Ежелгі ойшылдардың халықаралық құқық мәселелері туралы айтқан ой- пікірлер

Бұл пәнде мемлекет пен құқытың өзара байланыстығы жөнінде және оның байлансына қандай себептердің пайда болуын айтады. Осы аталған пәнде құқытың және мемлекеттің неліктен пайда болу себептері жөнінде айтылады. Әрбір мемлекеттің пайда болуы туралы және әрбір құқытың да пайда болуы жөнінде тиісті тарихи зерттеулер арқылы аныталады. Сонымен қатар әрбір мемлекеттің өзі орнатқан ішкі және сыртқы саясаты болады. Оның себебі мемлекеттің өзі саяси арнайы ұйым болы табылады. Арнайы ұйым болу себебі-онда арнайы мемлекеттік аппаратардан, атрибуттардан, мәжбүрлік жасау аппаратары және бөтен мемлекеттерден тәуелсіз болуы керек. Саяси- құқытық ілімдер тарих пәні-ол, заң пәні. Бұл пәнге тек қана заңгерлер ғана емес, олардан басқа, философияның және басқа да гуманитарлық ғылым саласының өкілдері де өз үлестерін қосты. Мысалы философия ғылымының ойшылары:Пифагор, Гераклит, Демокрит, Протагор, Сократ, Платон, Аристотель, Эпикур, Конфуций, Августин,Фома Аквинский, Т.Гоббс, Дж.Локк,И.Кант,г.Гегель т.б.

1.Ежелгі замандағы саяси және құқықтық ілімдер тарихы (алғашқы мифтік

көзқарастардың пайда болуынан, б.э.д. 3-ші мыңжылдықтан-б.э.Ү ғас.дейін);

2. Орта ғасырлар мен қайта өрлеу дәуірніндегі саяси және құқықтық ілімдер

тарихы (Ү-ХҮІІ ғ.).

3.Буржуазиялық революциялар кезеңіндегі саяси және құқытық ілімдер

тарихы (ХҮІІІ-ХІХ ғас.бірінші жартысында);

4.ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдағы саяси және құқықтық

ілімдер тарихы.

Осы аталған кезңдер бойынша саясат пен құқық сол қоғадық қатынастарда қалай дамыды, оның нәтижесі қалай шықты, қоғамдық қактынастар қалай реттелгені туралы айтылады.

А). Тарих пен логикалық (теориялықтың) ара қатынастығы

Саясат пен құқытың тарихи дамуы-ежелгі антикалық дәуірден басталады. Оның себебі жалпы дүниежүзі тарихын, шетелдің мемлекет және құқықтың жалпы тарихында да саясаттың, құқтың және мемлекеттің пайда болуы туралы анықталады. Логикалық ойлау дегеніміз-ол, тек адам баласының шынайы ойлауын айтады. Оның себебі, тек адам баласына ғана логикалық ойлау қабілеттігі берілген. Әрине мынадай сұрақтар туындайды: мысалы, аюдың велосипетті тебуі, иттердің із қууы т.б., бірақ бұл логикалық ойға жатпайды , бұны абстрактілік ойлау деп атайды. Тарих пен логиканың (қисынның) ара қөатынастық байланыстары мынадан тұрады:

-тарихтың пайда болуына қандай себептер, уақиғалар болды;

- саясат пен құқытың теориялық тұрғысын анықтау;

- тарих оқиғасын ойлау арқылы ұйымдастыру;

- саяси және құқытық ойлардың тарихи-теориялық тұрғыда қалыптасуын

дәлелдеу;

- мемлекет пен құқықтың дамуы туралы логикалық ойдың қажеттілігін

ғылыми түрде растау;

-тек логикалық ойлаудың нәтижесінде тарихи деректердің қалыптасуын

ұйыдастыруға жағдай туады.

Тарих пен логикалық қатынас дегеніміз-ол, саясат пен құқытың, мемлекет пен теорияның, пайда болуына жағдай жасаушы, тарихи деректердің қалыптасуы мен логикалық ойдың даму нәтижесінде пайда болатын ғылыми-зерттеу, оқып-танысудың өзара жасалатын іс-әрекеттерін айтады.

Тарих-ол, өткен заманнан бастап қазіргі кезеңге дейінгі қоғамдық қатынасты тіркеуші ретінде қызмет атқаратын ғылым саласын айтады. Логика (қисын)-дегеніміз-ол, адам ойының өмірде өткендегі қоғамдық қатынастарда жасаған іс-әрекеттерін жүзеге асыру кезіндегі ойлау қабілетін айтады.

