَرَنِي يُونُسُ عَنْ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ لَمَّا اشْتَدَّ بِالنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَجَعُهُ قَالَ ائْتُونِي بِكِتَابٍ أَكْتُبْ لَكُمْ كِتَابًا لَا تَضِلُّوا بَعْدَهُ قَالَ عُمَرُ إِنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ غَلَبَهُ الْوَجَعُ وَعِنْدَنَا كِتَابُ اللَّهِ حَسْبُنَا فَاخْتَلَفُوا وَكَثُرَ اللَّغَطُ قَالَ قُومُوا عَنِّي وَلَا يَنْبَغِي عِنْدِي التَّنَازُعُ فَخَرَجَ ابْنُ عَبَّاسٍ يَقُولُ إِنَّ الرَّزِيَّةَ كُلَّ الرَّزِيَّةِ مَا حَالَ بَيْنَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَبَيْنَ كِتَابِهِ 114 - Ибн Аббас (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) науқасы күшейген соң: «Қағаз-қалам беріңдер, сендерге бірер нәрсе жазып (айтып) беремін, сол арқылы сендер кейін адаспайсыңдар»,- деді. Хазреті Омар (р.а.) жанындағы Сахабаларға: «Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) ауру жеңді, бізде Алла тағаланың кітабы бар ғой, бізге сол жеткілікті болар»,- деді. Сонда Сахабалар арасында абыр-сабыр сөз көбейіп кетті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Барыңдар, менің қасымда жанжалдасып бәстеспеңдер!»,- деді. Ибн Аббас сыртқа шығып: «Бұл зор бақытсыздық, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) жазып берейін деген нәрсесіне кедергі қылу - зор бақытсыздық!»,- деп айтты. 41-бап. Түнде ілім (үйрету) мен уағыз айту туралы 115- حَدَّثَنَا صَدَقَةُ أَخْبَرَنَا ابْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ مَعْمَرٍ عَنْ الزُّهْرِيِّ عَنْ هِنْدٍ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ وَعَمْرٍو وَيَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ الزُّهْرِيِّ عَنْ هِنْدٍ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ اسْتَيْقَظَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ لَيْلَةٍ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ مَاذَا أُنْزِلَ اللَّيْلَةَ مِنْ الْفِتَنِ وَمَاذَا فُتِحَ مِنْ الْخَزَائِنِ أَيْقِظُوا صَوَاحِبَاتِ الْحُجَرِ فَرُبَّ كَاسِيَةٍ فِي الدُّنْيَا عَارِيَةٍ فِي الْآخِرَةِ 115 - Үмму Сәлама (р.а.) айтты: «Бір күні түнде Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) ұйқыдан оянып,былай деп айтты: «Субханалла, бұл түні қанша бүліктер нәзіл болып, қанша рахмет қазынасының есіктері ашылды екен. Бөлмелерде ұйықтап жатқандарды (құлшылыққа) оятыңыз, бұл дүниеде киімді болғанымен ахиретте жалаңаш болуы мүмкін!»,- деді. * Бұл жерде Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) әйелдері айтылып тұр.
116 - Абдулла ибн Омар (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өмірінде соңғы рет бізбен бірге құфтан намазын оқыды. Екі жағына (иығына) сәлем бергеннен кейін, орнынан тұрып: «Бұл түнді білесіңдер ме? Осы түннен бастап тұп-тура жүз жыл өткенде, жер жүзінде (қазір осы жерде отырған) адамдардың бірде- бірі қалмайды»,- деді. 117- حَدَّثَنَا آدَمُ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَكَمُ قَالَ سَمِعْتُ سَعِيدَ بْنَ جُبَيْرٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ بِتُّ فِي بَيْتِ خَالَتِي مَيْمُونَةَ بِنْتِ الْحَارِثِ زَوْجِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عِنْدَهَا فِي لَيْلَتِهَا فَصَلَّى النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْعِشَاءَ ثُمَّ جَاءَ إِلَى مَنْزِلِهِ فَصَلَّى أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ ثُمَّ نَامَ ثُمَّ قَامَ ثُمَّ قَالَ نَامَ الْغُلَيِّمُ أَوْ كَلِمَةً تُشْبِهُهَا ثُمَّ قَامَ فَقُمْتُ عَنْ يَسَارِهِ فَجَعَلَنِي عَنْ يَمِينِهِ فَصَلَّى خَمْسَ رَكَعَاتٍ ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ نَامَ حَتَّى سَمِعْتُ غَطِيطَهُ أَوْ خَطِيطَهُ ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الصَّلَاةِ 117 - Ибн Аббас (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) әйелі- апайым Мәймунаның үйінде қондым. Пайғамбарымыздың да (с.ғ.с.) сол үйде болатын түні екен. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бізбен бірге құфтанды оқып болған соң, үйіне кіріп, төрт рәкат намаз оқыды да, кейін ұйықтады. Кейіннен тұрып: «Бала ұйықтап қалды ма?»,- деді немесе соған ұқсас бір сөзді айтты (Ибн Аббасты айтып тұр). Кейін намаз оқуға тұрды, мен сол жағына келіп тұрып едім, мені оң жағына қарай өткізіп қойды. Әуелі бес рәкат, кейін екі рәкат намаз оқыды. Одан кейін жатып біраз ұйықтады,тіпті мен оның қорылдағанын естідім. Кейін тұрып намазға шығып кетті»,- деді. 43-бап. Ілімді (хадисті) жатқа алу туралы 118- حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ عَنْ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ الْأَعْرَجِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ إِنَّ النَّاسَ يَقُولُونَ أَكْثَرَ أَبُو هُرَيْرَةَ وَلَوْلَا آيَتَانِ فِي كِتَابِ اللَّهِ مَا حَدَّثْتُ حَدِيثًا ثُمَّ يَتْلُو إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنْ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى إِلَى قَوْلِهِ الرَّحِيمُ إِنَّ إِخْوَانَنَا مِنْ الْمُهَاجِرِينَ كَانَ يَشْغَلُهُمْ الصَّفْقُ بِالْأَسْوَاقِ وَإِنَّ إِخْوَانَنَا مِنْ الْأَنْصَارِ كَانَ يَشْغَلُهُمْ الْعَمَلُ فِي أَمْوَالِهِمْ وَإِنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ كَانَ يَلْزَمُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِشِبَعِ بَطْنِهِ وَيَحْضُرُ مَا لَا يَحْضُرُونَ وَيَحْفَظُ مَا لَا يَحْفَظُونَ 118 - әл-Ағраж (р.а.) айтты: «Әбу Хурайра (р.а.) хадисті көп айтады»,- деседі. Әбу Хурайра (р.а.): «Егерде Құран кәрімдегі екі аят болмағанда, бірде-бір хадис айтпаған болар едім»,- деп, мына аятты: «Негізінен, біз ап-ашық үкімдерді әрі тура жолды Кітапта адамдарға баян еткеннен кейін жасырғандар...» деген жерден «ар-рахим48» деген сөзге дейін оқыды. Содан соң: «Шындығында, Мұхажир бауырларымыз базарларда сауда-саттықпен шұғылданумен болса, ал Ансарлық бауырларымыз өздерінің қожалықтарының шаруаларымен айналысып қолдары тимеді. Ал, Әбу Хурайра болса, мал-дүние жинауды тәрк етіп, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) жанынан қалмайтын. Қарның бір тойғызып алып, олар (Мұхажирлер, Ансарлар) әзір болмаған жерлерде Әбу Хурайра әрқашанда әзір болатын. Олар жаттамаған нәрсені (хадистерді) Әбу Хурайра (р.а.) жаттайтын еді»
119 - Әбу Хурайра (р.а.) айтты: «Мен Пайғамбарымызға (с.ғ.с.): «Я Расулулла, мен сізден көп хадис естіп тындаймын, бірақ соны ұмытып қаламын»,- дедім. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Шапаныңды жай»,- деді. Содан соң мүбарак қолдарымен (бір нәрсені уыстап алғандай) Алла тағаланың берекетінен (шапаныма) уыстап салды. Кейін, «Бауырыңа бас!»,- деді. Мен бауырыма бастым, содан кейін еш нәрсені (хадистерді) естен шығарып ұмытпайтын болдым»,- деді. -120 حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُنْذِرِ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي فُدَيْكٍ بِهَذَا أَوْ قَالَ غَرَفَ بِيَدِهِ فِيهِ 120 - Ибн Әби Фудейк дәл осы хабарды жеткізген болатын. 121- حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ قَالَ حَدَّثَنِي أَخِي عَنْ ابْنِ أَبِي ذِئْبٍ عَنْ سَعِيدٍ الْمَقْبُرِيِّ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ حَفِظْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وِعَاءَيْنِ فَأَمَّا أَحَدُهُمَا فَبَثَثْتُهُ وَأَمَّا الْآخَرُ فَلَوْ بَثَثْتُهُ قُطِعَ هَذَا الْبُلْعُومُ 121 - Әбу Хурайра (р.а.) айтты: «Мен Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) айтқандарынан екі түрлі ілімді есіме сақтадым. Біріншісін адамдарға айтып жеткіздім, ал екіншісін айтсам, онда міндетті түрде мені бауыздар еді»,- деді. (Оның біріншісі хадистер, ал екіншісі болса болашақта болатын бүліктер туралы айтылған хабарлар еді). 44-бап. Ғұламаларды көңіл бөліп тындаудың дұрыстығы туралы 122- حَدَّثَنَا حَجَّاجٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ أَخْبَرَنِي عَلِيُّ بْنُ مُدْرِكٍ عَنْ أَبِي زُرْعَةَ بْنِ عَمْرٍو عَنْ جَرِيرٍ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لَهُ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ اسْتَنْصِتْ النَّاسَ فَقَالَ لَا تَرْجِعُوا بَعْدِي كُفَّارًا يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ 122 - Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Хажжат ул-Уадағта тұрғанында Жәрир ибн Абдуллаға: «Адамдарды тыныштандыр!»,- деді. Содан соң: «Менен кейін бір-біріңді өлтіретін кәпір болып кетпеңдер!»,- деп қосып қойды. 45-бап. «Адамдардың ең ғалымы кім?»,- деп сұрағанда, «Ғалым кісіні Алла біледі»,- деп жауап берудің дұрыстығы туралы 123- حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ حَدَّثَنَا عَمْرٌو قَالَ أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ قَالَ قُلْتُ لِابْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ نَوْفًا الْبَكَالِيَّ يَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى لَيْسَ بِمُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنَّمَا هُوَ مُوسَى آخَرُ فَقَالَ كَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ حَدَّثَنَا أُبَيُّ بْنُ كَعْبٍ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَامَ مُوسَى النَّبِيُّ خَطِيبًا فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَسُئِلَ أَيُّ النَّاسِ أَعْلَمُ فَقَالَ أَنَا أَعْلَمُ فَعَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ إِذْ لَمْ يَرُدَّ الْعِلْمَ إِلَيْهِ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنَّ عَبْدًا مِنْ عِبَادِي بِمَجْمَعِ الْبَحْرَيْنِ هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ قَالَ يَا رَبِّ وَكَيْفَ بِهِ فَقِيلَ لَهُ احْمِلْ حُوتًا فِي مِكْتَلٍ فَإِذَا فَقَدْتَهُ فَهُوَ ثَمَّ فَانْطَلَقَ وَانْطَلَقَ بِفَتَاهُ يُوشَعَ بْنِ نُونٍ وَحَمَلَا حُوتًا فِي مِكْتَلٍ حَتَّى كَانَا عِنْدَ الصَّخْرَةِ وَضَعَا رُءُوسَهُمَا وَنَامَا فَانْسَلَّ الْحُوتُ مِنْ الْمِكْتَلِ فَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ سَرَبًا وَكَانَ لِمُوسَى وَفَتَاهُ عَجَبًا فَانْطَلَقَا بَقِيَّةَ لَيْلَتِهِمَا وَيَوْمَهُمَا فَلَمَّا أَصْبَحَ قَالَ مُوسَى لِفَتَاهُ آتِنَا غَدَاءَنَا لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَذَا نَصَبًا وَلَمْ يَجِدْ مُوسَى مَسًّا مِنْ النَّصَبِ حَتَّى جَاوَزَ الْمَكَانَ الَّذِي أُمِرَ بِهِ فَقَالَ لَهُ فَتَاهُ أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ وَمَا أَنْسَانِيهِ إِلَّا الشَّيْطَانُ قَالَ مُوسَى ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِي فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا فَلَمَّا انْتَهَيَا إِلَى الصَّخْرَةِ إِذَا رَجُلٌ مُسَجًّى بِثَوْبٍ أَوْ قَالَ تَسَجَّى بِثَوْبِهِ فَسَلَّمَ مُوسَى فَقَالَ الْخَضِرُ وَأَنَّى بِأَرْضِكَ السَّلَامُ فَقَالَ أَنَا مُوسَى فَقَالَ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ نَعَمْ قَالَ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رَشَدًا قَالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا يَا مُوسَى إِنِّي عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَنِيهِ لَا تَعْلَمُهُ أَنْتَ وَأَنْتَ عَلَى عِلْمٍ عَلَّمَكَهُ لَا أَعْلَمُهُ قَالَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا وَلَا أَعْصِي لَكَ أَمْرًا فَانْطَلَقَا يَمْشِيَانِ عَلَى سَاحِلِ الْبَحْرِ لَيْسَ لَهُمَا سَفِينَةٌ فَمَرَّتْ بِهِمَا سَفِينَةٌ فَكَلَّمُوهُمْ أَنْ يَحْمِلُوهُمَا فَعُرِفَ الْخَضِرُ فَحَمَلُوهُمَا بِغَيْرِ نَوْلٍ فَجَاءَ عُصْفُورٌ فَوَقَعَ عَلَى حَرْفِ السَّفِينَةِ فَنَقَرَ نَقْرَةً أَوْ نَقْرَتَيْنِ فِي الْبَحْرِ فَقَالَ الْخَضِرُ يَا مُوسَى مَا نَقَصَ عِلْمِي وَعِلْمُكَ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ إِلَّا كَنَقْرَةِ هَذَا الْعُصْفُورِ فِي الْبَحْرِ فَعَمَدَ الْخَضِرُ إِلَى لَوْحٍ مِنْ أَلْوَاحِ السَّفِينَةِ فَنَزَعَهُ فَقَالَ مُوسَى قَوْمٌ حَمَلُونَا بِغَيْرِ نَوْلٍ عَمَدْتَ إِلَى سَفِينَتِهِمْ فَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا قَالَ لَا تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ وَلَا تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرًا فَكَانَتْ الْأُولَى مِنْ مُوسَى نِسْيَانًا فَانْطَلَقَا فَإِذَا غُلَامٌ يَلْعَبُ مَعَ الْغِلْمَانِ فَأَخَذَ الْخَضِرُ بِرَأْسِهِ مِنْ أَعْلَاهُ فَاقْتَلَعَ رَأْسَهُ بِيَدِهِ فَقَالَ مُوسَى أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا قَالَ ابْنُ عُيَيْنَةَ وَهَذَا أَوْكَدُ فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ قَالَ الْخَضِرُ بِيَدِهِ فَأَقَامَهُ فَقَالَ لَهُ مُوسَى لَوْ شِئْتَ لَاتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَرْحَمُ اللَّهُ مُوسَى لَوَدِدْنَا لَوْ صَبَرَ حَتَّى يُقَصَّ عَلَيْنَا مِنْ أَمْرِهِمَا 123 - Саъид ибн Жұбайр (р.а.) Абдулла ибн Аббасқа (р.а.): «Науфал Бакалий: «(Қызырмен жолыққан) Мұса Бәний Исраил Пайғамбары емес, бәлкім, басқа Мұса болған деп айтып жатыр»,- дегенде, Абдулла ибн Аббас (р.а.): «Жалған айтыпты, ол - Алланың дұшпаны екен»,- депті. Убай ибн Кағб (р.а.) Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) былай деп риуаят етті: «Мұса ғ.с. Бәний Исраил қауымына уағыз айтып тұрған еді. «Адамдардың ең ғалымы кім?»,- деп сұрасты. Сонда Мұса ғ.с.: «Мен- бәрінен де білгірмін »,- деді. «Алла тағала біледі»,- деп айтпағаны үшін Алла тағала ол кісіге ескерту беріп: «Екі теңіздің қосылатын жерінде бір пендем бар, ол сенен гөрі артығырақ біледі»,- деген уәхиді нәзіл етті. Мұса ғ.с.: «О, Раббым, ол кісімен қалай жолығамын?»,- деді. Алла тағала: «Бір себетке балықты салып ал да, жолға шық, балықты қай жерде жоғалтсаң, Қызыр ғ.с. сол жерде болар»,- деді. Мұса ғ.с. Юшағ деген қызметшісімен себетке балықты салып алып, жолға шықты. Үлкен қой тастың жанына келгенде, себетті жерге қойып ұйқыға кетті. Балық себеттен сырғып түсіп, теңізге жүзе жөнеліпті49. Хазіреті Мұса мен ғ.с. қызметшісі екеуі таңғалысты, (өйткені себеттегі балық өлі болатын). Одан кейін олар жолға шығып, түннің қалған бөлігіне қоса күні бойы жол жүрді. Ертеңіне таң атқан соң, Мұса ғ.с. қызметші балаға: «Екеуі судан өтеді. «Азығымызды әкелші, осы сапарымызда шаршадық 50»,- деді. Мұса ғ.с. бұйырылған жерге жеткенше шаршаған жоқ, қызметші бала: «Қара басқанын қараңызшы, қой тастың жанында демалғанымызда балық есімнен шығып кетіпті51)»,- деді. Сонда Мұса ғ.с.: «Міне, іздегеніміз осы»,- деп, екеуі ізінше қайта қайтты52. Ол жерге жеткенде, киімін жамылып жатқан кісіні көріп, Мұса ғ.с. оған сәлем берді. Сонда Қызыр ғ.с.: «Сенің елінде бұлай сәлем беруді қайдан біледі?»,- деп сұрады.. Мұса ғ.с.: «Мен Мұсамын ғ.с.»,- деді. Қызыр ғ.с.: «Бәний Исрайлдың Мұсасы ма?»,- деді. Мұса ғ.с.: «Ол кісіге, саған үйретілген даналықтан маған да үйретуің үшін саған ерейін бе?53»,- деді. Қызыр ғ.с.: «Расында, сен менімен бірге болуға шыдай алмайсың54»,- деді. Мұса ғ.с.: «Алла тағаланың саған үйреткен ілімі маған белгісіз. Ал маған үйреткен ілімі болса, саған белгісіз. «Алла қаласа, мені сабырлы табарсың. Сондай-ақ саған ешбір істе қарсы келмеймін55»,- деді. Содан соң екеуі теңізді жағалап жүріп кетті. Кемелері болмағандықтан өтіп бара жатқан кемедегілерге өздерімен бірге алып кетулерін өтінді. Олар Қызырды ғ.с. танып, оларды ешқандай ақы-пұлсыз кемеге отырғызып алып кетті. Кеменің шетіне бір шымшық келіп қонып, бір екі шоқып су ішті. Қызыр ғ.с. Мұсаға ғ.с.: «Сені мен мен білген ілім шымшық теңіздегі суды шоқып ішіп азайта алмаған сияқты нәрсе, Алла тағаланың ілімі еш кемімейді». Содан соң Қызыр ғ.с. кемені тесіп тастады. Сол кезде Мұса ғ.с.: «Бізді ешқандай ақы-пұлсыз алып кеткендердің кемесін әдейі тесіп, адамдар суға батсын дегенің бе?»,- деді. Сонда Қызыр ғ.с.: «Мен саған менімен бірге әсте сабыр ете алмайсың демедім бе?56»,- деді. Сонда Мұса ғ.с.: «Ұмытқан нәрсемді есепке алма57»,- деді. Содан екеуі ары қарай жүрді. Бір жерге келгенде Қызыр ғ.с. ойнап отырған балалардың ішіндегі бір ұл баланың басын қолымен ұстап жұлып тастады. Сонда Мұса ғ.с.: «Адам өлтірмеген бейкүнә бір жанды өлтіріп тастадың»,- деді. Қызыр ғ.с.: «Менімен бірге жүруге төзімділігін жетпейді деп айтпап па едім?»,- деді. Екеуі тағы да бірге жүріп, бір ауылға жетті. Әркімнен тамақ сұрап еді, олар қонақжайлық көрсете қоймады. Кезіп жүріп бір құлағалы тұрған ескі үйге жолықты. Қызыр ғ.с. ол үйді жөндеп қойды. Сонда Мұса ғ.с.: «Егерде қаласаң, сенің бұған ақы сұрауға хақын бар»,- деді. Сол кезде Қызыр ғ.с.: «Сен екеуміздің айрылысатын сәтіміз осы»,- деді. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.): «Алла тағала Мұсаға ғ.с. рахмет етсін, егерде сәл сабырлық еткенде (неше түрлі ғажайып нәрселерді көрер еді). Екеуінің арасында болған істерден біз көбірек білген болар едік»,- деді. 46-бап. Отырған ғалым кісіден тік тұрып сұрақ сұраудың дұрыстығы туралы 125- حَدَّثَنَا عُثْمَانُ قَالَ أَخْبَرَنَا جَرِيرٌ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِي وَائِلٍ عَنْ أَبِي مُوسَى قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الْقِتَالُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَإِنَّ أَحَدَنَا يُقَاتِلُ غَضَبًا وَيُقَاتِلُ حَمِيَّةً فَرَفَعَ إِلَيْهِ رَأْسَهُ قَالَ وَمَا رَفَعَ إِلَيْهِ رَأْسَهُ إِلَّا أَنَّهُ كَانَ قَائِمًا فَقَالَ مَنْ قَاتَلَ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ 125 - Әбу Мұса әл-Ашғарий (р.а.) риуаят етті: «Бір кісі Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдына келіп: «Я Расулулла, қайсы соғыс Алла жолындағы қылынған соғыс болып саналады? Біріміз қорланғанымыздан соғыссақ, енді біріміз туған-туысымызды қорғаймыз деп соғысамыз»,- деп сұрады. Сұрақ қоюшы адам тік тұрып сұрап тұрғандықтан Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) басын жоғары көтеріп қарады да: «Кімде-кім Алла тағаланың сөзін жоғары (үстем) болсын деп соғысатын болса, міне сол Алла жолындағы соғыс болып есептеледі»,- деді. 47-бап. Рамил-Жұммарда (шайтанға тас ататын жер) сауал мен пәтуа сұрау туралы 126- حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ أَبِي سَلَمَةَ عَنْ الزُّهْرِيِّ عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عِنْدَ الْجَمْرَةِ وَهُوَ يُسْأَلُ فَقَالَ رَجُلٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ نَحَرْتُ قَبْلَ أَنْ أَرْمِيَ قَالَ ارْمِ وَلَا حَرَجَ قَالَ آخَرُ يَا رَسُولَ اللَّهِ حَلَقْتُ قَبْلَ أَنْ أَنْحَرَ قَالَ انْحَرْ وَلَا حَرَجَ فَمَا سُئِلَ عَنْ شَيْءٍ قُدِّمَ وَلَا أُخِّرَ إِلَّا قَالَ افْعَلْ وَلَا حَرَجَ 126 - Абдулла ибн Ғамр (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) Жамрат ул-Ақабада (шайтанға тас ататын жер) көрдім. Сонда бір кісі: «Я Расулулла, шайтанға тас атпастан бұрын құрбан шалып қойыппын?»,- деп сұрап еді, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ата бер, зияны жоқ»,- деді. Тағы бір кісі: «Я Расулулла, құрбан шалмастан бұрын шашымды алдырып қойыппын?