Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі.

Пайдаланған әдебиеттер

1. 
   Бинас А.В. , Маш Р.Д., Никишов А.И. и др. Биологический эксперименты в школе М. , Просвещения, 1990.
   
2. 
   Верзилин Н.М., Корсунская В.М. Общая методика преподавания биологии: Учебник для студентов биологических специальностей. М., Просвещение, 1983.
   
3. 
   Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Общая методика преподавание биологии. М: Просвещение 1985.
   
4. 
   Хрестоматия по методике препордавания биологии сост. И.Д. Карцева, Л.С. Шубкина. Учебное пособие для студентов педагогических вузов по биологическим специальностям. М. Просвешение , 1984.
   
5. 
   Школьные программы и учебники по биологии.
   
6. 
   Журналы Биология в школе
   
7. 
   Колченко А.К., Энциклопедия педагогических технологий, Изд. КАРО, 2002.
   

8. 
   Анастасова Л.П. Сомастоятельные работы учащихся по общей биологии: Пособие для учителя. М: Просвещение, 1989.
   
9. 
   Бруновт Е.Т. Малахова Г. Я. Сакалова Е. Л. Уроки анатомии и физиологии , гигиены человека. М. Просвещение, 1984.
   
10. 
    Всесвятскии Б.В. Системный подход к биологическому образованию. М. Просвешение 1985.
    
11. 
    Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Бруновт Е.Т. Воспитания учащихся в процессе обучения биологии. М. Просвещение 1984.
    
12. 
    Калинова Г. С. Мягкова А. Н. Методика обучения биологии 6-7 классов: Растения. Бактерии. Грибы. Лишайники. Пособия для учителя. М. Просвешение 1989.
    
13. 
    Кейран Л.Ф. Структура методике обучения как науки. М. Просвешение 1979.
    
14. 
    Конюшко В. С. Как подготовить урок биологии: Пособия для учителя. Минск, Нарадная асвета, 1988.
    
15. 
    Максимова В.Н., Груздева Н. В. Межпредметные связи в обучении биологии. М. Просвешение 1987.
    
16. 
    Методика обучения в школьных курсах биологии ред. Д. И. Трайтак. М. Просвешение 1980.
    
17. 
    Методика обучения ботанике ред. Н.В. Падалко., В.Н. Федоровой. М. Просвешение 1982.
    
18. 
    Молис С. С. Молис С. А. Активные формы и методы обучения биологии: Животные . Книги для учителя. М. Просвешение 1988.
    
19. 
    Муртазин Г. М. Активные формы и методы обучения биологии: Человек и его здоровье. М. Просвешение 1989.
    
20. 
    Пономорева И.Н: Изучение экологии в школе : Экология растений основами биогеоценологии М. Просвешение 1978.
    
21. 
    Пономорева И.Н:Экологические питания, их система и развития в курсе биологии Л. 1979.
    

1. 
   Өсімдіктануды оқыту әдістемесіне түсінік
   

Оқу-тәжірибе учаскесінің маңызды бөлімі өсімдіктер биологиясы бөлімі, өсімдіктану, жануартану, тіршіліктану курстары бойынша оқу-тәрбие жүмыстары жүргізіледі.

Бұл жерде маңызды биологиялық заңдылықтар-ды тусіндіретін тәжірибелер қойылады. Азғантай жер көлеміне қарамастан бүл бөлімде маңызды түқымдас-тардық гүлді өсімдіктерін өсіріп-тірі гербари «дарвиндік жер», тамыр жүйесінің өсуін бақылайтын жәшіктер үйымдастыруға болады.

Гүлді өсімдіктер түқымадстарын концентрлік жар­ты шар немесе «П» өріпі пішіндес етіп орналастырады. Әрбір түқымдастардың бірнеше туыстарын және әр-бір туыстың 2-3 түрлерін отырғызады. Әрбір түқьш-дастарда мәдени және жабайы өсетін түрлерін кезектестіріп отырғызады: дала-егістік, көкөніс және өсемдік топтарын егеді. Топталып отырғызылған өсімдіктердің атаулары белгіленген тақтайшалар бекітіледі . «Тірі гербаридің» мақсаты аса маңқызды тұқымдастарға таксономиялық бірлік жөне сипатты ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастыру.

Дарвин алаңының өлшемі 4 немесе 9 м² бола­ды. Сонымен қатар тамыр жүйесінің дамуын бақы-лауға арналған, алуан түрлі өсімдіктер өсіру үшін жөшіктер орналастырылады. Жәшіктердің жанынан күн сәулесі мол түсетіндей етіп көлденеңі 1 м және үзындығы 1,5м баспалдағы бар шүңқыр қазылады. Бүл кесіндіден V және VI класс оқушылары учаскенің то-пырағьшың қүрылымымен танысады. Өсімдктер био­логиясы бөлімінде төмендегідей тежірибелер жүргізіледі: физиологиялық төжірибелер-булануға ар-налған, өсімдіктердіқ жасыл реңіне күн сәулесінің әсерін көрсететін, Тимирязев бойынша суда өсетін өсімдіктерге тәжірибелер қою (VJ клас).

Өсімдіктердің өзгешелігінің, айқас тозаңдапут, жемістер мен түқымдардың таралу жолдарын т.Г>. тәжірибелер жүргізіледі.

Белгілердің дивергегщиясын зерттеуге арналған тәжірибелер: түрыптьщ, тамырдың, редистің жапы-рақтарын пайда болған кезеңнен бастап күзге дейін салыстыру (10-11 кластар).

Мендельдің тәжірибе негізінде асбүршақ, намаз-шамгүл және басқа өсімдіктерге зерттеу жүргізу (10-11 класстар). Өсімдіктерді өсіруге стимуляторлардың өсерін зерттеу.

Егер учаскеде артық жер болғандай жағдайда, бүл жерлерге қылқан жапырақты ағаштардың коллекция-сын өсіру керек: шырша, қарағай, арша; астыңғы болігіне споралы өсімдіктер; папоротник, қына басқ-ан үлкен тас орналастырылады. Бүл үлескі 6-7 класстардың «өсімдіктану» курсында оқытылатын «Өсімдіктердіқ негізгі топтары», тіршіліктану пәнінен «экология негіздері» такырыпгарына мазмүнды мате­риал болады.

Биология бөлімінде шарбақты бойлап дендрологияльж, коллекциялар орналастырылады: өртүрлі бүта-лар мен ағаштар, олардың атаулары берілген белгілер орналастырылады.

Пайдаланған әдебиеттер

1. 
   Бинас А.В. , Маш Р.Д., Никишов А.И. и др. Биологический эксперименты в школе М. , Просвещения, 1990.
   
2. 
   Верзилин Н.М., Корсунская В.М. Общая методика преподавания биологии: Учебник для студентов биологических специальностей. М., Просвещение, 1983.
   
3. 
   Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Общая методика преподавание биологии. М: Просвещение 1985.
   
4. 
   Хрестоматия по методике препордавания биологии сост. И.Д. Карцева, Л.С. Шубкина. Учебное пособие для студентов педагогических вузов по биологическим специальностям. М. Просвешение , 1984.
   
5. 
   Школьные программы и учебники по биологии.
   
6. 
   Журналы Биология в школе
   
7. 
   Колченко А.К., Энциклопедия педагогических технологий, Изд. КАРО, 2002.
   

8. 
   Анастасова Л.П. Сомастоятельные работы учащихся по общей биологии: Пособие для учителя. М: Просвещение, 1989.
   
9. 
   Бруновт Е.Т. Малахова Г. Я. Сакалова Е. Л. Уроки анатомии и физиологии , гигиены человека. М. Просвещение, 1984.
   
10. 
    Всесвятскии Б.В. Системный подход к биологическому образованию. М. Просвешение 1985.
    
11. 
    Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Бруновт Е.Т. Воспитания учащихся в процессе обучения биологии. М. Просвещение 1984.
    
12. 
    Калинова Г. С. Мягкова А. Н. Методика обучения биологии 6-7 классов: Растения. Бактерии. Грибы. Лишайники. Пособия для учителя. М. Просвешение 1989.
    
13. 
    Кейран Л.Ф. Структура методике обучения как науки. М. Просвешение 1979.
    
14. 
    Конюшко В. С. Как подготовить урок биологии: Пособия для учителя. Минск, Нарадная асвета, 1988.
    
15. 
    Максимова В.Н., Груздева Н. В. Межпредметные связи в обучении биологии. М. Просвешение 1987.
    
16. 
    Методика обучения в школьных курсах биологии ред. Д. И. Трайтак. М. Просвешение 1980.
    
17. 
    Методика обучения ботанике ред. Н.В. Падалко., В.Н. Федоровой. М. Просвешение 1982.
    
18. 
    Молис С. С. Молис С. А. Активные формы и методы обучения биологии: Животные . Книги для учителя. М. Просвешение 1988.
    
19. 
    Муртазин Г. М. Активные формы и методы обучения биологии: Человек и его здоровье. М. Просвешение 1989.
    
20. 
    Пономорева И.Н: Изучение экологии в школе : Экология растений основами биогеоценологии М. Просвешение 1978.
    
21. 
    Пономорева И.Н:Экологические питания, их система и развития в курсе биологии Л. 1979.
    

1. Тәнтанудың зерттеу нысаны

2. Тәнтанудың мақсат , міндеті
ОБСӨЖ мақсаты: Тәнтанудың зерттеу нысанын, тәнтанудың мақсат , міндетін үйрену
ОБСӨЖ мәтіні:

Тәнтану пәнінен беретін мпұғалім өтетеін тақырыбына байланысты органикалық химия курсынан қажетті химиялық білімдермен қарулану қажет. Мұғалім жаңа химиялық түсініктерді химиялық формулаларға жалпы сипаттама беруден шектеліп оны нақты мысалдармен демонстрациялайды. Онбірінші сыныпта мұғалім оқушылардың неорганикалық химиядан алған білімдеріне сүйенеді, себебі коваленттік байланыс және геонтериясы жайлы ұғымдар сегізінші – тоғызыншы сыныптарда өтілгені жағдайды жеңілдетеді.

Мұны келесі мысылдармен тьүсіндіруге болады:

Негізгі энергия көзі көмірсулар болатыны онбірінші сынып оқушыларына таныс глюкоза, гликоген, клетчатка, крахмал мысалына көруге болады. Көмірсудің физикалық құрамын және адам ағзасында кездесетінін, сондай – ақ тағам құрамындағы көмірсу ас қорыту процесінде глюкозаға айналып, қан арқылы ұлпаларға тасымалданатынын түсіндіруге болады.

Липидтер ағза резерві және жасуша құрцылымының құрамында мысалыға, жасуша қабықшасында көрінеді.

Нуклейн қышқылының молекулалық құрамын түсіндіру қиынға соқпайды. Себебі, көмірсу компонентінің түсіндіруде оқушылардың өсімдіктану мен тәнтану курсынан өткен крахмалдың мысалында айтуға (тұқымның құрамы, фотосинтез өнімдері және асқорыту процесі кезіндегі крахмалдың өзгеріске ұшырауы) болады. Ал сілтілі негізі және фосфорқышқылы туралы түсінік оқушыларға беорганикалық химиядан танымал.

Тәнтану пәнінде пәншілік және пәнаралық байланыстарды қалыптастыру.

Мектеп биологиясының физикамен, химииямен байланысын әсіресе тәнтану курсында байқалады.

Бірақ физика мен химия пәндерінің бағдарламасы көбіне оқушыларды биология пәнінің бағдарламасына сай қажетті білімдермен қамтамасыз етпейді. Тоғызыншы сынып физикасында «Оптика» және «Акустика» бөлімдері өтілмейді. Олар әсіресе көру және есту физиологиясын откенде қажет. «Асқорту», «зат алмасу» тақырыптары бойынша органикалық заттар туралы мәлімет химиялық білімді қажет етеді (аминоқышқылдар, зәрқышқылдары, майқышқылдары, глицерин, глюкоза), бірақ тоғызыншы сынып химиясында бұл мәліметтер жоқ.

Мұндай жағдайға қарамастан мұғалім алтыншы сыныптан бастап оқушыларға өсімдіктерді химиялық құрамын, жасыл өсімдіктердің жарықта өсімдіктердің жарықта көмірсуларды түзуі және тағы басқа физиологиялық процестерді түсіндіре отырып химиялық білім береді.

Сондай – ақ тәнтәну пәні денешынықтыру пәнімен тығыз байланыста. Олар адамның қаңқасы, бұлшықеті туралы түсінікті тәнтану пәнінен алады, денешынықтырумен, спортпен айналасуына көптеген мүмкіндік туады.

