Жауаптары: 1. Ресейдің І және ІІ Мемлекеттік Думасындағы қазақ депутаттары көтерген маңызды мәселелер

Қазақ елі өзінің отарлық езгідегі халін түсіне бастауы мен ұлт зиялыларының нақты әрекетке көшуі 1905 жылғы алғашқы орыс революциясымен тікелей байланысты.Ресейдегі азаттық қозғалыстың өрлеуі барысында қазақ қоғамына жеткен тарихи жаңалықтардың бірі -1905ж. 6-тамызда шыққан манифест.Манифест бойынша қазақ еліне де Мемлекеттік Думаға депутат сайлау құқығы берілді.Қазақ ұлттық демократиялық қауымының белгілі өкілдері Әлихан Бөкейханов (Семей облысы), Ахмет Байтұрсынүлы (Торғай облысы), Б.Қаратаев (Орал облысы), М.Тынышпайұлы, Б.Сырттанов (Жетісу) қазақ еңбекшілерінің заңды мүдделерін қорғауда, талаптарын түсіндіруде аянбай күрес жүргізді.Ұлт зиялылары Мемлекеттік Думаны империяның Қазақстандағы саясатына, әсіресе жер мәселесін шешуге ықпал жасау құралы ретінде бағалады.Сондықтан, оның жұмысына белсене араласты. І Мемлекеттік Дума жұмысына Қазақстаннан 3 депутат қатысты.Олар:Алпысбай Қалменов(Орал облысы),Әлихан Бөкейханов(Семей облысы), Ахмет Бірімжанов(Торғай облысы). Дума отырысында А.Бірімжанов, А.Қалменов сөз сөйлеп, қазақ елінің мәселелерін көтерді. Аграрлық мәселе бойынша құрылған комиссия құрамына қазақ депутаттарынан өкіл енгізуді сұрады. Қазақ депутаттары Мұсылман фракциясы тарапынан аграрлық мәселеге байланысты даярланған тұжырымдаманы жазуға қатысты. Үкімет орындарына қазақ жеріне көшіп келгендерді орналастырумен айналысатын комиссиялардың заңсыз әрекеттеріне тыйым салу жөнінде сұрау салды.ІІ Думаға қазақтардан 5 депутат сайланды. Орал облысынан заңгер Б.Қаратаев, Жетісу облысынан инженер М.Тынышбаев, Бөкей Ордасынан заңгер Б.Құлманов, Сырдария облысынан саудагер Т.Алдабергенов және Семей облысынан қажы Т.Нұрекенұлы. Дума жұмысында қызу пікірталас тудырған мәселе тағы да жер және қоныс аудару мәселесі болып шықты.Қазақ зиялылары Ресейден Қазақстанға орыс шаруаларын қоныс аударуды тоқтатуды талап етті. Қазақ зиялылары ІІІ және ІV Думаға сайлану құқығынан айырылғанымен, Мұсылман фракциясының жұмысына қатысу арқылы белсенділік көрсетті және азаттық үшін ауыр күрес жолында белгілі-бір тәжірибе жинақтады.Қазақ зиялылары мынандай талаптар қойды: қазақ жерін бүтіндей қазақ елінің меншігі деп жариялайтын заң қабылдау, Ішкі Ресейден көшіп келушілер легіне тежеу қою, қазақ жұмысшыларына еркіндік , теңдік беру, олардың мүддесін қорғайтын заңдар шығару, қазақ балалары үшін мектеп, медресе, университеттер ашу т.б.

“Мәдени мұра” мемлекеттік бағдарламасы.”Мәдени мұра” мемлекеттік бағдарламасы Президенттің бастамасымен 2004 жылы қабылданды. Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев 2004 жылғы 13-қаңтарда «2004-2006 жылдарға арналған «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы туралы» Жарлыққа қол қойды. Еліміздің өткен тарихын ұрпақ санасына сіңіру арқылы мәдениетті дамыту «Мәдени мұра» бағдарламасының ең басты алғышарты ретінде қарастырылып отыр. Бағдарлама бойынша ұлттық ойдың, мәдениеттің озық туындыларын жинап, қайта зерделеп, жас ұрпаққа тарту ету, Кеңес кезінде бұрмаланған Қазақстан тарихының жарқын беттерін қайта жазу, алдыңғы қатарлы өркениеттер мәдениетінің үлгілерін қазақ тіліне аудару жұмыстары қамтылды.Қомақты қаржы бөлініп, ұзақ мерзімге шаралар жоспарланды. Мемлекеттік «Мәдени мұра» бағдарламасын жүзеге асыру барысында жаңадан археологиялық және тарихи-мәдени жазба ескерткіштері ашылып, оларды жаңарту жұмыстары жасалды. Бағдарлама қабылданғаннан кейін тарих пен мәдениеттің 51 ескерткіші қайта жаңғыртылып, Қазақстан аумағындағы 39 қалашық, қоныс, тұрақ, обалар мен қорғандарда маусымдық археологиялық зерттеулер жүргізілді. Қытайға, Түркияға, Монғолияға, Ресейге, Жапонияға, Египетке, Өзбекстанға, Арменияға, АҚШ пен Батыс Еуропа елдеріне 15 ғылыми экспедиция ұйымдастырылып, Қазақстан тарихы, этнографиясы, өнері жөнінде бұрын белгісіз болып келген 5000-ға жуық қолжазбалар мен басылымдар табылды. Тек, Қытайға жасалған экспедицияның барысында Қазақстанның тарихы мен мәдениетіне қатысты бұрын зерттелмеген маньчжур тіліндегі 3 мың, қытай тіліндегі 300, шағатай тіліндегі 60, ойрат тіліндегі 70 дерек табылды. Ұлттық және әлемдік ой-сананың, мәдениет пен әдебиет, өнертану, философия, тарих ғылымы, саясаттану, тіл білімі сияқты 16 бағыт бойынша бірнеше жүз томды құрайтын кітаптар шығарылды. 100 томдық «Бабалар сөзінің» 50 томы, «Қазақ философиясының» 16 томдығы, «Әлемдік философиялық мұраның» 18 томдығы, «Баласағұн» қалашығы, Отырар, Орхон ескерткіштерінің толық атласы жарық көрді. 2006 жылы қазақ тілінде 10 томдық «Тарих – адамдар ақыл-ойының қазынасы» сериясы шықты. «Қазақстанның электрондық кітапханасы» және «Мәдени мұра» интернет-порталдары жасалды.Бағдарлама аясында еліміздегі ең ірі мәдени-ағартушылық мекеме - қарамағында Қазақ мемлекеттігінің тарихи мұражайы, ғылыми кітапханасы, ұлттық дәстүрлер театры бар Қазақстан Республикасының Президенттік мәдени орталығы құрылды. Аталған бағдарлама аясында Қазақстан тарихына тікелей қатысы бар алыс және жақын шетелдерден тарихи, мәдени ескерткіштерді зерттеу жұмыстары қолға алынды. Мысалы, Дамаск қаласындағы (Сирия) Сұлтан Бейбарыс кесенесі және Каир қаласындағы «Египет) мешіт жөндеуден өткізілді. Сонымен қатар темір дәуіріндегі қорғандарды, орта ғасырлардағы кесенелерді, Абылай хан ордасын қалпына келтіру, қазақ әдебиеті классиктерінің шығармаларын шет тілдеріне аудару жұмыстары атқарылды. Бұл бағдарлама еліміздің мәдени мұрасын жаңғыртуға және оны келесі ұрпаққа жеткізуге бағытталған.