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Соя бер, оның еш зарары жоқ»,- деді. Содан соң әуелі не кейін қылынған қажылық амалдары туралы қойылған барлық сауалдарға «Істей бер, оның зарары жоқ»,- деп жауап берді»,- деді. 48-бап. Алла тағаланың: «Сендерге өте аз ілім берілді»,- деген аят кәрімі туралы 127- حَدَّثَنَا قَيْسُ بْنُ حَفْصٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ قَالَ حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ سُلَيْمَانُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَلْقَمَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ بَيْنَا أَنَا أَمْشِي مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي خَرِبِ الْمَدِينَةِ وَهُوَ يَتَوَكَّأُ عَلَى عَسِيبٍ مَعَهُ فَمَرَّ بِنَفَرٍ مِنْ الْيَهُودِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ سَلُوهُ عَنْ الرُّوحِ وَقَالَ بَعْضُهُمْ لَا تَسْأَلُوهُ لَا يَجِيءُ فِيهِ بِشَيْءٍ تَكْرَهُونَهُ فَقَالَ بَعْضُهُمْ لَنَسْأَلَنَّهُ فَقَامَ رَجُلٌ مِنْهُمْ فَقَالَ يَا أَبَا الْقَاسِمِ مَا الرُّوحُ فَسَكَتَ فَقُلْتُ إِنَّهُ يُوحَى إِلَيْهِ فَقُمْتُ فَلَمَّا انْجَلَى عَنْهُ قَالَ وَيَسْأَلُونَكَ عَنْ الرُّوحِ قُلْ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتُوا مِنْ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا قَالَ الْأَعْمَشُ هَكَذَا فِي قِرَاءَتِنَا 127 - Абдулла ибн Масғуд (р.а.) айтты: «Пайғамбарымызбен (с.ғ.с.) бірге Мединенің ойлы-шұңқыр жерімен кетіп бара жатыр едік. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қолына құрма ағашынан жасалған аса таяқ ұстап алған еді. Бізге бір топ яһудилер жолықты. Олардың кейбірі: «Ол кісіден рух туралы сұраңдаршы»,- десті. Ал, кейбірі болса: «Сұрамаңдар, оның айтқаны бәрібір сендерге ұнамайды»,- десті. Енді біреулері: «Әлбетте сұраймыз»,- деді. Солардың бірі тұрып: «Ей, Әбулқасым, рух деген не нәрсе?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) үн қатпады.Мен өзімше ол кісіге уәхи нәзіл болып жатыр»,- дедім. Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) яһудилерден паналап (кедергі етпесін деп) ортада тұрдым. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өз-өзіне келген соң: «(Мұхаммед ғ.с.) олар сеннен (рух) жан туралы сұрайды: «Ол, Раббымның әмірінен. Сендерге өте аз мәлімет берілді58»,- деді. Әл-Ағмаш (р.а.): «Біздегі (нұсқада) солай оқылады»,- деген. 49-бап. Кейбіреулер дұрыс түсінбей қалмасын деп өзі қалаған нәрселерден безіну туралы 128- -حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى عَنْ إِسْرَائِيلَ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ عَنْ الْأَسْوَدِ قَالَ قَالَ لِي ابْنُ الزُّبَيْرِ كَانَتْ عَائِشَةُ تُسِرُّ إِلَيْكَ كَثِيرًا فَمَا حَدَّثَتْكَ فِي الْكَعْبَةِ قُلْتُ قَالَتْ لِي قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَا عَائِشَةُ لَوْلَا قَوْمُكِ حَدِيثٌ عَهْدُهُمْ قَالَ ابْنُ الزُّبَيْرِ بِكُفْرٍ لَنَقَضْتُ الْكَعْبَةَ فَجَعَلْتُ لَهَا بَابَيْنِ بَابٌ يَدْخُلُ النَّاسُ وَبَابٌ يَخْرُجُونَ فَفَعَلَهُ ابْنُ الزُّبَيْرِ 128 - Әсуад ән-Нахл (р.а.) риуаят етті: «Абдулла ибн Зубайр (р.а.) маған: «Айша анамыз саған көп сыр айтады, Қағба туралы саған қандай хадис айтты»,- деп сұрады. Мен оған: «Айша анамыз былай деп айтқан»,- дедім. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ей, Айша (р.а.), егерде қауым енді ғана күпірліктен шықпағанда (Енді ғана Исламды қабылдамағанда) еді, Қағбаны тесіп, есігін екеу қылып, адамдардың біреуінен кіріп, екіншісінен шығатындай ететін едім»,- деді. Кейіннен Абдулла ибн Зубайр (р.а.) Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) ойын жүзеге асырды. 50-бап. Ілімді ұғуды қаламаған қауымнан гөрі ұғатын қауымға үйрету туралы وَقَالَ عَلِيٌّ حَدِّثُوا النَّاسَ بِمَا يَعْرِفُونَ أَتُحِبُّونَ أَنْ يُكَذَّبَ اللَّهُ وَرَسُولُه Хазреті Әли (р.