Латын тілі – жарқын болашақ кепілі

Латын тілі – жарқын болашақ кепілі

Латын тілі – ғылым тілі ретінде нақты және табиғи ғылымдардың қызметтік тілі болып табылады. Латын тілін меңгеру барысында пәнді ғылымға сәйкес өзіндік ерекшелігі тұрғысынан қарастыра отырып, тілдік мағынада сөйлемнің стилистік мәнін толық түсіне білу және халықаралық деңгейдегі ұғымы ретінде түсіну керек. Сондықтан да белгілі бір саланы меңгеру үшін әр бөлімге сәйкес грамматикалық және лексикалық қажеттіліктер таңдалынып, сөзжасамдық үлгілері оқытылады.

Латын граматикасын оқу барысында негізінен клиникалық терминологиялық сөз жасамды толық меңгеріліп, ауру малға диагноз қою және латын терминдерін ветеринариялық медицина саласында пайдалану үйретіледі.
- Ветеринария саласындағы кең қолданыстағы латын терминдерін пайдалануды үйреніп, шипа ұсынымды жазуда, диагноз атауларын т.б қолдануды үйренуге негізделеді;

- Болашақ ветеринариялық іс-шаралардағы күнделікті қолданыстық терминдік сөздерді және сөзжасамды сауатты қолдану болып табылады.

- латын тілі грамматикасын, сөйлем құру әдістерін игеру;

- латын тілінде оқудың негізгі ережелерін үйрену;

- жануарлардың клиникалық белгілерін көрсету мен диагноз қою барысында сондай-ақ, емдеудегі терминологияны пайдалана алуы керек.

- ветеринариялық терминдердің мән мағынасын анықтау, қолданыстағы терминоэлементтерді пайдалана отырып, тиісті салаға сәйкес сөзжасам құрылымын құру;

- бағдарлама шеңберінде латын тілінде оқуды және жазуды

- латын терминдерді, ғылыми түсініктерді теориялық және тәжірибелік мағынасында пайдалану;

Дəрілік зат формаларының рецепте табыс септігінің жекеше түрінде жəне көпше түрінде жазылуы туралы. Дəрілік зат формалары туралы мағлұмат беру. Студенттерді химиялық элемент атауларымен таныстыру.

Дəрілік зат формаларының рецепте табыс септігінің жекеше түрінде жазылуы

Айтылып өткендей, дəрілік зат формалары Recĭpe сөзінен кейін ілік септігінде ғана емес, табыс септігінде де жазыла береді.

Ал не?(Acc.) нені? (Gen.) қанша?

Recĭpe: Emplastrum Capsĭci numero 6

Ал: Пластырь бұрышты 6 дана или

Ал не?(Acc.) Nom. коммерциялық аталуы қанша?

Recipe: Tabulettas “Tetrаvitum” numero 20

Recĭpe: Таблеткалар «Тетравит» 20 дана

Рецепте табыс септігіндегі жекеше жəне көпше түрде жазылатын дəрілік зат

формалары табыс септігіндегі жекеше түрде жазылуы

Табыс септігіндегі түрде жазылуы 1 жіктеудегі зат есімдер

Tabulettam (obductam) Tabulettas (obductas) қолданылмайды Membranǔlas (Lamellas)

Ophthalmĭcas қолданылмайды Spongias (antiseptĭcas) қолданылмайды Chartas

2 жіктеудегі зат есімдер

Unguentum қолданылмайды

Linimentum қолданылмайды

Gelum қолданылмайды

Balsămum қолданылмайды

Aёrosolum қолданылмайды

Emplastrum қолданылмайды

Suppositorium (vaginale, rectale) Suppositoria (vaginalia,

rectalia)

3 жіктеудегі зат есімдер Cremōrem қолданылмайды

Hirudĭnes (medicinales) қолданылмайды Caramella

Егер рецепте дəрілік зат формасының мөлшері көрсетілмей, numĕro немесе Da tales doses numero сөзімен күрделі құрамдағы (баллон, тюбик..) коммерциялық дəрілік зат саны ғана көрсетілсе, онда табыс септігінің жекеше түрінде жазылады.

Сүртпе майлар:

Recĭpe: Unguentum "Antipsoriatĭcum" numĕro 2

Da. Signa: Сыртқы жараға тəулігіне екі рет

1) линименттер

Recĭpe: Linimentum "Alorom" numĕro 2

Da. Signa: Теріге жұқалап, тəулігене 3 рет жағу керек;

2) гелдер

Recĭpe: Gelum "Fenistil" numĕro 1

Da. Signa:. Жарақатанған теріге тəулігіне 4 рет

3) бальзамдар:

Recĭpe: Balsămum "Graal" numĕro 1

Da. Signa: Ішке, тəулігіне үш рет, екі ас қасықпен

4) жақпалар:

Recĭpe: Cremōrem "Floresan" numĕro 1

Da. Signa: Қатты уқалау арқылы теріге жағу керек

5) аэрозолдер:

Recĭpe: Aёrosōlum "Proposolum" numĕro 1

Da. Signa: тəулігіне 3 рет ауыз жəне мұрын қуысы аумағына 2 секунд бойы шашу керек.

Егер рецепте дəрілік зат формасымен дəрілік зат саны берілсе, мұндай дəрілік зат формалары ілік септігінің жекеше түрінде жазылады.

1) сүртпе майлар:

Recĭpe: Unguenti "Undecinum" 25,0

Da. Signa: эпидермофит кезінде теріге жағу керек

Recĭpe: Unguenti Aethyli aminobenzoātis 5% - 10,0

Da. Signa: Теріге жағу

2) линименттер:

Recĭpe: Linimenti "Sanĭtas" 50,0

Da. Signa: тəулігіне 2 рет депигментация болған жерге жағу

Recĭpe: Linimenti Thesāni 30,0

Da. Signa: Əр рентген емдеуінен кейін сəуле тиген тер бетіне жағу

3) гелдер

Recĭpe: Geli Diclofenāci 5% - 50,0

Da. Signa: тəулігіне 3 рет ауырған жерлерге

4) бальзамдар:

Recĭpe: Balsămi "Tonus" 250 ml

Da. Signa: 1 шай қасықпен ішке

5) жақпалар:

Recĭpe: Cremōris "Dolgit" 5% - 100,0

Da. Signa: ауырған буынға тəулігіне 3 рет

6) аэрозоли

Recĭpe: Aёrosōli Ephatini 10ml

Da. Signa: ингаляция үшін

Recĭpe: Aёrosōli “Berotec” 15 ml

Da. Signa: ингаляция үшін

Рецептте пластырдың қанша дана екендігі көрсетілсе, табыс септігінде жазылады:

