Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев



Pdf көрінісі
бет18/223
Дата21.12.2021
өлшемі1,75 Mb.
#104464
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   223
Байланысты:
turtabaev-biohimia

25
Амин қышқылдарының жіктелуі
4-кесте

атауы
Амин 
қышқылдарының 
формуласы
Толық 
атауы
Қысқартылған 
атауы
І. Полярсыз радикалды амин қышқылдары немесе полярсыз 
(гидрофобты) амин қышқылдары.
1
Глицин
Гли
H
2
N –CH
2
–COOH   
2
Аланин
Ала
H
2
N –CH–COOH   
         
│              
         CH
3
3
Валин
Вал
H
2
N  – CH –COOH 
           │   
                                                         
           СН    
 
                                                 
  
      CH
3    
 CH
3
   
4
Лейцин
Лей
H
2
N –  CH–COOH 
          │       
          CH
2
      
          │       
          CH      
                        
    CH
3       
CH
3
    
5
Изолейцин
Иле
H
2
N –CН–COOH 
         │
         CH– CH
 3  
                

                
CH
2
– CH
 3    
6
Метионин
Мет
H
2
N –CН–COOH 
         │
         CH

                

                
CH
2
– S - CH
 3    
7
Триптофан
Три


26
8
Фенилаланин
Фен
 
  
9
Пролин
про
     
     
                                                                 
         
ІІ. Зарядталмаған полярлы-радикалды амин қышқылдары немесе 
полярлы (гидрофильді) зарядталмаған амин қышқылдары.
10
Серин
Сер
H
2
N –CH–COOH 
         

         CH
2
OH  
11
Треонин
тре
H
2
N –CH–COOH 
         

         CH-OH 
         

  
         CH
3   
12
Тирозин
Тир
13
Цистеин
Цис
H
2
N –CH–COOH 
         

         CH
2
SН 
14
Аспарагин
Асн
H
2
N –CH–COOH 
         

         CH
2
         

         СО
-
 N H
2


27
15
Глутамин
Глн
H
2
N –CH–COOH 
         

         (CH
2
)
2
         

         СО
-
 N H
2
ІІІ. Теріс зарядталған полярлы радикалды амин қышқылдары 
немесе теріс зарядталған (қышқылды) амин қышқылдары.
16
Аспарагин 
қышқылы
Асп
H
2
N –CH–COOH 
         

         CH
2
         

         СООН
17
Глутамин 
қышқылы
Глу
H
2
N –CH–COOH 
          

          CH
2
          

          СН
2
 -СООН
ІV. Оң зарядталған полярлы радикалды амин қышқылдар немесе 
оң  зарядталған (негізді) амин қышқылдары.
18
Лизин
Лиз
H
2
N –CH–COOH 
         

        (CH
2
)
4
         

         N H
2
19
Аргинин
Арг
H
2
N –CH–COOH 
          

         (CH
2
)
3
          

          N H
          

          С= N H
          

          N H
2
20
Гистидин
Гис


28
Амин қышқылдарының қышқылды-негізді  қасиеттері белок-
тардың көптеген физикалық, химиялық жəне биологиялық қа-
сиеттерін анықтайды. Амин қышқылдарын бөлу жəне идентифи-
кациялау осы қасиеттерге негізделген. Амин қышқылдары суда 
тез ериді. Олар судың нейтрал ерітінділерінде, биполярлы ион 
формасында кристалданады. Барлық амин қышқылдары ортаға 
байланысты қышқылдық та, негіздік те қасиет көрсетеді.
                              R
 
 
     │                                
+
NH
2
 – СH – COOH
                      
NH

- CН- COO¯
                                       │
                                        R
Екіжақты қасиет көрсетуіне байланысты амин қышқылдары 
амфотерлі қосылыстар немесе амфолиттер деп аталады.
Кристалды амин қышқылын еріткенде, мысалы: аланинді 
суда еріткенде ол қышқыл тəрізді (протон беруші донор)
NH
2
 – CH – COOH             NH
2
 – CH – COO¯ + Н
+
                         │                                          │
                         CH
3
                                      СН
3
немесе негіз сияқты (протон қосып алушы) қасиеттер көрсетеді:
                
+
NH
2
 – CH – COOH             NH
3
 – CH – COO¯
                             │                                          │
                             CH
3
                                      CH
3
Амин қышқылдарының амфотерлік ерекшелігі болғандықтан, 
олар күшті негіздермен де, күшті қышқылдармен де əрекеттесіп 
тұз түзеді:
R – CH – COOH + NaOH               R – CH – COONa
                   │                                                       │
                   NH
2
                                                   NH
2
R – CH – COOH + HCl            R – CH – COOH
                 │                                                │                 
                 NH
2
                                            NH
3
Cl


29
рН белгілі мəнінде амин қышқылы молекуласының электрлік за-
ряды нөлге тең жəне ол анодқа не катодка жылжымайды. рН-тың 
мұндай мəні изоэлектрлік нүкте деген ат алды.
Белоктың амин қышқылды құрамы XX гасырдың 30-шы жыл-
дарында ғана анықталды.
1871 жылы Н. Н. Любавин (орыс оқымыстысы) өзінің зерт-
теулерінде ас қорыту сөлі ферментінің əсерінен белоктардың 
амин қышқылына дейін ыдырайтынын анықтады. Осы жасалған 
тəжірибелер белок құрамын анықтауда басты рөл атқарды. Осы-
дан кейін А. Данилевский мен Э. Фишер амин қышқылдарының 
бір-бірімен пептидті байланысып, тізбектесіп тұратынын айтты.
Осы зерттеулерден маңызды екі тұжырым жасалған: бірін-
шіден - белок құрамына амин қышқылдары кіреді, ал екіншіден – 
гидролиз əдісімен белоктардың химиялық жəне амин қышқылды 
құрамын зерттеуге болады.
Таза белокты гидролиздегенде, оның ешқандай қоспасы бол-
маса, 20 түрлі 
α
-амин қышқылдары бөлініп шығады. Көптеген 
өсімдіктер, микроағзалар, жануарлар ұлпасындағы амин қыш-
қылдары  табиғатта еркін түрде жəне қысқа пептид түрінде неме-
се басқа органикалық заттармен қосылыс түрінде кездеседі.
2.5. Пептидтер
Амин қышқылдарының маңызды қасиеті олардың бір-бірі мен 
əрекеттесіп пептидті байланыс түзуі.
                
                                                                           O           R
2


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   223




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет