Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Исакова С. А., Айнабекова И. Т



Pdf көрінісі
бет74/77
Дата19.06.2020
өлшемі1,79 Mb.
#74023
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   77
Байланысты:
Isakova Karjilik esep

 


 
157 
 
 
 
Ағымдағы коэффициент 
 
 
 
 
 
(35) 
К
ағымдағы
   = 
Өз еркімен жұмыстан кеткен жұмыскерлер және  
еңбек тәртібін бұзған жұмыскерлер саны 
Жұмыскерлердің орташа  
тізімдік саны 
 
Тұрақтылық коэффициенті    
 
 
 
 
(36) 
К
тұрақтылық
   = 
Кезең ішіндегі нақты жұмыскерлер саны 
Жұмыскерлердің орташа тізімдік саны 
 
Жұмыскерлердің орташа тізімдік саны   
 
 
(37) 
N
  

Жұмыскерлерді
ң  
кезең басындағы 
саны 

Жұмыскерлердің 
кезең  
соңындағы саны 

 
Еңбек  ресурстарын  талдау  барысында  оның  құрамы,  құрылымы  және 
жұмыс күшінің жылжу көрсеткіштері бойынша жүргізіледі. Еңбек өнімділгі 
өнім көлемін артырудың негізгі жолы. Еңбек өнімділігі дегеніміз белгілі бір 
уақыт аралығындағы өндірілген өнім саны немесе өнім көлемі. 
 
B  = 

немесе  B  = 



 
 
   
 
 
 
Мұндағы: 
B - еңбек өнімділігі; 
q - өнім саны; 
T - барлық өнімді өндіруге кеткен уақыт T=t*q; 
t - бір өнімді өндіруге кеткен уақыт
Q - өнім көлемі Q=p*q; 
p - бір өнімнің бағасы. 
Еңбек өнімділігін жоғарлату резерві 
ΔB
T
 = (T
1
 – T
0
)*Q
1    
,
 
 
 
 
 
 
(39)
 
Мұндағы: 
ΔB

- еңбек өнімділігінің өзгеруі; 
T
1
 - есепті кезеңдегі еңбек уақыты; 
T
0
 - базисті кезеңдегі еңбек уақыты; 
Q
1
 - есепті кезеңдегі өнім көлемі. 


 
158 
Еңбек сыйымдылығы өнім көлемін өндіруге кеткен уақыт жиыны (T=t*q) 
Еңбек  уақытын  төмендету  еңбек  өнімділігін  жоғарлату  жолы  болып 
табылды. 
Жұмыс уақыты қоры 
ЖУҚ = КР*Д*П 
 
 
 
 
 
(40) 
Еңбекақы  қорын  талдау  негізі  болып  форма  №1Т  «Еңбекақы  туралы 
есеп»  алынады.  Еңбекақы  қорын  талдау  оның  абсолютті  және  қатысты 
өзгеруін анықтауға байланысты бөлінеді. 
Еңбекақы қорының абсолютті өзгеруі  
ΔЕАҚ = ЕАҚ
н
 – ЕАҚ
жоспар  
 
 
 
(41) 
Еңбекақы қорының қатысты өзгеруі. 
ΔЕАҚ = (ЕАҚ
н
 / ЕАҚ
жоспар
) * 100% 
Еңбекақы қорының өзгеруіне әсер ететін факторлар: 
1.Жұмыскерлер санының өзгеруі 
ΔЕАҚ
КР
 = (КР
н
 – КР
жоспар
) * ГЗП
жоспар   
 
(42)
 
2.Орташа жылдық еңбекақының өзгеруіне байланысты 
ΔЕАҚ
ГЗП
 = КР
н
 * (ГЗП
н
 – ГЗП
жоспар
)    
 
(43)
 
Еңбекақыны үнемдеу 
± Э = ЕАҚ
н
 * (I
СЗ
 * I
ГВ
) / I
СЗ
,
 
 
 
 
(44)
 
мұндағы  
Э - экономия 
ЕАҚ
н
 - нақты еңбекақы қоры 
I
СЗ
 - орташа еңбекақы индексі 
I
ГВ
 - еңбек өнімділігінің индексі 
Инфляциянын  еңбекақының  өзгеруіне  әсері  төмендегідей  формуламен 
есептелінеді. 
I
ЗП
 = СЗ
1
 / СЗ
0
 * I
Ц 
,
   