Recĭpe: Emplastrum Capsĭci numěro 4

Da. Signa: теріге

Егер пластырдың салмағы мен көлемі көрсетілсе, дəрілік зат формасы ілік сепігінің жекеше түрінде тұрады:

Recĭpe: Emplastri Capsĭci 18 х 10 сm

Da. Signa: пластырдың қорғаныс қабығын алып тастап, теріге жабыстыр

Recĭpe:Emplastri Plumbi simplĭcis 50,0

Da. Signa: жылытып, матаға жағып, жарақаттанған теріге жабыстыр

Балауыздар мен таблеткалар рецептте табыс септігінің жекеше түрінде жазылады:

Recĭpe:Tabulettam Labetaloli 0,1

Da tales doses numěro 30

Signa: 1 таблеткадан тəулігіне 3 рет

Recĭpe:Tabulettam „Nicoverinum“ numěro 20

Da. Signa: 1 таблеткадан тəулігіне 3 рет

Recĭpe:Suppositorium cum Ichthyolo 0,2

Da tales doses numěro 10

Signa: тəулігіне 3 реттен тік ішекке 1 балауыздан

Рецепттегі CUM демеулігі (предлогы)

Рецепт жазғанда көбінесе дəрілік зат атаулары cum предлогы арқылы жазылады.

Жекеше түр · 2 жіктеудегі зат есімдер - жалғауы -о (cum

Ichthyōlo, cum Oxytetracyclīno)

жекеше түр · 3 жіктеудегі зат есімдер – жалғауы –е (cum

Neomycīni sulfāte, cum Atropini sulfāte)

· көпше түр · 3 жіктеудегі зат есімдер - жалғауы -ĭbus (тас-шүйгін тамырымен - cum radicĭbus Valeriānae)

Дəрілік зат формаларының рецепте табыс септігінің көпше түрінде жазылуы

Рецепте дəрілік зат формаларының табыс септігінің көпше түріндегі күрделі құрамды, тырнақшадағы, жазылуы cum демеулігімен болған дəрілік зат формалары жазылады.

Таблеткалар:

Recĭpe:Tabulettas Dichlothiazidi 0,025 numěro 50

Da. Signa: тəулігіне 3 рет, 2 таблеткадан 10 күн бойы

Recĭpe:Tabulettas stomachĭcas cum extracto Belladonnae numěro 10

Da. Signa: 1 таблеткадан тəулігіне 3 рет

Recĭpe:Tabulettas "Nicoverinum" numěro 20

Da. Signa: тəулігіне 2 рет, 1 таблеткадан

1. суппозитории

Recĭpe:Suppositoria cum Nystatino 250 000 ЕД

Da tales doses numěro 10

Signa: қынапқа, 1 балауыздан, тəулігіне 2 рет

Recĭpe:Suppositoria “Bethiolum” numěro 20

Da. Signa: тік ішеке 1 балауыздан, тəулігіне 1 рет

2. губкалар

Recĭpe:Spongias antiseptĭcas cum Gentamycino

Da tales doses numěro 10

Signa: жарақаттанған жерге

Recĭpe:Spongias “Methuracolum” numěro 10

Da. Signa: 3 тəулікте 1 рет жара тартылып кеткенше

Жұмсақ дəрілік зат формалары

Сүртпе майлар – Unguenta

·қысқартылған Recĭpe сөзінен кейін ілік септігінің жекеше түрінде жазылады - Unguenti

·Қазіргі таңда сүртпе майлардың көпшілігі дəріханаларда дайын күйде болады. Мұндай сүртпе майлар ресми болғандықтан, қысқаша жазылады:

Recĭpe: Unguenti Apilaci 1% - 10,0

Da. Signa: шыны таяқшамен қабақтың шетіне тəулігіне 2 рет

·Ресми сүртпе майдың күрделі түрі:

Recĭpe: Acidi borĭci

Zinci oxўdi ana 2,0

Resorcini 0,6

Vaselini ad 30,0

Misce, fiat unguentum

Da. Signa: жарақаттанған жерге тəулігіне 1 рет

Линименттер – Linimenta қысқартылған Recĭpe сөзінен кейін ілік септігінің жекеше түрінде жазылады – Linimenti (мысалы: Recĭpe: Linimenti Synthomycīni…)

Пасталар – Pastae қысқартылған Recĭpe сөзінен кейін ілік септігінің жекеше түрінде жазылады - Pastae. мысалы: Recipe: Pastae Zinci… .

Балауыздар – Suppositoria қысқартылған Recĭpe сөзінен кейін табыс септігінің көпше(Suppositoria), кей жағдайларда жекеше түрінде жазылады (Suppositorium) тік ішектік балауыздар – Suppositoria rectalia, қынаптық балауыздар – Suppositoria vaginalia жəне таяқшалар – Bacilli.

Recipe: Suppositorium cum Ichthyolo 0,2

Da tales doses numěro 10

Signa: 1 балауыздан тəулігіне 2 рет

Пластырлар – Emplastra

·қарапайым пластырлар – Emplastrum simplex (Emplastri simplĭcis).

·Күрделі _______пластырлар - Emplastrum composĭtum (Emplastri composĭti).

·мысалы: Recipe: Emplastri Plumbi simplĭcis... .

Қатты дəрілік зат формалары

Таблеткалар – tabulettae

· қысқартылған Recĭpe сөзінен кейін табыс септігінің көпше түрі ·(Tabulettas), кей жағдайларда жекеше түрінде жазылады (Tabulettam).

· Рецепт жазғанда 2 жолмен жазылады:

1. Кеңінен таралаған жол – бірінші дəрілік зат аты мен мөлшері, соңынан “Da tales doses numĕro … in tabulettis” («Осындай мөлшерде .... дана таблеткалар түрінде бер») сөйлемі жазылады.

2. Екінші жолы - “Tabulettas” сөзінен басталып, дəрілік зат аты мен мөлшері жазылады. Рецепт “Da tales doses numĕro…” («Осындай мөлшерде... дана бер») сөйлемімен аяқталады.

Салыстыр:

1 вариант:

Recipe: Paracetamōli 0,3

Da tales doses numĕro 6 in tabulettis

Signa: 1 таблеткадан

2 вариант:

Recipe: Tabulettas Paracetamōli 0,3

Da tales doses numĕro 6

Signa: 1 таблеткадан

· Кейбір күрделі құрамды таблеткалар коммерциялық атымен белгілі.

Рецептте мұндай дəрілік зат формалары “Tabulettas” сөзімен басталып, кейіннен дəрілік заттың аты атау септігінде, тырнақшада, соңынан “numĕro” сөзінен кейін таблетканың саны жазылады.

Recipe: Tabulettas “Nicoverīnum” numĕro 20

Da. Signa: 1 таблеткадан тəулігіне 2 рет

·obductus (қапталған) сөзі анықтауыш зат есім tabuletta сияқты

жазылады: tabulettas … obductas, in tabulettis obductis, tabulettam … obductam т.с.с.

Дражелар – Dragees

·“dragees” сөзі жіктелмейді.

·Драже сөзі бір формамен жазылады: “Dragees” сөзі, кейін дəрілік зат

аты, “Da tales doses numĕro…” («осындай мөлшерде … дана бер») сөйлемі

жазылады.

Recipe: Dragees Diazolīni 0,05

Da tales doses numĕro 20

Signa: 1 дражедан тəулігіне 2 рет

Құрғақ жиынтық – Species ·“species” сөзі тек қана көпше түрде жазылады: species, ērum f, Recĭpe сөзінен кейін ілік септігінің көпше түрінде: Speciērum... .

Бірінші топтың сын есімдері де зат есіммен үйлесіп, ілік септігі көпше түрінің жалғауымен жазылады – ārum. Мысалы: antiasthmaticārum.

· Құрғақ жиынтықтар түрі:

o Species amārae тəбет ашатын жиынтық (ащы)

o Species antiasthmatĭcae демікпеге қарсы жиынтық

o Species cholagōgae өт айдағыш жиынтық

o Species diaphoretĭcae терлететін жиынтық

o Species diuretĭcae зəр айдағыш жиынтық

o Species laxantes іш өткізетін жиынтық

o Species pectorāles көкірек қуысына арналған жиынтық

o Species sedatīvae тыныштандыратын жиынтық

·Мысалдар:

Қарапайым түрі:

Recipe: Speciērum amārārum 100,0

Da. Signa: ас қасықпен тəулігіне 3 рет

Күрделі түрі:

Recipe: Herbae Adonĭdis vernālis 2,0

Rhizomătis cum radicĭbus Valeriānae 1,5

Misce, fiant species

Da tales doses numěro 10

Signa: ас қасықпен тəулігіне 3 рет

Ұнтақтар – Pulvĕres

·қысқартылған Recĭpe сөзінен кейін ілік септігінің жекеше түрінде

жазылады – Pulvĕris.

Мысалы: Recipe: Pulvĕris radīcis Rhei… .

·сыртқа өте ұсақ ұнтақ пайдаланады (pulvis subtilissĭmus – өте ұсақ ұнтақ). Мысалы: Misce, fiat pulvis subtilissĭmus.

· Ұнтақ сепкіш түрінде жазады: aspersĭo, ōnis f: Recipe: Aspersiōnis

Amycazōli 2% - 100,0

· Гигроскопиялық (суланғыш) жəне буланғыш ұнтақтар .... қағазда (Charta cerata) немесе парафинделген қағазда (Charta paraffināta) жіберіледі жəне рецептте жазылады, мысалы: Da tales doses numĕro… in charta cerāta (in charta paraffināta).

Гранулалар – Granŭla ·“granŭlum” сөзі – neutrum тектік түрінде жазылады.

·Рецептте Recĭpe сөзінен кейін ілік септігінде, көпше түрде жазылады - Granulōrum. Мысалы: Recipe: Granulōrum Natrĭi aminosalicylātis…

Басқа да дəрілік зат формалары

Капсулалар – Capsŭlae

·Рецептте капсулалар күрделі түрмен жазылады жəне ”Da tales doses numěro … in capsǔlis” сөйлемі қосылады.

·Кейде “in capsǔlis ” сөз тіркесі дəрілік зат атауында болуы мүмкін:

Recipe: Solutiōnis Nitroglycerini oleōsae 0,0005 in capsǔlis numěro 20.

· Желатинді жəне крахмалды капсулалар бар. Рецепт жазғанда капсула

түрі міндетті түрде көрсетіледі: “in capsŭlis gelatinōsis”, “in capsǔlis amylāceis”.

Көп кездесетін кесінділер (4-бөлім)

Латын Мағынасы Мысалдар

1. -aesthes-, -aesth-, - asthes-, -esthes- жансыздандыратын Anaesthesinum

Pavesthesinum

2. -test- Еркек жыныс гормондарына қатысы бар Testosteronum Medrotestronum

3. -haem- грек. “haema” – «қан» Haemodesum Haemostimulinum

4. -thym- Айырша безі Thymactidum Thymostimulinum

5. -thyr- Қалқанша безге əсер ететін препараттар Triiodthyroninum Thyreocomb

Лексикалық минимум

Дəрілік өсімдіктер атаулары

1. Absinthium, i n жусан

2. Capsĭcum, i n бұрыш

3. Digitālis, is f оймақгүл

4. Rosa, ae f итмұрын

1. Sināpis, is f қыша

5. Urtīca, ae f ақ тауқалай

6. Viburnum, i n шөңкіш

Дəрілік заттар атаулары

7. Anaesthesinum, i n анестезин

8. Anaesthesolum, i n анестезол

9. Anusolum, i n анузол

10. Cacao (нескл.) какао

11. Carbo, ōnis m Көмір

12. Charta (ae f) Sināpis Сасыр шөп

13. Coffeinum, i n кофеин

14. Didanosinum, i n диданозин

15. Estriolum, i n эстриол

16. Florenalum, i n флоренал

17. Flucloxacillinum, i n флуклоксациллин

18. Glycinum, i n глицин

19. Megestrolum, i n мегестрол

20. Oestronum, i n эстрон

21. Phenacetinum, i n фенацетин

22. Platyphyllinum, i n платифиллин

23. Podophyllotoxinum, i n подофиллотоксин

24. Polygelinum, i n полигелин

25. Triclosanum, i n триклозан

Басқа да лексика

26. activātus, a, um белсендірілген

27. amārus, a, um ащы

28. antiasthmatĭcus, a, um демікпеге қарсы

29. antiseptĭcus, a, um антисептикалық

30. aspersĭo, ōnis f Сеппе, себінді дəрі

31. haemostatĭcus, a, um гемостатикалық

32. hirūdo,ĭnis f сүлік

33. pectorālis, e кеуделік

34. sedatīvus, a, um тыныштандырғыш

35. solubĭlis, e еріткіш

36. stomachĭcus, a, um асқазандық

37. subtilissĭmus, a, um өте ұсақ

Төменде келтірілген сөйлемдерді жатқа айтыңдар:

1. in capsŭlis gelatinōsis желатин капсуласында

2. in capsŭlis gelatinōsis

elastĭcis

Серпінді желатин капсуласында

3. in charta cerāta балауызданған қағазда

4. in charta paraffināta Парафинделген қағазда

5. in spritz-tubulis шпритц-тюбиктерде

6. in tabulettis (obductis) таблеткаларда (қапталған)

7. pro narcōsi Жалпы жансыздандыру үшін

Жаттығулар:

1. дəрілік заттардың халықаралық аттарын латын тілінде жазып, көп кездесетін кесінділердің мағыналарын түсіндіріп беріңдер:

тестостерон, диданозин, гексопреналин, тимол, тримипрамин, паромомицин, дизопирамидин, флунитразепам, прилокаин, лиотиронин, бупивакаин, медазепам, мепивакаин, цитохром С, поливинокс, рифамицин, флуклоксациллин, тимостимулин, ихтаммол, формотерол, полигелин, подофиллотоксин, оксетакаин, мегестрол, глицин, эстриол, платифиллин, руфокромомицин, нитроглицерин, левоноргестрел, камфора, эфедрин, ампициллин, триклозан, гексобендин.