Саясат пен құқытың теориялық тұрғыдан қарау арқылы, қоғамдық қатынастағы ой толғауларының итерістері мен идеологиялық тартыстардың пайда болуының нәтижесінде, пікірталас пен жарыс-пікірлер итерістерде шыққан нәтижені айтады. Ежелгі дәуірлерде де идеологиялық саяси және құқытық тартыстар да жиы-жиы болып тұрды. Мысалы Ежелгі Римдегі Сенатта заңды қабылдау үшін 300 сенаторлар дауыс беру арқылы жүзеге асырылуы, онда әрбір сенат мүшесінің өзінің ой-пікірін ұсынуы т.б. Теориялық саясат дегеніміз-ол, қоғамда болып жатқан өзгерістер мен өмір ағымдарының қозғалыстары мен тиісті қатынастарды реттеуін ұйымдастыру және нақты мәселені анықтау жөніндегі жасалатын ойлау шешімдерін айтады.

- қоғамдағы ой-пікірлер арасындағы күрестердің шынайы әділдігін анықтау үшін идеолгоиялық жұмыстарды жүргізу;

-әрбір саясаттың теориялық алдын-ала жоспарлау жұмыстарын ұйымдастыру;

- қоғамдық ұйымның өзіндік саясатының қалыптасуы;

-жеке саясат;

-ұжымдық саясат.

Құқытық сана дегеніміз-ол, жеке тұлғаның немесе адамдар қоғамның өмірдегі қоғамдық қатынастарды реттеу жөніндегі, тиісті және қажетті деген құқық номасын қолдану туралы шешім қабылдауды айтады. Құқытық сананың алғашқы шығу көзінің негіздері ретінде Шығыс халықтарының және Батыс халықтарының, атап айтқанда: Египеттердің, Үнділердің, Парсылардың, Еврейлердің, Гректердің, Римляндардың және т.б. адамның әлемдегі мифологиялық ой толғауынан пайда болуын айтады. Сол кезедгі дәуірде адам баласы тек жойқын күш-қуат ретінде мифологиялық фактілерге сенген. Оның себебі сол кездегі адам қоғамының сана-сезімдерінің өте төмен болуының нәтижесінде қоғамдық ой толғауының дамуы төмен болды. Гередот өзінің «Тарих» деген еңбегінде Египет туралы мына мәліметтерді жазды: Гередотқа дейінгі кезеңде, яғни б.э.д. Ү ға с дейін Египетте 341 патшалар мен жоғарғы абыздардың ұрпақтары 11340 жылдар бойы адамдар билік жүргізді деген. Ал сол кезеңге дейін Египетте абыздардың айтуынша құдайлар билік жүргізді деген. Хаммурапи патшаның заң жинағын алатын болсақ, ондағы салынған суретте күн және тасқа жазылған жазу, ал оның алдында адам тізе бүгіп тұр, бұл дегеніміз тасқа жазылған заң –ол құдай заңы ,ал құдай заңын бәрі орындауға міндетті деген. Ежелгі Үндістандағы Ману заңы бойынша Брахманның айтқан уағызы және діни мен басқа да кеңесі сеслекеттік билеушіге және басқа да мемлекеттік қызметтегі лауазымды тұлғаға міндетті түрде тыңдап жәнек тиісті шешім қабыллдауы керек болды. Ежелгі Рмдегі цивильдік құқық бойынша тек Рим азаматтығы бар адамдар мемлекеттік билікке және қызмет атқаруға құқылы болды. Құқықтық сананың маңызы мынадан тұрады:- жеке тұлғаның құқытық ойлауы және ой өрісін кеңейту;

-қоғамдағы болып жатқан өзгерістер мен басқа да іс-әрекеттердің нәтижесіне баға беру; -мифологиялық ойдан, матриялық шынайы шындыққа көшудің жолдарын қарастыру және оны дамыту.

ҚОРТЫНДЫ:

1 Халықаралық құқықтың негізін қалаушы Голландяның ғалымы Гуго Гроции болды. Ол өзінің «Бейбітшілік және соғыс» атты еңбегінде көрсетті.

2. Гректің ежелгі ғвалымы және тарих атасы Гередоттың айтуынша алғашқы мемлекет аралық қатынастар Египеттен қалыптасты деген.
3. 1648 жылғы Вестфаль конгресі және оның халықаралық

құқықтың дамудағы рөлі

Ежелгi дәуiрдегi кедендiк қатынастар мемлекет арасындағы сауда-саттық қатынастарын реттеу болып табылған. Кеден деген сөздiң мағынасы шекарадан өтер кезде пайда болатын мәселенi, дау-жанжалды айтады. Оның себебi шекара ол мемлекеттiң күзетшiсi болыа тұра мемлекеттiң мүддесiн қорғаушы болып табылады. Өткен дәуiрде бiр мемлекеттiәң жер аумағынан өту үшiн мiндеттi түрде жол және оның жол-өткелдерiн пайдаланғаны үшiн төлемдер төленетiн болды. Ежелгi Шығыс елдерiнде шығармашылық көздерiнде, Хаммурапи патшаның заңдарында шекарада алынатын алымдар туралы жазылған. Сауда және алым алу туралы құран кiтабында да көрсетлген. Таурат аңызында Әулие Матвейдiң өзi баж салығн және кеден алымдарын жинаушы деген мәлiметтер көрсетлген. Ол Галилейлiк теңiзiнде феодалдық кезеңде сауда жасаушылар тауарды тасымалду үшiн салық төлеуге мiндеттi болған. Ағылшын хронологиясы бойынша 979 жылы “Християндық Рождествосында” дүние жүзi бойынша ең алғаш рет “теңiз алымдары” алынатыны туралы хабар тарады. Сауда жасауға ең кедергi болған жәй ол шетелдiктердiң бiр-бiрiнiң тiлiн бiлмеу нәтижесiнде ымдау арқылы сауда жасалды. Оның нәтижесiнде бiр-бiрiне сенiмсiздiк те байқалды. Б.э.д.490 және 425 ж. Геродоттың жазуы бойынша ымдау арқылы сауда Ливия, Парсы және Скиф елдерiмен жүргiзiлдi. Осындай әдiс-тәсiлге ұқсас Болгарлармен де сауда жүргiзiлдi. Оның бiр ерекшелiгi: өз тауарын бiр белгi жасау арқылы тауармен айырбас жасау немесе тиiстi ақша бағасын төлеу арқылы сауда жүргiзiлдi. Кейбiр жағдайда саудагерлер өз тауарын бiр жерге белгi жасау арқылы тастап кетедi, ал екiншi саудагер сол тауарды көрiп егер ұнаса өз тауарын тасап кетедi, сөйтiп сатушы мен сатып алушы бiр –бiрiн көрмейтiндей болды. Бұл дегенiмiз сол кездегi көпестердiң бiр-бiрiне сенiмдiлiктi көрсету деп таныды. “Көпестiк сөз беру” деген мағына ол, дегенiмiз өз сөзiңе ие болу және айтқаныңда тұру деген мағынаны бiлдiредi.

Көпестiк қызмет пайда болуыдың нәтижесiнде сатылатын тауардың көптiгiнен жүк тасымалын жасау және сол жүктi уақытша сақтау үшiн уақытша сақтау қоймалары қажет болудың нәтижесiнде оған төлем-ақы төлеу қажет болды. Оның себебi жүк тасымалдау көп уақытқа созылатын болды. Жолшыбай тоқтап дем алу кезiнден жүктi орналастыру уақытша сақтау қоймасы қажет болды. Тоқтайтын жер уақытша сақтау қоймасы болып табылды. Жүктi сақтау үшiн қойма қызметшiлерiне төлем төлеу қажет болды. Бұл төлем кедендiк салыққа және кедендiк төлемге жатпады. Ол тек қаланың немесе сол келген мемлекет қазынасына кiретiн кiрiс ақша болды. Бұл дегенiмiз экономика шартының пайда болуы және шығу көзi болды, яғни кеден баж салығының пайда болуы. Кеден саясатының пайда болуына мынадай себептер болды:

-қоғамның бай және кедей сатысына бөлiнуi;

-ұсақ мануфактураладр мен кәсiперлiктiң пайда болуы;

-ауылды жерлер мен қаланың арасындағы бөлiнiстер;

-қаланың пайда болуы нәтижесiнде жергiлiктәi билiк пен полиция, жандармерия және т.б. құқыққорғау органдарының пайда болуы;

-мемлекеттiк аппаратты ұстап тұру үшiн қаржының қажеттiгi болуы.

Халықтан және сауда-саттық жасаушы көпестерден және сырттан келген сауда жасаушы көпестерден кедендiк алым-салықтың салынуы нәтижесiнде мемлекенттiк аппарат жұмыс iстейтiн болды.Б.э.д. 3-2 мыңжылдығында ежелгi Ассирия патшалығы отаршылдықта тұрған елдi мекендерiнен және сауда жасаушылардан мемлекеттiң астанасы Ашурдiң пайдасына алым-салық алынатын болды. Ежелгi Ваиилон патшалғығында кейiн Қосөзен аймағы болып б.э.д. 2-шi мыңжылдықтың басында әлемдiк экономикалық орталығы болғандықтан сырттан әкелiнетiн тауарлар тексеруге алынып оған кеден баж салығы алынатын болды. Алым салықтардың мөлшерi ол әкелiәнген тауардың сапасына және қажеттiлгiне байланысты болды сондықтан оның мөлшерi: 0,01; немесе 0.1 дейiн барды. Кедендiк алым-салық мәселесi ежелгi дәуiрде де мемлекеттiң және жергiлiктi қаланың пайдасына алынатын болды.

Қазiргi Қазақстан аумағында ең алғаш рет кедендiк баж салығын Сақ патшалығының Төмырыс патшайымының тұсында алынды. Кеден iсiнiң және кенден қызметiнiң гүлденген кезеңi-ол, Ұлы Жiбек жолының кезеңiне жатады.

Ұлы Жiбек жолдарына мына қаларалар арқылы өтетiн борлды: Тараз, Отырар, Түркiстан,Сығанақ және т.б. Осы аталған қалалар кеден баж салығын жинау орталығы болды.Осы аталған қалалардаң арсында жөл-жөнекей бойы жүктi ауқытша сақтау үшiн кереун-сарайлары болды. Бұл қазiргi кезеңдегi уақытша сақтау қоймаларына дәлме-дәл құсас келедi. Кереуен-сарайының кеден комиссары атқамiнер болды, ол, әрбiр жүкке таңба салды, осы таңбаның негiзi бойынша келген қалада баж салығы алынатын болды. Атқамәiнер тек осы жұмысты орындағыны үшiн алымды алатын болды. Атқамәiнер жүк иесiнiң өтiнiшi бойынша кедендiк алып жүру мiндетiн атқарушы тұлғаны тағайындайтын болды. Ол керуен-басшысы деп аталды. Керуен-басшысы жүктiң аман-сау жеткiзуiне толық жауапты болды. Ұлы Жiбек жолы Қытайдан жiбектi батыс елдерiне тасымалдау үшiн қызмет еттi. Сонымен қатар Римнен, Византиядан,Үндiстаннан, Ираннан, Абаб Халифатынан, ал, кейiн келе Еуропадан және Ресейден осы жолдар арқылы әр елде өндiрiлетiн тауарлар тасымалданатын болды. Сауда бұйымдарының негiзгi тауардың iшiнде жiбек болып қалды. Оның себебi жiбек алтынмен қатар халықаралық валюта ретiнде қолданылды. Жiбек матасын патша-ағзамдарына, елшiлердi және басқа да құрметтi қонақтарға сыйға тарту ретiнде жасаған, және жалдамалы әскерлерге еңбек- ақы ртеiнде, және мемлекеттiң қарызын төлейтiн болды. Ұлы Жiбек жолы Батыс пен Шығыстың арсындағы сауда қарым-қатынастарын жүргiзушi ең негiзгi жол торабы болды. Бiркелкi сауда жүйесi ретiнде Ұлы Жiбек жолы қалалардың өсiп-өнуiне, нарыққа бағытталған өндiрiс кәсiбiнiң дамуына қарай, заттық айырбас сауданың орнына, нақты ақшалай төлем, яғни ақша-тауар қанынастығы пайда болуына әкелiп соқтырды.

ҚОРТЫНДЫ:

1.Вестфаль бейбіт трактатының қабылдануы себебі сол кездегі Еуропа елдерінің отыз жылдық соғысын тоқтату үшін арнай келісімді шешшім шығару үшін 1618-1648 ж соңғы жылдың 24 қазанда бейбіт келісімге қол қойылды.

2.Сол кезеңдегі Гермавн Империясының құракмында елдер бір-бюірінен тәуелсіз және 1555 жылы бекітілген Аугустбург бейбіт келісімі сақталуы керек деген. Алдағы уақытта Герман империясының құрамындағы елдер Швейцария оджағы және Нидерланда өзге мемлекетпен келісім жасайды тек одақтас елге қарсы болмауы керек.

Голландия ХҮІ ғас. екінші жартысы мен ХҮІІ ғас. бас кезінде ерте буржуазиялық қатынастар жетілген елдердің бірі болды. Феодалдық-монархиялық Испания үстемдігіне қарсы әлеуметттік топ- буржуазия билік басына келді және буржуазиялық республика орнады. Әлемдік тарихта бұрын қолданылмаған басқарудың жаңа формасы Европаның феодалдық монархиялы мемлекеттерінің қарсылығын туғызды. Билік дәмін енді тата білген буржуазия өкілдеріне сыртқы күштерге арқа сүйеген топ өкілдерімен саяси күреске түсуіне тура келді. Саяси күрес, негізінен, буржуазиялық партия мен оранжистік партия арасында өрбіді.

Елді Испания езгісінен азат етуде кальвинизм маңызды роль атқарғанымен орта топтың едәуір бөлігінің қолдауына ие болған олар республикалық партияға қарсы күрес жүргізді. Діни ілім мен дін қағидаларына және шіркеудің рухани үстемдігіне қарсы күресте жаңа саяси-құқытық ойлар пісіп жетілді.

ХҮІІ ғасырдағы ағылшын буржуазиялық революциясы феодализм мен абсолютизмге күйрете соққы берді, көптеген феодалдық тәртіптерді жойып, конституциялық монархияға жол ашты, республикалық басқаруды орнатты және капиталистік қатынастардың кең өркен жайылуына мүмкіндік жасады.

Ағылшын революциясы өзіндік сипаты мен ерекшелігі жағынан белгілі болды. Революцияның ерекшелігі мынада болды: 1.Революцияның негізгі қозғаушы күші қала буржуазиясы мен жаңа дворяндар-джентерилер өз ара одақтаса білді. 2.Революцияның жағында қала кедейлері мен ұсақ буржуазия және шаруалар күеске шықты. Революцияға қарсы жақтарда, яғни бұрынғы «Феодалдық-абсолюттік құрлысты жақтаушылар» қатарында ескі дворяндар мен ағылшын шіркеуінің жоғарғы басшылары болды.

Революцияға қатысқан әрбір қоғамдық топ өздерінің саяси бағдарламасы мен талаптарын қойды. Олардың бұл бағдарламасы мен талаптары өзіндік теориялық құрлымы мен мазмұны және әлеуметтік-таптық мүдделері жағынан бір-біріне мүлдем ұқсамады. Идеялары мен көзқарастары бойынша оларды дін ғана біріктірді.

1648 жылы левеллерлер (теңестірушілер) ұйымы екіге бөлінді: «нағыз левеллерлер»-диггерлер; «жер қазушылар»; Олар жерсіз шаруалар мен қаланың кедей жұмысшыоарына арқа сүйеді және қанаудың барлық түрі мен жеке меншікті жоюды талап етті. Диггерлер қозғалысының көсемі және теоретигі Джерард Уинстенли «Бостандық заңы» еңбегінде табиғи құқыққа ие жеке меншік-еңбексіз табыстың көзі болып табылады, сондықтан жеке меншікті жою керек деп есептеді. Жеке меншікке қол сұққан диггерлерді буржуазиялық республикасының армиясы қуып тараттты. Нидерланды және ағылшын революциясы мен одан кейінгі жылдардағы саяси-құқытық ойдың даму бағыты ағылшынның көрнекті ойшылдары Томас Гоббс пен Джон Локктың және Голланидяның әлем таныған ойшылы Гуго Грроций мен Барух Спинозаның еңбектерінен айқын көріндеі деген.

Гуго Гройций жаңа заманның (табиғи және халықаралық құқықтың) мемлекет және құқық туралы ерте буржуазиялық ілімнің негізін қалаушылардың бірі, Голландияның әйгілі заңгері және саяси ойшылы болды. Ол жан-жақты білім алған, мемлекет және құқық тарихы, соғыс және бейбітшілік мәселесі және ғылымның басқа да салалары бойынша 90-нан астам өнімді еңбек жазған талантты автор. Оның басты еңбегі мемлекет, саясат, құқық мәселелері туралы кең көлемді шығармалары «Соғыс және бейбітшілік құқығы туралы», «Ерікті теңіз туралы», «Табиғи құқықтар мен халықтар құқығы», сонымен бірге бұқаралық құқық принциптері түсіндірілетін үш кітабында толық қамтылған. Жаңа қалыптасып келе жатқан буржуазиялық құқытық көзқарастың алғашқы өкілдерінің бірі ретінде Г.Гроций феодализмнен капитализмге өту және буржуазиялық қоғамның орнығуы, мемлекеттік форманың ішкі және сыртқы саясатын анықтау, халықаралық қарым-қатынас принциптерін құқықтық тұрғыда және оны ғылыми тұрғыда түсіндіруге ұмтылды. Гроций табиғи құқық дегеніміз-ол, салауатты ақылдың жазылып қойылуы деп түсіндірді. Гроцийдің айтуы бойынша «мемлекет»-ол, ерікті адамдардың жалпы мүдделері мен құқытарын қорғау үшін құрылған одақты айтады деген. Г.Гроцидің «Ерікті теңіз туралы» 1609 ж. еңбегінде «теңіздің еркінділігі» деген теориясында сол кездегі халықаралық қатынас жағдайыдың тәжірибесін пайдаланып сыртқы саясатты орнатудың бір тәсілі деген.