Тәнтәну пәні сабақтарында жеке бұлшықеттердің қызметін оқыту әртүрлі гимназтикалық жаттығулар жасағанда бұлшықеттердің қозғалысының қалыптасуының анализі болып табылады.

«Қан айналым» тақырыбы бойынша жұмыс істейтін ағзаға қанның құйылуы, оның әрекетсіздігінен қанайналымның жеткіліксіздігі физиологиялық негізінде еңбек етумен айналысуда білімді талап етеді. Жаттығу кезінде алуан түрлі қозғалыстар жасалу тиіс. Жүрек жұмысының реттелуі және жүрек жұмысына физикалық күштің әсері гимнастикалық жаттығулар жасағанда, мектеп алаңында еңбек еткенде тамыр лүпілін бақылағанда жақсы көрінеді.

« Тыныс алу» және «Тері» тақырыптарын өткенде, гимнастикалық жаттығулар жасағанда, жеке бақылау кезінде тәнтәну пәнінің денешынықтырумен үлесімді байланысын көруге болады. Тәнтану сабақтарында оқушылар денешынықтыруда және спортта қажетті күрделі ғылыми физиологиялық анықтамаларды бойына сіңіреді.

Әсіресе, жүйке жүйесінің байланыстылығы өте үлкен мағана береді. Ой еңбегінен кейінгі белсенді демалыс, әртүрлі еңбектің түрлерін спортпен айналысу кезінде жақсы байқалады.

Оқушылардың тепе-теңдік органы және бұлшы қет сезімдері туралы алғаш білімдері практика жүзінде снарядтық жаттығулар жасағанда қозғалыс координациясы болып табылады.

Пайдаланған әдебиеттер

1. 
   Бинас А.В. , Маш Р.Д., Никишов А.И. и др. Биологический эксперименты в школе М. , Просвещения, 1990.
   
2. 
   Верзилин Н.М., Корсунская В.М. Общая методика преподавания биологии: Учебник для студентов биологических специальностей. М., Просвещение, 1983.
   
3. 
   Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Общая методика преподавание биологии. М: Просвещение 1985.
   
4. 
   Хрестоматия по методике препордавания биологии сост. И.Д. Карцева, Л.С. Шубкина. Учебное пособие для студентов педагогических вузов по биологическим специальностям. М. Просвешение , 1984.
   
5. 
   Школьные программы и учебники по биологии.
   
6. 
   Журналы Биология в школе
   
7. 
   Колченко А.К., Энциклопедия педагогических технологий, Изд. КАРО, 2002.
   

8. 
   Анастасова Л.П. Сомастоятельные работы учащихся по общей биологии: Пособие для учителя. М: Просвещение, 1989.
   
9. 
   Бруновт Е.Т. Малахова Г. Я. Сакалова Е. Л. Уроки анатомии и физиологии , гигиены человека. М. Просвещение, 1984.
   
10. 
    Всесвятскии Б.В. Системный подход к биологическому образованию. М. Просвешение 1985.
    
11. 
    Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Бруновт Е.Т. Воспитания учащихся в процессе обучения биологии. М. Просвещение 1984.
    
12. 
    Калинова Г. С. Мягкова А. Н. Методика обучения биологии 6-7 классов: Растения. Бактерии. Грибы. Лишайники. Пособия для учителя. М. Просвешение 1989.
    
13. 
    Кейран Л.Ф. Структура методике обучения как науки. М. Просвешение 1979.
    
14. 
    Конюшко В. С. Как подготовить урок биологии: Пособия для учителя. Минск, Нарадная асвета, 1988.
    
15. 
    Максимова В.Н., Груздева Н. В. Межпредметные связи в обучении биологии. М. Просвешение 1987.
    
16. 
    Методика обучения в школьных курсах биологии ред. Д. И. Трайтак. М. Просвешение 1980.
    
17. 
    Методика обучения ботанике ред. Н.В. Падалко., В.Н. Федоровой. М. Просвешение 1982.
    
18. 
    Молис С. С. Молис С. А. Активные формы и методы обучения биологии: Животные . Книги для учителя. М. Просвешение 1988.
    
19. 
    Муртазин Г. М. Активные формы и методы обучения биологии: Человек и его здоровье. М. Просвешение 1989.
    