а.): «Адамдарға ақылдары жететін нәрсені айтыңдар. Алла тағала мен оның Пайғамбарын (с.ғ.с.) жалғанға шығаруларын қалайсыңдар ма?»,- деген екен. 129 -حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى عَنْ مَعْرُوفِ بْنِ خَرَّبُوذٍ عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ عَنْ عَلِيٍّ بِذَلِكَ 129 - Әбу Туфейл имам Әлиден осы мағынадағы хадисті жеткізді. 130- حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ هِشَامٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ قَتَادَةَ قَالَ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَمُعاذٌ رَدِيفُهُ عَلَى الرَّحْلِ قَالَ يَا مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ قَالَ لَبَّيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَسَعْدَيْكَ قَالَ يَا مُعَاذُ قَالَ لَبَّيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَسَعْدَيْكَ ثَلَاثًا قَالَ مَا مِنْ أَحَدٍ يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ صِدْقًا مِنْ قَلْبِهِ إِلَّا حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَفَلَا أُخْبِرُ بِهِ النَّاسَ فَيَسْتَبْشِرُوا قَالَ إِذًا يَتَّكِلُوا وَأَخْبَرَ بِهَا مُعَاذٌ عِنْدَ مَوْتِهِ تَأَثُّمًا 130 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Муғаз ибн Жәбалды (р.а.) түйесіне мінгестіріп алып келе жатқанында: «Ей, Муғаз ибн Жәбал!»,- депті. Сонда Муғаз: «Я Расулулла, ләббайкә, мен осындамын, қызметіңізге әзірмін»,- деді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) тағы да: «Ей, Муғаз!»,- деді. Муғаз (р.а.): «Иә, Расулулла, мен мұндамын, қызметіңізге әзірмін»,- деді. Осы сөзді үш рет айтқаннан кейін: «Әшһаду ән лә иләһа илла Алла Уа әшһаду әнна Мұхаммедан ғабдуһу уа расулуһу»,- деп шын жүрегімен айтқан адамға ғана Алла тағала тозақ отын харам етер»,- деді. Сонда Муғаз (р.а.): «Я Расулулла, бұны адамдардың қуануы үшін соларға жеткізсем қайтеді?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Олай етсең, адамдар тек қана осыған арқа сүйеп үміттеніп қалады»,- деді. Хазреті Муғаз (р.а.) адамдарға бұл хадисті өзінің қайтыс болар шағында ғана (Хадисті жасырып күнәһар болып қалуынан қорқып) толық қылып айтып берген екен. 131- حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ قَالَ حَدَّثَنَا مُعْتَمِرٌ قَالَ سَمِعْتُ أَبِي قَالَ سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ قَالَ ذُكِرَ لِي أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لِمُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ مَنْ لَقِيَ اللَّهَ لَا يُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا دَخَلَ الْجَنَّةَ قَالَ أَلَا أُبَشِّرُ النَّاسَ قَالَ لَا إِنِّي أَخَافُ أَنْ يَتَّكِلُوا 131 - Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Муғазға: «Кімде-кім Алла тағалаға серік қоспастан жолықса, ол жәннатқа кірер»,- деді. Сонда Муғаз (р.а.): Бұл жақсы хабарды адамдарға айтайын ба?»,- дегенде, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Жоқ, қатты үміттеніп қалуларынан қорқамын»,- деген екен. (Яғни, адамдар: «Алла тағалаға серік қоспасақ болды, жәннатқа кіреді екенбіз»,- деп дұрыс түсінбей қалмасын дегені). 51-бап. Ілімді үйренуден ұялу туралы Мужаһид айтқан: «Ұялған кісі ілімді ала алмайды.Ұялған кісі мен өркөкірек адам ілім алмайды. Айша анамыз (р.а.) айтқан: «Әйелдердің жақсысы - Ансарий әйелдер, өйткені оларға дінді терең түсініп үйренулері үшін ұят кедергі бола алмады»,- деді. 132- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلَامٍ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ قَالَ حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ زَيْنَبَ ابْنَةِ أُمِّ سَلَمَةَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ جَاءَتْ أُمُّ سُلَيْمٍ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِي مِنْ الْحَقِّ فَهَلْ عَلَى الْمَرْأَةِ مِنْ غُسْلٍ إِذَا احْتَلَمَتْ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا رَأَتْ الْمَاءَ فَغَطَّتْ أُمُّ سَلَمَةَ تَعْنِي وَجْهَهَا وَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوَتَحْتَلِمُ الْمَرْأَةُ قَالَ نَعَمْ تَرِبَتْ يَمِينُكِ فَبِمَ يُشْبِهُهَا وَلَدُهَا 132 - Үмму Сәлама (р.а.) айтты: «Үмму Сүләйм Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдына келіп: «Я Расулулла, Алла тағала ақиқатты айтудан ұялмайды (Сол себепті, мен де ұялмаспын). Егерде әйел адам жүніп болып қалса, оған ғұсыл құйыну уәжіп бола ма?»,- деп сұрады. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Әрине, егерде судың шыққаның көрсе, уәжіп болады»,- деді. Бұны естіген Үмму Сәлама бетін жауып (ұялғанынан): «Я Расулулла, әйелде де ихтилам бола ма?