2. Рецепттерді қазақ тіліне аударыңдар:

1. Recĭpe: Rhizomătis cum radicĭbus Valerianae 8,0

Herbae Leonūri

Fоliōrum Farfărae ana 20,0

Cortĭcis Viburni 25,0

Aquaе purificātaе ad 800 ml

Da. Signa: ас қасықпен тəулігіне 3 рет

2. Recĭpe: Tabulettas “Pentalginum” numĕro 10

Da. Signa: 1 таблеткадан тəулігіне 3 рет

3. Recipe: Balsămum “Sanĭtas“ numĕro 1

Detur. Signētur: қабынған жерге жақ

3. Рецептті латын тіліне аударыңдар:

1 Ал: Сыңғақ итшомыр қабығы

Қалақай жапырақтары теңдей 15,0

Бұрыш жалбыз жапырақтары

Тасшүйгін тамыры мен тамырсабағы теңдей 5,0

Араластыр, құрғақ жиынтық болсын

Беріңіз. Белгіле: 1 ас қасық 200 мл қайнаған суға

есебімен қайнатпа дайында. Таңертең, кешке 100 мл

2 Возьми «Капсикам» сүртпе майы 1 дана берілсін Белгіленсін: ауырған жердің терісіне жұқалап, күніне 2 рет

4. Фармацевтикалық терминдерді латын тіліне аударыңдар:

«Викалин» таблеткалары; теріге пайдалану үшін спиртті ментол ерітіндісі; таблеткадағы эфедрин; «Анестезол» балауыздары; «Баралгин» таблеткасы; ампуладығы эуфиллин ерітіндісі; ампуладағы эстрон; нитроксолин дражелары; белсендірілген көмір; өте ұсақ ұнтақ; гемостатикалық губкалар; қынапқа арналған балауыздар; құрамында ихтиолы бар балауыздар; инъекцияға арналған майдағы камфор ерітіндісі; рауғаш тамырының таблеткалары; көкірек _______қуысына арналған жиынтық; «Аллохол» таблеткалары, итмұрын жемісінің тұнбасы; ерігіш стрептоцид линименті; дəрілік тасшүйгін экстрактісінің қапталған таблеткалары; тыныштандыратын жиынтық; дистилденген су.

ТОТЫҚТАРДЫҢ, ПЕРТОТЫҚТАРДЫҢ, ГИДРОТОТЫҚТАРДЫҢ ЛАТЫН АТАУЛАРЫ

Жаттығу жасау барысында осы терминоэлементтердің есте сақталуын арттыру.

Оксидтердің, пероксидтердің, гидроксидтердің латын атаулары екі сөзден тұрады:

· Бірінші: ілік септігіндегі химиялық элемент атауы

· Екінші: сөз oxўdum, i n (оксид, окись), peroxўdum, i n (пероксид, перекись) немесе hydroxўdum, i n (гидроксид, гидроокись) атау септігінде

Мысалы:

· Zinci oxўdum - мырыш тотығы

· Aluminĭi hydroxўdum - алюминия гидроксиді

N.B.! Тотықтардың, пертотықтардың, гидрототықтардың аттары дəрілік зат формалары атауларынан кейін бас əріппен жазылады.

Мысалы:

Латын Мағынасы Мысалдар

1. -benz- Бензол тобы бар Benzobarbitalum Benzotephum

2. -cyan- Синил қышқылы жəне оның туындылары

Cyanocobalaminum

Cyanidum

Furazolinum

4. -hydr- Судың, сутегінің не гидрототығы

тобының болуы

Hydrocortisonum

Hydrochlorthia-zidum

5. -naphth- Мұнай өнімдерінің негізіндегі

препараттар

Naphthalginum

Naphthazinum

6. -oxy- Оттегі жəне оның туындыларының болуы

Oxylidinum

Oxyfedrinum

7. -phosph- Фосфор жəне оның туындыларының болуы

Phosphocreatinum

Phosphoestrolum

8. -phtha(l)- фтал қышқылы туындыларының препараттары

Phthalylsulfathiazolum

Phthalazolum

9. -phthor- Фтор жəне оның туындыларының препараттары

Phthorothanum

Phthoracizinum

10. -sulf- күкірт жəне оның өнімдерінің препараттары

Sulfadiazinum

Sulfobarum

11. -thi- Тұз бен қышқыл атауларында күкірт атомының болуы

Thioridazinum

Thiaminum

12. -yl- Көміртегі радикалының болуы Benzylpenicillinum

Sulfacylum-natrium

13. -zid-, -zin-,

-zol-, -az(a)-,

-(a)zon-

гетероциклдык қосылыстарда азот атомының болуы

Azathioprinum

Norsulfazolum

Sibazonum

Химиялық ақпарат беретін көп кездесетін кесінділер

Латын химиялық терминдерінің орфографиясында жақсы бағыт алу үшін, жиілік кесінділер деп аталатын, көп қайталанатын грек түбірлерінің латын орфографиясын білу қажет. Фармацевтикалық препараттардың аттары бас əріппен жазылатынына көңіл бөлген жөн.

Көп кездесетін кесінді

Этимология Химиялық информация Мысалдар

hydr(o) Грек. hydor - су Сутегі, су не сутегі тобының болуы

Hydrogenium, i n

hydrochlorĭdum, i n

oxy Грек. oxys - қышқыл

Оттегі не оның қосылыстарының болуы

Oxylidīnum, i n

peroxўdum, i n

phthor(o) Грек. phthoros - бұзылу

Фтор қосылыстарының болуы Phthoracizīnum, i n

Phthorocortum, i n

thi Грек. theion - күкірт

Тиосол жəне тиоқышқыл атауларында күкірттің болуы

Thiopentālum, i n

Thiamīnum, i n

aeth Грек. aether - эфир Этил тобының болуы Aether, ĕris m

Aethazōlum, i n

Көп кездесетін кесінді

Этимология Химиялық информация Мысалдар meth Грек. methy - шарап

Метил тобының болуы Methylēnum, i n

Methylii salicỹlas

phen Грек. phaino -

жарық қыламын

Фенил тобының болуы Phenacetīnum, i n

Phenobarbitālum, i n

benz араб. Benzoa- арамот шырыны

Бензол сақинасының болуы Benzohexonium, i n benzoĭcus, a, um

yl Грек. hyle - зат Көмір сутегі радикалдарыныңбол уы

Benzylpenicillīnum, i n

salicylĭcus, a, um

Жаттығулар

1. Қазақ тіліне аударып, gen. sg. қойыңдар:

acĭdum acetylsalicylĭcum, Acĭdum lactĭcum, Acĭdum hydrocyanĭcum, Natrii salicỹlas, Atropīni sulfas, Kalii iodĭdum, Magnii oxўdum, Natrii sulfis, Aluminii hydroxўdum, Codeīni phosphas, Papaverīni hydrochlorĭdum, Bismuthi subnitras, Thiopentālum-natrium, Norsulfazōlum-natrium, Phenylii salicỹlas, Thiamīni bromĭdum, Coffeīnum-natrii benzōas.

2. Латын тіліне аударыңдар:

Күкіртсутегі қышқылы, никотин қышқылы, сірке қышқылы, фосфор қышқылы, натрий тиосульфаты, кальции глюконаты, кальций глицерофосфаты, күміс нитраты, сынап цианиді, магни пероксиді, натрии нитраты, барии сульфиді, калии арсениті, бензилпенициллин-натрий, этакридин лактаты, мырыш тотығы, кальции гидрототоғы, сутегіасқын тотығы, бензой қышқылы.

3. Препараттардың атауларындағы көп кездесетін кесінділердің орфографиясына көңіл аударыңдар:

феноксиметилпенициллин, бензодиксин, этакридин, сульфадимезин, метациклин, фенобарбитал, дезоксирибонуклеаза, гидрокортизон, фторокорт, оксилидин, дихлотиазид, тиамин, гексаметилентетрамин, фторацизин, сульфапиридазин, норсульфазол, этазол, эфир, метилсалицилат, бензилпенициллин-натрий.

4. Көп сөзді фармацевтикалық терминдерді латын тіліне аударыңдар:

Никотин қышқылының таблеткалары; спиртті эргокальциферол ерітіндісі; раствор кислоты борной в глицерине; таблетки «Цинкаскол»; раствор фурацилина для наружного употребления; мазь цинковая; пластырь свинцовый простой; таблетки кислоты ацетилсалициловой для детей; раствор камфоры и кислоты салициловой спиртовой; магния окись; вода свинцовая; гранулы листьев мать-и-мачехи; настой травы пастушьей сумки; драже «Ферроплекс»; таблетки «Микройод», покрытые оболочкой; свечи ваги нальные с синтомицином; кислота ацетилсалициловая в таблетках; перекись водорода; раствор никотинамида в ампулах; таблетки «Никошпан»; раствор эргокальциферола в масле; раствор перекиси водорода разведенный; цинка окись; паста цинковая; раствор йода спиртовой; пластырь свинцовый сложный; даназол в капсулах; таблетки «Тансал»; кислота хлористоводородная разведенная; гранулы «Кальмагин» для детей; алюминия гидроокись; таблетки «Феррокал», покрытые оболочкой; суспензия кислоты глутаминовой; гранулы фуразолидона

5. Дəрілік зат атауларын латын тілінде жазып, жиілік кесінділердің мағынасын түсіндіріңдер:

бензобарбитал, адифенин, демокситоцин, алименазин, метандриол, триазолам, метилпреднизолон, мидазолам, тиоридазин, гидрокортизон, пентоксифиллин, сульфатиазол, бисакодил, триметадион, флуфеназин, бифоназол, сульфаметрол, гидроксикарбамид, метилсалицилат, бендазол, тиопроперазин, мебендазол, окситетрациклин, фитоменадион, фенирамин, строфантин, метилтестостерон, левомепромазин, омепразол, окситоцин, феноксиметилпенициллин, фенобарбитал 6. Латын тіліне аударып, gen. Sing. жіктеңдер:

Күміс нитраты, кальций хлориды, сынап йодиды, мыс сульфаты, висмуттың негізгі нитраты, натрий кофеин-бензоаты, фенилсалицилат, кодеин фосфаты, натрий нитриті, қоланың негізгі ацетаты, литий карбонаты 7. Латын тіліне аударып, сөздік формада жазыңдар: бромид калий таблеткалары; майдағы ретинол ацетат ерітіндісі; гидрохлорид папаверин балауыздары; инъекция үшін натрий хлорид ерітіндісі; фосфат кодеин таблеткалары; бензоат натрий ұнтағы; рентген үшін барий сульфаты; натрий хлоридтің күрделі ерітіндісі

8. Сан есім қосымшаларын анықтаңдар:

Dimexīdum, tabulettae “Tetravitum”, Octadīnum, dragees “Hendevītum”, Trimecaīnum, Hexamedīnum, tabulettae “Decamevītum”, Dicaīnum, Pentoxylum, Trioxazīnum, tabulettae “ Panhexavītum”.

9. Қазақ тіліне аударыңдар:

1. Crystalli Methylēni coerulei in aqua bene solvuntur. 2. In succo gastrĭco acĭdum hydrochlorĭcum continētur. 3. Caute adhibēte acĭdum sulfurĭcum concentrātum. 4. Servāte Hydrogenii peroxўdum in vitris flavis loco frigĭdo et obscūro. 5. Sulfur elementum necessarium est organismi humāni. 6. Solutio Adrenalini hydrotartrātis pro injectionĭbus adhibētur. 7. Medĭci solutiōnem

Oestradiōli dipropionātis oleōsam intra muscŭlos injiciunt. 8. Nulla regŭla sine exceptiōne. 9. Consuetūdo est altĕra natūra. 10. Ex ungue leōnem

10. Латын тілінде жазып шығыңдар:

вазоверин, ангинин, лидаза, теофедрин, фурацилин_______, галантамин, эритромицин, глюкоза, гидрокортизон, полицидин, хлороформ, формалин, поливитамин, цианизид, циклэстрол, ронидаза.

Латын тілінде тұз атаулары екі зат есімдерден тұрады:

2. Катион аты - бірінші орында, ілік септігінде

3. Анион аты - екінші орында, атау септігінде.

Мысалы:

· Aluminĭi nitras - алюминия нитрат

· Natrĭi nitris - натрия нитрит

Катиондар қашанда бас əріппен, ал ониондар жай əріппен жазылады.

(мысалы: Solutĭo Natrĭi tetraborātis glycerinōsa). Катион ретінде дəрілік заттар мен химиялық элементтер қолданылуы мүмкін.