20. 
    Пономорева И.Н: Изучение экологии в школе : Экология растений основами биогеоценологии М. Просвешение 1978.
    
21. 
    Пономорева И.Н:Экологические питания, их система и развития в курсе биологии Л. 1979.
    

1.Тіршіліктанудың зерттеу нысаны

2. Тіршіліктанудың мақсат , міндеті
ОБСӨЖ мақсаты: Тіршілік тануды оқыту әдістемесіне, зерттеу нысанын үйрену.
ОБСӨЖ мәтіні: Тіршілік тану курсында пәнаралық байланыстарды тиімді пайдалану жолдары.

Оқушылардың тіршіліктану курсын оқуға дайындығы негізінен физика, химия пәндерінен алған азды – көпті білімдеріне байланысты (оныншы сынып). Мысалыға, физика пәнінен ультрафиолет сәулелер, рентгенизация, денелердің радиоактивтілігі, электрондық теория, фотон жайлы түсініктерді білу керек.

Ағзаның жалпы құралымы жайлы түсініктің органикалық химиядағы әсеріне биологиялық күрделі қосылыстар туралы мәліметтермен тікелей байланысы бар. Сондай- ақ пәнаралық байланыс оқушылардың биология ғылымдарының демалуының алғы шарттары және әр түрлі халық – шаруашылық салаларында оның жетістіктерімен танысуы кезінде қажет.

Бірақ – та, химия пәнінің байланысында көптеген кемшіліктер байқалады: оқушылар аққуыз, көмірсу, лепидтер және тағы басқа күрделі биологиялық қосылыстардың бүге – шүгесін білмей жатып, оны тіршіліктану барысында оқып өтеді. Ал бұндай қосылыстар органикалық химиядан тек онбірінші сынып оқу жылының соңында оқытылады. Жасуша туралы жаңа көзқарас химиялық компоненттерсіз және олардың құрылымынсыз ойға санамайтын нәрсе. Өз кезегінде нуклейн қышқылының негізгі компоненттерінің молекулалық құрылысы туралы – көмірсу, фосфорқышқылының, сілтілі азоттың негіздерінің төрт түрін білмей ақуыздың синтезін және тұқымқуалаушылық, яғни, табиғи процестердің тіршілігін түсіну мүмкін емес. Осыған орай биология пәні мұғалімі өз сабақтарында жасушаның химиялық құрамын және ондағы процестерді түсіндіру үшін химиялық білімдермен қарулану қажет.

Химия және физика бағдарламасы әсіресе, тіршілік танумен пәнаралық байланыс ретінде сәйкестендірілуі тиіс. Бұл тіршіліктану

пәніне дайындық ретінде оқушылар молекуладағы атомдардың оранласуын, заттардың құрамы атом мен молекуланың құрылысына байланысты екендігімен таныс болуы керек.Мысалға «Көміртегі және оның қосылыстары» тақырыбы метаннан да басқа мысалдармен қеңейтіліп бірлесе, биологиялық оқытуда көмек болар еді.

Тіршіліктанудың гуманитарлық пәндермен де пәнаралық байланыстар бар. Оқушылардың тарих пәнінен білімдері, оларға тарихи жағдайда әр әртүрлі ғылыми теориялардың пайда болуын түсінуге көмектеседі. Экологиялық проблемалармен биосфераның заңдылықтарын оқыту үшін физико – географиялық білім қажет. Тіршіліктанудың мазмұны философиялық тәртіпке саяды. Сондықтан ғылымтануды оқытады.

Биологиялық құбылыстар ретінде философиялық тракт проблемаларына ден қою тіршіліктану пәнін оқытуда зарарын тигізеді. Бұл философиялық категорияларға қосымша оқытушыларды биологиялық факторлармен заңдылықтарды жаттауға үйретеді.

Бұндағы барлық байланыстар оқу және тәрбиелік мағана береді: Мектепте әртүрлі ғылымдардың негізі оқтылады, бірақ оқушылардың білімі түрлі оқу пәндерімен байланысты қоғам және табғат туралы жалпы білім қалыптасу керек.

Оқушылардың өздері әртүрлі пәндерді оқығанда бұндай байланыстарды қарастармайды. Мұғалім болса осы байланыстарды сұрақ қою арқылы ұғындырады.