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Әрине болады, әйтпесе баласы анасына қалай ұқсайды?!»,- деді. 133- حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِنَّ مِنْ الشَّجَرِ شَجَرَةً لَا يَسْقُطُ وَرَقُهَا وَهِيَ مَثَلُ الْمُسْلِمِ حَدِّثُونِي مَا هِيَ فَوَقَعَ النَّاسُ فِي شَجَرِ الْبَادِيَةِ وَوَقَعَ فِي نَفْسِي أَنَّهَا النَّخْلَةُ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ فَاسْتَحْيَيْتُ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنَا بِهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ هِيَ النَّخْلَةُ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ فَحَدَّثْتُ أَبِي بِمَا وَقَعَ فِي نَفْسِي فَقَالَ لَأَنْ تَكُونَ قُلْتَهَا أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ يَكُونَ لِي كَذَا وَكَذَا 133 - Абдулла ибн Омар (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Ағаштардың ішінде жапырағы түспейтін бір ағаш бар, шындығында, ол мұсылманға ұқсайды. Ал енді айтыңдаршы, ол қандай ағаш?»,- деп сұрады. Адамдар шөл жерлерде өсетін ағаштарды естеріне түсіре бастады. Абдуллаһ ибн Омар (р.а.) айтты: «Бұл құрма ағашы болса керек деген ойыма келді, бірақ айтуға ұялдым»,- деді. Сонда адамдар: «Я Расулулла, өзіңіз айтып беріңіз»,- десті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ол - құрма ағашы»,- деді. Мен көңілімдегі баяғы ойымды атам Омарға айттым. Сонда атам Омар: «Сонда айтқаныңда ғой, маған пәлен-түген істер нәсіп болып, жақсы болар еді»,- деді. 52-бап. Сауалды сұраудан өзі ұялса, басқа біреу арқылы сұратудың дұрыстығы туралы 134- حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاوُدَ عَنْ الْأَعْمَشِ عَنْ مُنْذِرٍ الْثَّوْرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِيَّةِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ قَالَ كُنْتُ رَجُلًا مَذَّاءً فَأَمَرْتُ الْمِقْدَادَ بْنَ الْأَسْوَدِ أَنْ يَسْأَلَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَسَأَلَهُ فَقَالَ فِيهِ الْوُضُوءُ 134 - Хазреті Әли (р.а.) риуаят етті: «Мен өте шаһуатты адам едім.( Менен мәзи көп шығатын ) Әл-Миқдатқа: «Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) шыққан мәзидің үкімін сұра»,- деп бұйырдым. Ол кісі кіріп сұрады. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Мәзи келген болса, онда дәрет алу ләзім болады»,- деді. 53-бап. Мешітте ілім туралы сөйлесу мен пәтуа айтудың дұрыстығы туралы 135- حَدَّثَنِي قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ بْنُ سَعْدٍ قَالَ حَدَّثَنَا نَافِعٌ مَوْلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ أَنَّ رَجُلًا قَامَ فِي الْمَسْجِدِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْ أَيْنَ تَأْمُرُنَا أَنْ نُهِلَّ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُهِلُّ أَهْلُ الْمَدِينَةِ مِنْ ذِي الْحُلَيْفَةِ وَيُهِلُّ أَهْلُ الشَّأْمِ مِنْ الْجُحْفَةِ وَيُهِلُّ أَهْلُ نَجْدٍ مِنْ قَرْنٍ وَقَالَ ابْنُ عُمَرَ وَيَزْعُمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ وَيُهِلُّ أَهْلُ الْيَمَنِ مِنْ يَلَمْلَمَ وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ يَقُولُ لَمْ أَفْقَهْ هَذِهِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ 135 - Абдулла ибн Омар (р.а.) риуаят етті: «Бір кісі мешітте орнынан тұрып: «Я Расулулла, қай жерден бастап ихрамға кіруімізді (таһлил айтуымызды) бұйырасың?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Мединенің халқы Зү-л-Хулайфадан бастап, Шам (Сирия) халқы әл-Жухфадан бастап, Нажд (Ирак) халқы Қарн деген жерден бастап кірсін»,- деді. Ибн Омар (р.а.): «Кейбір адамдар: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Иеменнің халқы Яламламнан бастап кірсін»,- деп айтты»,- десті. Бірақ ибн Омар (р.а.): «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) бұлай деп айтқаны менің есімде жоқ»,- деді. 54-бап. Шариғаттан мәселе сұраған адамға сұрағанынан да көбірек жауап берудің дұрыстығы туралы 136- حَدَّثَنَا آدَمُ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي ذِئْبٍ عَنْ نَافِعٍ عَنْ ابْنِ عُمَرَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَعَنْ الزُّهْرِيِّ عَنْ سَالِمٍ عَنْ ابْنِ عُمَرَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ مَا يَلْبَسُ الْمُحْرِمُ فَقَالَ لَا يَلْبَسُ الْقَمِيصَ وَلَا الْعِمَامَةَ وَلَا السَّرَاوِيلَ وَلَا الْبُرْنُسَ وَلَا ثَوْبًا مَسَّهُ الْوَرْسُ أَوْ الزَّعْفَرَانُ فَإِنْ لَمْ يَجِدْ النَّعْلَيْنِ فَلْيَلْبَسْ الْخُفَّيْنِ وَلْيَقْطَعْهُمَا حَتَّى يَكُونَا تَحْتَ الْكَعْبَيْنِ 136 - Абдулла ибн Омар (р.