Барух (Бенедикт) Спиноза-1632-1677 Голландияның ұлы философы және саяси ойшылы ерте буржуазиялық саяси және құқытық ілімнің дамуына сондай-ақ қоғам, мемлекет, билік мәселесіне ХҮІІ ғас. өз үлесін қосты. Оның саяси-құқықтық тақырыптағы басты еңбектері «Діни-саяси толғау», «Саяси трактат», «Декрет философиясының қағидалары», «Геометриялық әдіспен дәлелденген этика» дүниеге келді. Қажеттілік үшін пайда болдатын табиғат құбылыстарын танудың ең тиімді, ең оңай жолы ретінде Спиноза дедуктивті-аксиомалық математикалық тәсілді ұсынды. Спинозаның философиялық ілімі бойынша барлық материалдық денелер мен құбылыстарды біріктіретін ұғым түпнегіз болып табылады. Осындай қөзқараста табиғат пен адам өмірінің себептілік заңына байланысты екенін дәлелдеу үшін математикалық тәсілді қолданды. Оның айтуынша, «адамдар өзін келген күннен бастап еріктімін» деп санайды, бірақ шындығында олай емес деген. Өйткені, адамдардың күнделікті іс-әрекеттері де себептілікке бағынады. Себептілік бар жерде заңдылық та бар деген. Спинаоза «Діни-саяси толғау» трактатында Библияның ғылыми сынының негізін салады деген. «Екі ақиқат» концепциясын басшылыққа алған ол, нағыз шындықты танып білуде Бибилияның көмегі шамалы деп есептеді. Оның айтуынша, адамдардың шындықты тек Библия мен шіркеу догмаларынан ғана іздеуі олардың адасуына және өздерінің құқықтарын пайдалана алмауына әкеліп соғады деген. Спинозваның ілімі бойынша: «Шындықты іздеудің бірден-бір жолы-ол адамның ақыл-ойы мен сна-сезімі болып табылады» деген. Спиноза бойынша адам-табиғаттың бір бөлшегі- адамға және барлық табиғатқа табиғи заңдылықтар мен қажеттіліктер бірдей тән болып табылады. Табиғи құқық ешкім қажет етпейтін және ешкім істей алмайтын нәрсеге тиым салады. Табиғат дүниесі және табиғи құқықтар бойынша адамдар бір- біріне жау деген. Спинозаның ойынша саясат туралы бұрынғы ілім авторлар қтелігі адам табиғатын зерттеудегі адамдарды табиғи күйінде емес, олардың өздерінен қалай көргісі келетіндігінен болып табылады деген. «Ерік пен сана-ол, бір нәрсе» деп атап көрсетті Спиноза. Бұл концепция бойынша саналы ерік қана еркін бола алады деген.

ҚОРТЫНДЫ:

1.Гуго Гройций жаңа заманның (табиғи және халықаралық құқықтың) мемлекет және құқық туралы ерте буржуазиялық ілімнің негізін қалаушылардың бірі, Голландияның әйгілі заңгері және саяси ойшылы болды. Ол жан-жақты білім алған, мемлекет және құқық тарихы, соғыс және бейбітшілік мәселесі және ғылымның басқа да салалары бойынша 90-нан астам өнімді еңбек жазған талантты автор.

2.Оның басты еңбегі мемлекет, саясат, құқық мәселелері туралы кең көлемді шығармалары «Соғыс және бейбітшілік құқығы туралы», «Ерікті теңіз туралы», «Табиғи құқықтар мен халықтар құқығы», сонымен бірге бұқаралық құқық принциптері түсіндірілетін үш кітабында толық қамтылған.