Қарахан мемлекетінің негізі үлесті жүйеде қаланып, Шығыс және Батыс екі иеліктен (хандыктан) тұрды. 1. Шығыс хандық Жетісу аймағы мен Шығыс Түркістан жерін алып жатты. Орталығы Баласағұн қаласына жақын жатқан Орда (оны Қара Орда немесе күз Орда деп атаған), кейін Қашғар каласы болды. 2. Батыс хандық Мауераннахрды биледі. Орталығы алғаш Үзкент, кейін Самарқан қаласы болды.

2. Қазақстан Республикасы «Тіл туралы» қабылданған заңның тарихи маңызын анықтаңыз.

КСРО-да 1985 жылғы «қайта құру» саясаты елді демократияландыруға жағымды әсер етті.Ұлт аймақтарындағы халықтардың тіліне, дініне, мәдени дамуына еркіндік лебі жетті. 1987 жылы Қазақстан КП Орталық Комитеті мен Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің қазақ және орыс тілдері туралы қаулылары шықты. Осыдан бастап тіл мәселелері Қазақстанның ішкі саяси айтыстарында жиі сөз бола бастады.Көп жылдан бері қордаланып қалған тілдің өзекті мәселелері баспасөзде үнемі көтерілетін болды. Мұның нәтижесі тілдер туралы арнайы заңның қабылдануына түрткі болды. «Қазақ КСР-індегі тілдер туралы Қазақ КСР-нің заңын» республиканың Жоғарғы Кеңесі 1989 жылдың қыркүйегінде қабылдады. Бұл құжатта егеменді Қазақстан республикасының мемлекеттік тілі-қазақ тілі деп көрсетіледі. Орыс тілі республикадағы ұлтаралық қатынас тілі болып жарияланды. Бұл заң қазақ тілінің мәртебесін көтеріп, оны одан әрі дамыту ісіне кең жол ашты. Қазақ тілінің қолданылуы аясын кеңейту бағытындағы жұмыстар шеңбері күрт кеңейді.Іс қағаздарын қазақша дайындайтын және қазақ тілінде жұмыс жүргізе алатын хатшы-машинкашылар даярлайтын кәсіптік-техникалық училище ашылды. 1990 жылдың маусымынан 1991 жылдың маусымына дейінгі бір жылдың ішінде республика бойынша қазақ тілінде тәлім беретін 482 балабақша, қазақ тілінде білім беретін 155 мектеп, 4 кәсіптік-техникалық училище, жоғарғы оқу орындарында факультеттер, бөлімдер ашылып, қазақ тілін үйрететін топтар құрылды.Тілдер туралы заң орыс тілінің өзекті мәселелерінің де көтеруге мұрындық болды.Орыс тілінде сөйлеу мәдениетін арттыру,ондағы жаргон сөздердің көбеюіне тосқауыл қою әрекеттері жасалды.Қазақ тілінің қоғамдық өмірдегі рөлінің күрт артуына байланысты тіл саясатының ұлтаралық қатынастарға әсері талқылауға түсіп жүрді.Қазақстанда тұрып жатқан өзге ұлттық топтардың- украиндрдың, ұйғырлардың, немістердің, татарлардың, түріктердің де жинақты қоныстанған жерлерінде ана тілдерінде сабақ оқытатын мектептер ашу қолға алынды. Көпұлтты Қазақстан тіл саясатының салауатты жүргізілуі қоғамның саяси орнықтылығын қамтамасыз ететін факторлардың бірі еді.

Батыс Түрік, Түркеш, Қарлұқ қағанаттарының астаналары болған Суяб қаласы Шу өзені бойында, Қарахан мемлекетінің орталығы Баласағұн Шу өзені бойында, Оғыз мемлекетінің орталығы болған Янгикент Сырдарияның бойында, Қимақ мемлекетінің орталығы Карантия Алакөл көлінің жағасында орналасқан.