 
 
 
 
(45)
 
мұндағы 
I
ЗП
 - орташа еңбекақы индексі; 
СЗ
1
 - есепті кезеңдегі орташа еңбекақы; 
СЗ
0
 - базисті кезеңдегі орташа еңбекақы; 
I
Ц
 - тұтыну туарларлы және қызмет көрсету бағаларының индексі. 
Мысалы:  Есепті  кезеңдегі  орташа  еңбекақы  35800  тенге,  базистік 
кезеңдегі  еңбекақы  33205,  осы  кезеңдегі  тауарды  және  қызметтің  тұтыну 
бағасы  7%  болса,  коэффицицентте  100  +  7  =  107%  немесе  1,07.  Орташа 
еңбекақының өзгеруі 
 I
ЗП
 = СЗ
1
 / СЗ
0
 * I
Ц
 = 35800 / 33205 * 1,07 = 35800 / 35529 = 1,007 
немесе 100,7% құрайды. Демек, орташа еңбекақы 0,7% өсті. 
«Айша» ЖШС  еңбекақы қорын және жұмысшыларының нақты  тізімдік 
саны  бойынша  жұмысқа  қабылдану  шығарылуы  және  оның  қолданылуына 
байланысты  шығындар  көлемін  есептеп  оның  нақты  жылдардағы  мөлшері, 
яғни  саны  оның  еңбекақысын  және  нақты  жұмысшыларының  санының 
жылдық  қатынастарындағы  салыстырмалық  белгілері  және  нысандары 
бойынша анықталады. 


 
159 
Еңбек  ресурстарын  пайдалану  бойынша  көрсеткіштерді  талдау  өткен 
жылғы, 
базистік 
және 
есепті 
жылдық 
нақты 
көрсеткіштермен 
сәйкестендіріледі. 
Базистік  және  есепті  жылдардағы  көрсеткіштер  салыстыра  отырып 
еңбек ресурстарын тиімді пайдалануын толық түрде білуге болады. Айталық, 
2015  жылы  кәсіпорын  бойынша  барлығы  18  адам  жұмыс  атқарса,  оның  4 
әйел  адамдары  болды,  ал  есепті  2016  жылы  бұл  көрсеткіш  2  адам  өсіп,  ал 
әйелдер  5  адамға  артты.  Бұл  жоғарылаудың  себептері  кәсіпорын  соңғы 
жылдары табысты болғандықтан, оның еңбек күшінің өнімділігі артқан жоқ. 
2015  жылы  еңбекақы  қоры  5224,8  мың.тг  құраса,  2016  есепті  жылы  бұл 
көрсеткіш  5270,3  мың.тг    құрады.  Оның  себебі,  жұмысшылардың  нақты 
тізімдік  санының  жоғары  болуы,  ал  орта  айлық  жалақы  мөлшері  базистік 
яғни 2015 жылы 21188,9 тг көлемінде болса , ал 2016 жылы есепті жылы бұл 
көрсеткіш 21959,6 тг. көлемінде болды. Оның жалпы 770,7 тг көтерілуі еңбек 
өнімділігінің  үлесіне    тиді.  Жұмысшылардың  құрамы  жағынан  2015  жылы 
кәсіпорындағы  орта  жас  30-35  жас  аралығында  болды,  ал  2016  жылы  бұл 
орта жас құрамы 30%- ға төмендеді. Ал жалпы алғанда есепті жылғы еңбек 
ресурстарының  тиімділігі  кәсіпорын  үшін  аса  қолайлы.  Жұмысшылардың 
орташа  айлық мөлшері өткен жылға қарағанда біршама жоғарылады. 