Латын жəне қазақ тіліндегі анион атаулары

Латын тілінде анион аттары -as, -is, -ĭd(um) суффикстері арқылы пайда болады. Төменде келтірілген кестеде ілік, атау септігіндегі латын суффикстері жəне қазақша аудармасы келтірілген:

Латын тілінде Қазақ тілінде атау/ілік септ мысалдар атау/ілік септ. мысалдар

-as

Aluminii nitras

Aluminii nitrātis

-ат

алюминий нитрат

алюминий нитрат

-is

Aluminii nitris

Aluminii nitrītis

-ит

алюминий нитрит

алюминий нитрит

-ĭdum

Natrii chlorĭdum

Natrii chlorĭdi

-ид

натрий хлориды

натрий хлориды

Кестеге түсінік:

-as, -is суффиксіне аяқталатын анион аттары латын тілінде 3· жіктеудегі зат есімдерге жатады. Оларды қазақ тіліне аударғанда соңғы -s əрпі –т ауысып кетеді.

Мысалы:

· phosphas - фосфат

· nitris - нитрит

· -as, -is суффиксіне аяқталатын ілік септігіндегі аниондар басқа 3 жіктеудегі зат есімдер сияқты аударылады:

Салыстырыңдар_______:

· citras, ātis m - tuberosĭtas, ātis f

· -ĭd- суффиксі бар аниондар 2 жіктеудегі n тектік түріндегі зат есімдерге жатады:

Мысалы:

· bromĭdum, i n - бромид

Ескерту: негізгі тұздардың қазақша атаулары «негізгі» деген сөзбен жазылып, латын тілінде «sub-» қосымшасына сай келеді.

Мысалы:

· негізгі висмут нитратының - Bismŭthi subnitrātis

Калий жəне натрий тұздарының рəсімдеу ерекшеліктері

Калий жəне натрий органикалық тұздарының екі компонентінен тұратын, дефис арқылы жазылатын атаулары латын тіліне жəне латын тілінен қазақ тіліне аударғанда сол сөз тəртібін жəне септеулерді сақтап қалады:

Мысалы:

· сульфацил-натрий- Sulfacylum-natrium

Ескерту: қазақ тілінде бір сөзден, латын тілінде екі сөзден тұратын тұз атауларын есте сақтаған жөн:

·метилсалицилат - Methylii salicylas

·фенилсалицилат - Phenylii salicylas

·амилнитрит – Amylii nitris

·хлоралгидрат – Chlorali hydras

Лексикалық минимум

Дəрілік өсімдіктер атаулары

1. Papāver, ĕris n Көкнəр

2. Strychnos, i m Қисық жалғақ

Анион атаулары

3. acetas, ātis m ацетат

4. benzoas, ātis m бензоат

5. bromĭdum, i n бромид

6. carbonas, ātis m карбонат

7. chlorĭdum, i n хлорид

8. gluconas, ātis m глюконат

9. hydras, ātis m гидрат

10. hydrocarbonas, ātis m гидрокарбонат

11. hydrochlorĭdum, i n гидрохлорид

12. hydrotartras, ātis m гидротартрат

13. iodĭdum, i n йодид

14. lactas, ātis m лактат

15. nitras, ātis m нитрат

16. orotas, ātis m оротат

17. phosphas, ātis m фосфат

18. salicylas, ātis m салицилат

19. subcarbonas, ātis m негізгі карбонат

20. subnitras, ātis m негізгі нитрат

21. sulfas, ātis m сульфат

22. tetraboras, ātis m тетраборат

23. trimethylacetas, ātis m триметилацетат

Дəрілік заттар атаулары

24. Coffeinum-natrii benzoas

Coffeini-natrii benzoātis

кофеин-бензоат натрия

25.Kanamycinum, i n канамицин

26.Methylthionii chlorĭdum метилтиония хлорид (метилен көк)

27.Methylii salicylas (ātis m) метилсалицилат

28. Phenylii salicylas (ātis m) фенилсалицилат

29. Strychninum, i n стрихнин

30.Vinylinum, i n винилин

Басқа да лексика

31. isotonĭcus, a, um изотониялық

32.massa (ae f) pilulārum (a, ae f) пилюл массасы

33. praecipitātus, a, um тұндырылған

34. tritus, a, um үгілген

Фармацевтикалық терминология - фармацияда қолданылатын терминология (грек тілінен ”pharmacon“ – «дəрі»). Балау, алдын алу, емдеу үшін қолданылатын дəрілік заттарды дайындауға, стандарттауға, зерттеуге, сақтауға, жіберуге арналған ғылым саласы. Көп ғасырлар бойы дəрілік заттар атауларында латын тілі қолданылады.

Негізгі фармацевтикалық түсініктер

·Дəрілік шикізат - өсімдіктердің, жануарлар мүшесінің бір бөліктері жəне минералдардан, бактериялардан, саңырауқұлақтардан алынатын өнімдер.

·Дəрілік заттар – дəрілік заттар ретінде қолданылатын химиялық қосылыстар. Дəрілік заттарды химиялық синтез жолымен дəрілік шикізаттардан арнайы əдіспен алады.

·Дəрі – ауруды емдеу жəне алдын алу мақсатында қолданылатын химиялық немесе табиғи жолмен алынатын заттар

·Дəрілік заттар пішіні – дəрілік затқа қолдануға ыңғайлы болу үшін берілетін пішін. Олар төмендегідей болып бөлінеді:

_Сұйық (ерітінділер, тұнбалар, қайнатпалар, сұйық экстрактілер, суспензиялар, микстуралар, эмульсиялар...)

_Жұмсақ (сүртпе майлар, линименттер, пасталар, суппозиторилер, таяқшалар, пластырлер..)

_Қатты (ұнтақтар, капсулалар, таблеткалар, жиынтық дəрілік заттар, пилюлдер, болюстер, брикеттер ...)

Дəрілік препарат –дəрілік пішіндегі дəрілік зат (қатты, сұйық, жұмсақ т.б.).

Фармацевтикалық атауларда жəне рецептте бас əріппен:

·Дəрілік заттар атаулары (мысалы: Raunatinum).

·Дəрілік өсімдіктер атаулары (мысалы: Crataegus).

·Химиялық элементтер атаулары (мысалы: Hydrargўrum).

·Дəрілік заттарға теңгерілген атаулар (Saсchărum – қант, Amўlum – крахмал, Gelatīna – желатин жəне т.б.).

·Рецептегі жаңа рецептік жол.

·Терминнің құрамындағы төмендегі сөздер (олар сөздік формада жай əріппен жазылады): Acĭdum acetylsalicylĭcum – ацетилсалицил қышқылы, Aqua destillāta – дистилденген су, Liquor Ammonii anisātus – мүсəтір-анис тамшылар, Solutio Ammonii caustĭci – мүсəтір спирті, Vitaminum B12 – витамин В12).

Фармацевтикалық атауларда жəне рецептте жай əріппен:

·Терминнің ортасында келетін дəрілік пішін атаулары (мысалы: Pulvis extracti Belladonnae).

·Сын есімдер (мысалы: Mentha piperīta).

·Оксид атауларындағы oxўdum, peroxўdum, hydroxўdum (мысалы: Zinci oxўdum).

·Терминнің ортасында келетін өсімдік бөлшектерінің атаулары (мысалы: Infusum radīcis Althaeae).

·Тұз атауларындағы анион атаулары: (мысалы: Magnesii sulfas).

·Рецепт рəсімдеудегі қалыптасқан сөздерде: in vitro nigro, contra tussim, in charta cerata жəне т.б.

Кез келген фармацевтикалық атауларда бірінші сөз бас əріппен басталатынын ұмытпаған жөн (номенклатурада, сөздіктерде, этикеткаларда, тізімде). Жаттығу мен бақылау жазғанда төменде көрсетілгендей етіп жазу керек:

·Solutio Camphŏrae – камфоры ерітіндісі.

·Flores Chamomillae – дəрілік түймедақ гүлдері.

Дəрілік өсімдіктер жəне олардың бөлшектерінің атаулары

Дəрілік өсімдіктер деп, мал ағзасына биологиялық белсенді заттарымен əсер ететін өсімдіктерді айтады.

Дəрілік өсімдіктер шикізаты деп, дəрілік зат ретінде кептірілген немесе кептірілмеген дəрілік өсімдіктер мен олардың бөлшектерін айтады.

Дəрілік өсімдік шикізаты ретінде өсімдіктің əр түрлі бөлшектері қолданылады: бүршігі, гүлі, қабығы, тамыры, сабағы, жапырағы, дəні, жемісі жəне т.с.с.

Қазіргі кезде шипалық қасиеті бар дəрілік өсімдіктердің 21000 түрінен астамы емдік жəне алдын алу мақсатында пайдаланылады.

Өсімдік бөлшектерінің атаулары (лексикалық минимум)

1) cortex, ĭcis m қабық

2) flos, floris m гүл

3) folium, I n жапырақ

4) fructus, us m жеміс

5) gemma, ae f бүршік

6) herba, ae f шөп

7) radix, īcis f тамыр

8) rhizōma, ătis n тамыршық

9) semen, ĭnis n тұқым

Дəрілік зат формаларының атаулары

Сөздік формада есте сақтау қажет:

Сұйық дəрілік зат формалары

1. Solutĭo, ōnis f ерітінді

Қатты дəрілік затты дистилденген суда, спиртте, майда ерітіп алынған дəрілік пішін.

2. Mucilāgo, ĭnis f шырыштар

Кілегейлі сұйықтықты жоғарғы молекулярлы қосылыстардағы ерітіндісі

3. Emulsum, I n Эмульсия

екі фазалы, яғни дисперсті жəне дисперсиялық фазалардан тұратын, гетерогендік, сұйық дəрілік зат формасы (суда ерімейтін сұйықтықтың суда қалқып жүрген дəрілік формасы).

4. Suspensĭo, ōnis f суспензия

Қандай да бір ерітіндідегі ұсақталған қатты ерімейтін дəрілік заттардың қалқып жүрген сұйық дəрілік формасы

5. Infūsum, I n тұнба

Өсімдік құрамында болатын дəрілік əсер етуші заттарды қайнаған жылы немесе бөлме температурасындағы сумен тұндыру арқылы алынатын сұйық дəрілік зат формасы.

6. Decoctum, i n қайнатпа

Қайнатпалар да тұнбалар тəріздес, өсімдік құрамындағы əсер етуші заттарды сумен ығыстырып бөлу арқылы дайындалады. Қайнатпа дайындау үшін өсімдіктердің қатты бөліктері: тамырлары, тамырсабағы, қабығы, діңі, кейде жұмсақ бөліктері де пайдаланылады.

7. Tinctūra, ae f Тұндырма (тұнбаша)

Дəрілік өсімдік шикізаттарынан қыздыртпай спиртті, су спиртті эфир түрінде мөлдір етіп алынған ресми сұйық дəрілік түрі.

8. Extractum, i n (fluĭdum) Сығындылар (сұйық)

Дəрілік өсімдік шикізатынан құнарландырылып алынған, төзімді, ұзақ сақталатын дəрілік түрі.

9. Mixtūra, ae f Микстура (қоспа)

Еріткіш ретінде тұнбалар, шырыштар, эмульсиялар, су жəне көптеген сұйықтықтар қолданылатын тұтас ерітінді

10. Linimentum, i n линимент, сұйық май қоймалжың немесе іркілдек зат тəріздес келген сұйықтық. Жануарлардың дене температурасында тез еритін, əрі жылдам сіңіп кететін, сыртқы ағзаларға қолдануға арналған дəрілік зат формасы

Басқа сұйық дəрілік зат формалары

11. Succus, I m шырын

өсімдіктердің жаңа сығып алған сығындысы (85 бөлігі сығынды + 15 бөлігі 95% этил

спирті + 0,3% хлорэтон).

12. Sirūpus, I m шырын

Дəрілік заттардың қант шырынындағы ерітіндісі

13. Olĕum, I n майлар

Мадициналық майлар – дəрілік өсімдіктердің майлы сығындылары

14. Spritz-tubǔla, ae f шприц-тюбик

Герметикалық қақпақпен жабылған, бір рет қолдануға арналған, полиэтилен шприцтегі

сұйық дəрілік пішіндегі дəрі

Жұмсақ дəрілік зат формалары

15. Unguentum, i n Сүртпе май

Сүртпе майлар - жұмсақ консистенциялы, тері немесе кілегейлі қабық бетінде тегіс,

біркелкі шілтер (пленка) құрайтын, сыртқы мүшелерге қолдануға арналған дəрілік

форма.

16. Pasta, ae f пасталар

17. · Suppositorĭum, i n

· Suppositorĭum rectāle (vagināle)

· суппозиторий (балауыздар)

· тік ішектік (қынаптық) балауыздар

Дене температурасында еритін (бөлме термпературасында қатты формада тұратын)

мөлшерленген дəрілік зат формасы

18. Emplastrum, i n пластыр

Дене температурасында жұмсарып, теріге жабысатын пластикалық масса түріндегі

дəрілік зат формасы

19. Balsămum, i n бальзам

Құрамынында эфир майлары, шайыр т.б. заттар бар, сұйық дəрілік зат түрінде де

қолданыла беретін майлар

20. Bacillus, i m Таяқшалар

Балауыздардың (суппозитордің) цилиндр тəрізід, кішкене шарлар (globuli) сияқты дəрілік

зат формасының бір түрі

Қатты дəрілік зат формалары

21. Tabuletta, ae f Таблетка (түйме дақ)

престеу арқылы алынған, дөңгелек, сопақша, беті тегіс немесе екі жағы доғалы, пластинка тəріздес, дозаланған, қатты дірілік зат формасы.

22. Dragees (француз тілінен, көптік түрде, сөздік формасы жоқ) драже

Дəрілік заттар мен көмекші заттарды түйіршіктерге жіктеу (дражалау) арқылы алынатын, ішке қабылдауға арналған, мөлшерленген қатты дəрілік зат түрі.

23. Pulvis, ĕris m ұнтақ

Бір немесе бірнеше д_рілік заттан т_ратын __р_а_, сусымалы д_рілік зат формасы.

24. Granŭlum, i n гранула

Əр түрлі формадағы, ішке қабылдауға арналған, бір текті заттардан тұратын қатты дəрілік зат формасы

25. Pilŭla, ae f пилюля

консистенциясы қою қамыр тəріздес, пішіні (формасы) дөңгелек, салмағы 0,1-1,0 грамм

аралығында болатын, ұсақ жануарларға ішке беруге арналған, дозаланған дəрілік форма.

26. Specĭes, ērum f (только мн.число) жиынтық (дəрілік жиынтық) дəрілік өсімдіктердің əртүрлі бөліктерінен (жапырықтары, гүлдері, дəндері, тамыры, тамырсабақтары, қабықтары, жемістері жəне тағы басқалары) құралған жиынтық дəрілік зат

27. Brikētum, i n брикет

төрт бұрышты, сопақша, тік бұрышты немесе цилиндр тəріздес, белгілі бір құрамы мен салмағы бар, престеу арқылы алынатын дəрілік заттар. Олар дəрілік жəне форма түзгіш заттардан тұрады. Форма түзгіш зат есебінде əдетте азықтық заттар - натрий хлориді, крахмал, бор, қара бидай ұны т.б. алынады. Брикеттердегі əсер етуші заттар макроэлементтер, антибиотиктер, микроэлементтер, витаминдер, тұздар, сонымен қатар, дезинфекциялаушы жəне ішек құртына қарсы қолданылатын дəрі-дəрмектер болуы мүмкін.

Əр түрлі дəрілік зат формалары

28. Capsŭla, ae f капсула

ұнтақ тəріздес немесе сұйық, ауыз қуысы арқылы берілетін дəрілер немесе жағымсыз иісті заттар салынған қабықшалар.

Дəстүрлі емес дəрілік формалар

29. Aёrosōlum, i n аэрозоль

Ауаның, газдың не газ қоспаларының өлшенген қалпындағы өте ұсақ қатты бөлшектер немесе сұйықтың өте ұсақ тамшылары

ЛЕКСИКАЛЫҚ МИНИМУМ

Дəрілік өсімдіктер атаулары

31.Aloё, ёs f алоэ

32.Althaea, ae f жалбызтікен

33.Arnǐca, ae f арника

34.Belladonna, ae f меңдуана

35. Eucalyptus, i f эвкалипт

36. Leonūrus, i m Сасық шөп

37.Mentha, ae f жалбыз

38. Plantāgo, ǐnis m Жолжелкен, бақажапырақ, иманжапырақ

39.Valeriāna, ae f Тас шүйгін, дəрілік шүйгіншөп

Дəрілік заттар формасының атаулары

40. aёrosōlum, i n аэрозоль

41. brikētum, i n брикет

42. capsŭla, ae f капсула

43. cremor, ōris m крем

44. decoctum, i n қайнатпа

45. dragees (нескл.) драже

46. extractum, i n (fluĭdum) экстракт (сұйық)

47. infūsum, i n тұнба

48. linimentum, I n линимент, сұйық май

49. olĕum, I n май

50. pulvis, ĕris m ұтақ

51. sirūpus, I m шырын

52. solutĭo, ōnis f еітінді

53. spray (нескл.) спрей

54. succus, I m шырын

55. suppositorĭum, I n

· suppositorĭum rectāle (vagināle)

· суппозиторий, балауыз

· тік ішектік, қынаптық балауыздар

56. suspensĭo, ōnis f суспензия

57. tabuletta, ae f таблетка

58. tinctūra, ae f Тұндырма (тұнбаша)

59. unguentum, I n Сүртпе май

Өсімдік бөлімдерінің аттары

60. flos, floris m гүл

61. folium, i n жапырақ

62. herba, ae f Шөп

63. radix, īcis f тамыр

64. rhizōma, ătis n Тамыршық (тамырсабақ)

Басқа да лексика

65. fluĭdus, a, um сұйық

66. piperītus, a, um бұрышты

67. siccus, a, um Құрғақ

68. spissus, a, um Қалың

Латын афоризмдері:

1. Vita sine litteris mors est – Ғылымсыз - өмір тұл (Гарвей).

2. Natura sanat medicus curat morbus – Табиғат сауықтырады, дəрігер

ауруды емдейді (Гиппократ).

3. Mala herba cito crescit - арам шөп тез өседі (жаман əдет жұғымды).

Бақылау сұрақтары:

1. «дəрілік шикізат», «дəрілік зат», «дəрілік зат формасы», «дəрілік

препарат» түсініктеріне анықтама бер.

2. Фармацевтикалық атауларда бас əріппен жəне жай əріппен жазылу

ережелері.

3. Дəрілік өсімдіктердің негізгі бөліктерін атаңдар.

4. Дəрілік зат формаларының негізгі топтары жəне оларға жататын

дəрілік зат формаларының сөздік формасын атаңдар.

5. Төменде көрсетілген жиі кездесетін сөз құрамдарын латын тілінде

жазып беріңдер: «-циллин-», «-циклин-», «-мик-», «-мицин-», «-мент-», «-

пир-».

6. Дəрілік заттардың көбі латын тілінде қандай тектік түрге жəне

7. Сын есімі бар фармацевтикалық терминнің құрамын түсіндіріп

беріңіз.
Негізгі әдебиеттер

1 Жануарлар морфологиясы латын ветеринариялық терминологиясымен. ІІ: (цитология, эмбриология, гистология) / Тоқаев, З.К. - 2006

2 Латинский язык / Валл Г.И. - 1990 Латинский язык / Валл Г.И. – 1990

3 Латинский язык и основы ветеринарной терминологии: / Вульф, В.Д. - 1988

1 Введение в латинскую ветеринарную терминологию /Валл, Г.И. - 1978

«Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен №14 тәжірибелік сабақ

Латын тілінсіз медицинаға жол жоқ