а.) риуаят етті: «Бір кісі Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.): «Ихрамға кіруші адам (қажылық уақытында) не киеді?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Көйлек кимейді, сәлде орамайды, шалбар (сым) кимейді, бурнус (шапанға ұқсас киім) кимейді, уарс (сары түсті ағаш) зағфранмен боялған киімді де кимейді (ақ матамен денесін орайды). Егерде тобықтан төмен тұратын аяқ киім таппаса, онда мәсісін тобықтан төменірек қылып кесіп тастасын, киген аяқ киімі тобықтан төмен болсын!»,- деді. ТАХАРАТ КІТАБЫ БИСМИЛЛӘҺИР РАХМАНИР РАХИМ 1-бап. Алла тағаланың мына аят кәрімінің мазмұны туралы قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ Алла тағала аят кәрімінде: «Әй, мүміндер! Қашан намазға тұрсаңдар, (тұрарда) жүздеріңді және шынтақтарға дейін қолдарыңды жуыңдар. Бастарыңа масих тартыңдар. (сипаңдар). Және екі тобықтарға дейін аяқтарыңды жуыңдар59»,- деді. قَالَ أَبُو عَبْد اللَّهِ وَبَيَّنَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّ فَرْضَ الْوُضُوءِ مَرَّةً مَرَّةً وَتَوَضَّأَ أَيْضًا مَرَّتَيْنِ وَثَلَاثًا وَلَمْ يَزِدْ عَلَى ثَلَاثٍ وَكَرِهَ أَهْلُ الْعِلْمِ الْإِسْرَافَ فِيهِ وَأَنْ يُجَاوِزُوا فِعْلَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ Әбу Абдулла (имам Бұхарий) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) дәреттің парызы-бір реттен жуу»,- деп түсіндірген. Өзі дәрет алғанда екі, үш реттен жуған, бірақ бұдан артық асырмаған. Қызметшілеріне суды ысрап етпеуді бұйырған (яғни, үш реттен артық жуудан тиған). 2-бап. Дәретсіз намаз қабыл болмайды 137- حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْحَنْظَلِيُّ قَالَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ قَالَ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنْ هَمَّامِ بْنِ مُنَبِّهٍ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا تُقْبَلُ صَلَاةُ مَنْ أَحْدَثَ حَتَّى يَتَوَضَّأَ قَالَ رَجُلٌ مِنْ حَضْرَمَوْتَ مَا الْحَدَثُ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ قَالَ فُسَاءٌ أَوْ ضُرَاطٌ 137 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Дәреті бұзылған адамның намазы қайтадан дәрет алғанына дейін қабыл болмайды»,- деді. Хадрамауттік бір кісі Әбу Хурайрадан: «Дәреті бұзылуы дегені не?»,- деп сұрады. Сонда Әбу Хурайра (р.а.): «Дауыссыз немесе дауысы естіліп шыққан жел»,- деді. 3-бап. Дәрет алудың артықшылығы және (Қиямет күнінде) дәрет алғанда жуылған жерлердің жарқырауы (әл-ғурр ул-мухажжалун) -138 حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ خَالِدٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي هِلَالٍ عَنْ نُعَيْمٍ الْمُجْمِرِ قَالَ رَقِيتُ مَعَ أَبِي هُرَيْرَةَ عَلَى ظَهْرِ الْمَسْجِدِ فَتَوَضَّأَ فَقَالَ إِنِّي سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ إِنَّ أُمَّتِي يُدْعَوْنَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوءِ فَمَنْ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يُطِيلَ غُرَّتَهُ فَلْيَفْعَلْ 138 - Мужмир (р.а.) айтты: «Әбу Хурайрамен бірге мешіттің арт жағына өттік. Әбу Хурайра (р.а.) дәрет алды. Кейін ол кісі былай деді: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Қиямет күні үмбетімді дәрет алған жерлерінің жарқырауымен ғұрран мұхажжалин деп шақырар. Қайсы бірің жарқырауды көбейтуге шамасы жетсе, көбейтсін»,- деді. 4-бап. Дәретінің бұзылғаның анық білгенге дейін қайтадан дәрет алмайтындығы туралы 139- حَدَّثَنَا عَلِيٌّ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ حَدَّثَنَا الزُّهْرِيُّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ ح وَعَنْ عَبَّادِ بْنِ تَمِيمٍ عَنْ عَمِّهِ أَنَّهُ شَكَا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الرَّجُلُ الَّذِي يُخَيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهُ يَجِدُ الشَّيْءَ فِي الصَّلَاةِ فَقَالَ لَا يَنْفَتِلْ أَوْ لَا يَنْصَرِفْ حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتًا أَوْ يَجِدَ رِيحًا 139 - Ибад ибн Тамимнің көкесі Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) бір кісінің үстінен шағымданып: «Намаз уақытында оның артынан жел шыққандай болды»,- деді. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Бұндай жағдайда шыққан желдің дауысын естіп, иісін сезбегенінше намазды бұзбау керек»,- деді. 5-бап. Дәрет алуды жеңілдету туралы жүктеу/скачать 2,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|