ҚР жер реформасының ерекшеліктері

Жер реформасы кезінде жер қатынастары өзгеріп, жетілдірілуде, жаңа нормативтік-құқықтық актілер қабылдануда. Мысалы, "меншік туралы", "Жер реформасы", "жер туралы Заң" және "шаруа қожалығы"заңдары қабылданды және өзгертілді. 1995 жылғы желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасы Президентінің "Жер туралы" заңды күшіне енген Жарлығында жер реформасының көпжылдық тәжірибесін ескере отырып, жер қатынастарында елеулі өзгерістер болды.,

Мысалы: жердің белгілі бір түрлеріне жеке меншік құқығын енгізу. жеке жерді нарықтық айналымға енгізу; және азаматтық және заңды үкіметтік емес ұйымдар тұрақты пайдалану құқығын беретін жерлердің нарықтық айналымына ену мүмкіндігі. Осылайша, жер нарығын қалыптастыру үшін құқықтық негіз қаланды және жер жылжымайтын мүлік мәртебесін алды. Осы Заң қабылданғаннан кейін жер сатылуы, сатып алынуы, айырбасталуы, сыйға тартылуы, кепілдендірілген жермен, ипотекалық мәмілелермен және т. б. қамтамасыз етілуі мүмкін.

Әрине, жер қатынастарының күрт өзгеруі Қазақстан Республикасында жер кадастрының жаңа жүйесін қабылдауды талап етеді. Сонымен, "жер туралы" Жарлықтың 113 және 114-баптарында кадастрға қойылатын негізгі талаптар және жаңа жағдайда жүргізу шарттары бар. Мемлекеттік кадастрды Қазақстан Республикасының интеграцияланған жүйесі шеңберінде жер қорларын басқаратын мемлекеттік мекемелер жүргізеді, оның құны бюджет қаражатынан төленеді. Оның қолданылу тәртібін Үкімет тұжырымдайды.

Кадастр 113-бабына сәйкес Мемлекеттік кадастр Қазақстан Республикасы жерінің физикалық және экономикалық жай-күйі, олардың орналасқан жері, алаңы, шекаралары, жердің сапасы мен сипаты, жерді пайдалануды есепке алу мен жерді бағалау және басқа да қажетті ақпарат туралы ақпараттық жүйені білдіреді.

"Жер туралы" Жарлыққа сәйкес жаңа жер қатынастарын ескере отырып, жерді орынды пайдалану мен қорғауды,жерді тұрақты бейімдеуді, жерді қадағалауды қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасының жер кадастрының жаңа жүйесін енгізумен

Жердің бейімделуі қамтамасыз етеді:

- Жер ресурстарын пайдалану, жақсарту және қорғау жоспарын және жер ресурстарын үйлестірудің демократиялық және өңірлік жоспарын әзірлеу;;

- Жаңа құрылысты және қолданыстағы жер пайдалану және жер иелену құрылымдарын ұтымды ету, учаскелердегі жер учаскелерін бөлудің және шекараларын айқындаудың жобалық жоспарлары( картада), жер пайдалануға құқық белгілейтін құжаттардың жобалары, меншік құқығы;

- Елді мекендерді, жеке жер пайдаланушыларды дамыту, Бүлінген жерлерді қалпына келтіру және жаңа жерлерді игеру үшін жер және шаруашылық құрылысының жобалары және жерді пайдалану мен қорғауға байланысты басқа да жобалар;

- Жер есебі, пайдаланылмайтын жерлерді анықтау, Топографиялық-геодезиялық түсірілім, картография, жер бедері, геодинамика және басқа да ғылыми-зерттеу жұмыстары;

- Жер қорларын пайдаланудың кадастрлық және басқа карталарын әзірлеу шарттары;

- Жерді бағалау жұмыстарын жүргізу.

Мемлекеттік кадастрлық есепке алу, жерге орналастыру, жерді пайдалану мен қорғау мониторингі және жер ресурстарын Мемлекеттік басқарудың басқа да функциялары бойынша ақпарат беру, жердің жай-күйіне жүйелі мониторинг жүргізу, болған өзгерістерді анықтау және бағалау.

Жерді ұтымды пайдалану және қорғау процесін бақылау үшін Республикада Мемлекет жер қорын басқару шеңберінде жер инспекциясы бюросын құрды.

Мемлекеттік бақылаудың міндеттеріне жер заңнамасын дұрыс қолдану және Мемлекеттік мекемелердің, заңды тұлғалар мен азаматтардың жерді ұтымды пайдалану және қорғау жөніндегі шараларды жүзеге асыруын қамтамасыз ету кіреді. Барлық жер иеленушілер мен жер пайдаланушылар өздерінің юрисдикциясы шегінде жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақылайтын мемлекеттік органдардың басшылық қағидаттарын сақтауға тиіс. Қазақстан Республикасының Үкіметі жерді пайдалану мен қорғауды бақылаудың мемлекеттік рәсімдерін әзірледі.