 
160 
Кесте-42 
«Айша» ЖШС еңбекақы қоры және жұмысшылардың саны (2016) 
 
 
Көрсеткіштер 
Жұмысшыларды
ң тізімдік саны 
Еңбек ақыны 
есептеу үшін 
жұмысшылардың 
нақты саны 
Жұмысшылардың 
еңбек ақы қоры  
м.тг. 
Орта айлық жалақы 
мөлшері 
Орта жылдық 
Барлығ
ы 
әйелде
р 
Барлығы  әйелдер  Барлығы 
әйелдер 
Барлығы 
әйелдер 
Кәсіпорын бойынша барлығы 
Барлық деңгейдегі басшылар 
Жоғары деңгейдегі мамандар 
Орта деңгейдегі мамандар 
Құжаттар мен есептеудерді 
рәсімдеу ақпараттан-у маман-ы 
Қызмет көрсету, сауда қызметтері 
бойынша жұмысшылар 
Үлкен және кіші өнеркәсіптік 
ұйымдардың жұмысшылары 
Операторлар, машинистер 
Мамандығы жоқ жұмысшылар 
Экономикалық қызмет бойынша 
қызметшілер 
Жұмысшылар 
Қызметшілер 
20 


10 
 

 
 
 
 



 

16 




 

 
 
 
 



 


20 


10 
 

 
 
 
 



 

16 




 

 
 
 
 



 


5270,3 
764,8 
593,2 
2891,1 
 
424,7 
 
 
 
 
183,9 
412,6 
213,5 
 
596,5 
4673,8 
960,3 

241,1 

 
424,7 
 
 
 
 

294,5 
213,5 
 
294,5 
665,8 
21959,6 
31866,7 
24716,7 
24092,5 
 
17695,8 
 
 
 
 
15325,0 
11461,1 
17791,7 
 
12427,1 
24342,7 
16005,0 

20091,7 

 
17695,8 
 
 
 
 
      - 
12270,8 
17791,7 
 
12270,8 
18494,4 
 


 
161 
Кесте-43 
Жұмысшылардың қабылдануы шығарылуы (2016) 
Көрсеткіштер 
Бағана  Қызметкерлер 
бойынша 
Оның ішінде 
әйелдер 
Жыл 
басындағы 
жұмысшы-
лардың тізімдік саны 
Қабылданған барлығы 
Шығарылған барлығы 
Себептері  бойынша  (өз  еркімен 
және келмеуіне байланысты) 
Жыл  аяғындағы  жұмысшылар 
мен  қызметшілердің  тізімдік 
саны 
 
45 
46 
47 
 
51 
 
 
53 
 
17 
13 

 

 
 
25 
 



 

 
 

 
Жоғарыдағы  кестелерге  қарай  отырып  мынадай  қорытындыға  келдік: 
яғни,  жұмысшылардың  ағымы  2015  жылмен  2016  жылды  салыстырғанда 
жүмыстан  шығулардың  көп  екенін  байқауға  болады.  Сондықтан  да  бұл 
кәсіпорында ұйымдық басқару құрылымын дұрыс жолға қою туралы шешім 
қабылдануы тиіс. 
Кесте-44 
«Айша» ЖШС еңбек ақы қорын пайдалануды талдау 
 
№ 
Көрсеткіштер 
өлш. 
Бірл. 
2015 ж. 
базалық ж. 
2016 ж. 
есепті жыл 
Ауытқу 
(+,-) 
1. 
2. 
 
3. 
 
4. 
 
5. 
Өткізілген өнім көлемі 
Негізгі қызмет 
персоналы 
1 жұмысшының 
өнімділігі 
Еңбекақы төлеу қоры 
барлығы 
Орта айлық жалақы 
мөлшері 
 
мың.тг. 
 
адам 
 
мың.тг. 
 
мың.тг. 
 
тенге 
10895,0 
 
18 
 
220,7 
 
5224,8 
 
21188,9 
13874,0 
 
20 
 
210,7 
 
5270,3 
 
21959,6 
2979,0 
 

 
-10,0 
 
45,5 
 
770,7 
 
Кестеден  көріп  отырғанымыздай,  еңбек  ақы  төлеу  қоры  2015  жылмен 
салыстырғанда,  2016  жылы  45,5  мың.тг  көбейген.  Оның  себебі  адам 
санының жөғарылауына байланысты болып отыр. Бірақ есесіне 2016 жылы 
жұмысшылырдың айлық жалақысы 770,7 теңгеге көтеріліп отыр. 
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   77




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет