Қазақстан тарихы кафедрасы Ғылыми тарих Орындаған: Жүрсінәлі Ернар Ғалымбекұлы Тексерген: Сабденова Гульмира
жүктеу/скачать 19 Kb.
|
1.СӨЖ. МҰРАҒАТТАНУ. ЖҮРСІНӘЛІ ЕРНАР
- Бұл бет үшін навигация:
- Орындаған:Жүрсінәлі Ернар Ғалымбекұлы Тексерген: Сабденова Гульмира СӨЖ №1. Архивтердің және архив ісін ұйымдастырудың мемлекет пен қоғамдағы маңызы.
|
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Тарих,археология және этнология факультеті Қазақстан тарихы кафедрасы Ғылыми тарих Орындаған:Жүрсінәлі Ернар Ғалымбекұлы Тексерген: Сабденова Гульмира СӨЖ №1. Архивтердің және архив ісін ұйымдастырудың мемлекет пен қоғамдағы маңызы. Архив немесе қазақ тілінде мұрағат ол дегеніміз әр елдің жазбаша жиналған құжаттары, жылнамалары, статистикалық құжаттары тағыда басқа сол секілді құнды қағаздардың жиналатын орны. Архив арнайы ғылым ретінде ежелгі дәуірден бастап қалыптаспасада белгілі бір құндылығы болды, өйткені ежелгі ғасырда арнайы өздерінің жазуларының қалуы арқылы мемлекет тарихына үлес қосқан болатын. Жазба деректерді жинастырып сақтау ісі тұңғыш рет Мысырда, Қытайда, Ежелгі Грекияда, Римде, тағы басқа елдерде мемлекет дәрежеде қолға алынды. Архивтер өте маңызды болған өйткені бір елдің архивтерін жою арқылы сол елдің бүткіл тарихын жойып жіберуге болады. Мысалы Наполеон Парижде әлемдік мұрағат құру жоспарын жүзеге асыруда Симанкас мұрағатынан бірқатар құнды материалдарды алып тастауды бұйырды және оларды Францияға апарды. Симанкас мұрағатының орнына Наполен әскерлері ат қоралар ұйымдастырды бұл жағдай Барселонадағы мұрағатұада қатысты болды. Осы кезде Арагон патшалығының бай мұрағаты жойылды. Міне осыдан архивтердің мемлекетте маңызы бар екенін ұғуға болады. Мұрағаттану көптеген ғылыми пәндермен, соның ішінде гуманитарлық пәндермен ғана байланысты емес. Мұрағат ісінде жаратылыстану және нақты ғылымдардың деректері пайдаланылады-мысалы, құжаттарды сақтаудың оңтайлы жағдайларын қамтамасыз ету кезінде, оларды реставрациялау, консервациялау, азайту, көбейту кезінде, басқа тасымалдағыштарға ауыстыру кезінде. Мұрағаттану деректану, палеография, дипломатия, тарихи хронология, Тарихи метрология, сфрагистика, Геральдика, генеалогия, эпиграфия, Нумизматика, Тарихи география және басқа да бірқатар арнайы және көмекші тарихи пәндердің әдістері мен тәсілдерін қолдана отырып, құжаттармен жұмыс істеу әдістерін, сондай - ақ құжаттану-құжаттардың тарихи дамуындағы білім заңдылықтарын зерттейтін пәндерді және құжаттарды құру тәсілдерін, іс жүргізуді ұйымдастыру принциптерін, құжаттама жүйелерін құруды жинақтайды.Мұрағаттану объектісі құжат болып табылады. Мұрағаттану пәні-бұл Мұрағаттық сақтаудағы және мұрағаттық сақтауға жататын мұрағаттық құжаттар, мәтіндік және графикалық құжаттар, әртүрлі материалдық тасығыштарда-қағаз негізінде, кино-фотоқұжаттар, дыбыс жазбалары, микрофильмдер және басқалар. Осылайша, құжат-бұл әдейі жазылған ақпараты бар жазбаның материалдық тасымалдаушысы. Адам өміріндегі көптеген оқиғаларды сақталған мұрағат материалдарының арқасында білуге болады. Архивтер-бұл құжаттарды немесе фото және киноматериалдарды сақтауға арналған арнайы жабдықпен жарақтандырылған үй-жайлар. Егер Сізге қандай-да бір құжат қажет болса, тиісті мұрағатқа хабарласып, сіз осы құжаттың көшірмесін ала аласыз немесе қажетті үзінділер жасай отырып, оның мазмұнымен таныса аласыз. Осылайша, мұрағаттық құжаттарға сүйене отырып, кез келген елдің тарихын білуге болады. Тек қағаз түрінде ғана емес, сонымен қатар фотосуреттер мен киноқұжаттарды да қарау керек. Мемлекет тарихта жиі кездесетіндей байлықты, қазынаны жоғалтуы мүмкін. Бірақ мұның бәрі уақыт өте келе толықтырылып, қалпына келтірілуі мүмкін. Бірақ жоғалған мұрағат материалдарын қалпына келтіру мүмкін емес. Сондықтан архив-аса көрнекті адамдардың қоғамдық-саяси қызметінің бірегей материалдары мен тарихи оқиғалар фактілері сақталатын баға жетпес дерек көзі. Архивтің ғылыми танымның және тарихи оқиғаларды әлеуметтік-философиялық түсінудің, материалдық және рухани мәдениеттің жетістіктерінің, әр халық арасындағы ұрпақтар байланысының сабақтастығы мен қоғамдық өмірдің әлеуметтік прогресінің қайнар көзі ретіндегі маңызы осында жатыр. Архивтер және олар сақтайтын архивтік құжаттар – қоғамның мәдени жадының, адамзаттың мәдени мұрасының ажырамас әрі маңызды бөлігі. Мұрағаттық құжаттар – бүгінгі және болашақ үшін өткенді зерттеудің баға жетпес қоймасы: олар тарихшылар мен замандастардың көптеген сұрақтарына, тіпті зерттеушілер әлі қоймаған сұрақтарға жауаптарды сақтайды. Біздің заманымыздың қоғамдық санасы мен ғылыми мәдениетінің өзіндік ерекшеліктерінің бірі-өткен тәжірибені практикалық іс-әрекетте пайдалану туралы ойлануға тырысу-мұрағаттар мен ретроспективті құжаттамаға қызығушылық. Ақпараттық қоғамның форматы архивтің дәстүрлі функцияларын сақтауға кедергі келтірмейді, ол адамның тиісті қатысуымен оларды сақтауға мүмкіндік береді. Сондықтан, егер адам тек Пайдаланушының функциясы арқылы ғана емес, сонымен бірге жеке тұлға ретінде, мәдениеттің тірі бастауы ретінде танылса, онда оған Мұрағат дәстүрлі түрде қажет болады. Бұл жағдайда мұрағат адамның өзін-өзі тану іс-әрекетінің объектісі ретінде ғана емес, сонымен қатар құрал ретінде де әрекет ете алады. Ежелгі дәуірден бастап мұрағаттық сақтау мемлекеттік басқару міндеттерінің бірі болды. Кез-келген тұрақты мемлекеттілік басқару мен құқықтың негізі ретінде жазбаша және құжатсыз өмір сүре алмады. Мемлекеттік аппарат өзінің қалыпты жұмыс істеуі үшін ағымдағы құжаттық ақпаратты сақтауға болатын арнайы механизмге ие болуы керек. Мемлекеттік аппараттың қажеттілігі бірінші мұрағаттарды өмірге әкелді, ал мемлекет құжаттарды сақтау мен пайдалануды ұйымдастырумен айналыса бастады. Жеке мұрағаттар да пайда болды, олар негізінен мемлекетпен немесе мемлекет арқылы қатынастарды реттеуде құқықтық негіз болды. "Архив ісі" ұғымын құжаттарды сақтау мен пайдалануды ұйымдастырудың ғылыми, құқықтық және практикалық аспектілерін қамтитын қоғам (мемлекет) қызметінің саласы ретінде түсіндіруге болады. Мұрағаттану ғылыми пән ретінде жақында тарих ғылымы мен мемлекеттік-құқықтық тәжірибенің тоғысында пайда болды, оның бір бөлігі мұрағат ісі болды. Алғаш рет Мұрағаттану жеке ғылыми пән болып табылады деген ойды белгілі тарихшы Ш.Ланглуа "халықаралық мұрағаттар, мұражайлар мен кітапханалар журналында" (1895) жарық көрген "мұрағаттар туралы ғылым" мақаласында айтқан. Мұрағаттанудың ғылым ретіндегі теориялық және әдістемелік принциптерін голландиялық мұрағатшылар с.Мюллер, Й. Фейт пен Р. Фруин "мұрағаттарды ретке келтіру және сипаттау жөніндегі нұсқаулықта" (1898). Мұрағаттану архив ісінің теориялық, құқықтық және әдістемелік мәселелерін әзірлейтін және бірнеше арнайы пәндерді: архив ісінің теориясын, әдістемесін, архив ісінің тарихы мен ұйымдастырылуын, Архив құқығын, архивтегі еңбектің ғылыми ұйымдастырылуын біріктіретін кешенді ғылыми пәнді білдіреді. Мұрағат-қоғамның ұзақ мерзімді әлеуметтік жадын қалыптастыру міндетін орындайтын ғылыми мекеме. Мұрағаттар ақпараттық қоғамды қалыптастыруда маңызды рөл атқарады, сонымен бірге елдің тарихи-мәдени мұрасының маңызды және ажырамас бөлігін құрайды. Ресми ақпаратқа қол жеткізе отырып, архивтер әлеуметтік-экономикалық даму міндеттерін шешуге жәрдемдеседі, азаматтық қоғамның дамуына және тиімді мемлекеттік басқаруға ықпал етеді. Ақпараттық қоғамның дамуы мұрағат ісін дамыту шарттарын түбегейлі өзгертеді: мұрағат мекемелерінің ғылыми-практикалық қызметінің жекелеген бағыттарын трансформациялау, мұрағаттанудың тиісті ережелерін дамыту, архивтердің ғылыми-ақпараттық қызметінің теориялық және практикалық құрамдас бөліктерін келісу, өзіндік құжаттық-ақпараттық инфрақұрылымды қалыптастыру және қоғамның, ғылым мен мәдениеттің Мемлекеттік, әлеуметтік салаларының процестерін ақпараттық қолдау талап етіледі. Мұрағат ісін қолданыстағы ақпараттық қамтамасыз етудің жай-күйі оны қазіргі жағдайда қолдану әдістерін, модельдері мен тетіктерін қайта қарастыруды талап етеді. Мұрағаттар-бұл ақпараттық қоғамда маңызды рөл атқаратын сөзсіз құнды ақпараттық ресурс, сондықтан қазіргі уақытта бұл ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз ету КХР ақпараттық қоғам құру бағдарламаларының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Мұрағат құжаттарына қол жеткізудің классикалық әдісінің басты кемшілігі-зерттеушіні қызықтыратын құжаттар сақталатын мұрағаттарға физикалық түрде бару қажеттілігі. Бұл практика мұрағаттық құжаттар электронды түрге көшірілмейтін және оларға қашықтан қол жеткізу мүмкін болмайтын және болашақ зерттеушілерді студенттік орындықтан өз жұмысында ат-технологияларды белсенді пайдалануға үйретпейтін ақпараттық тұрғыдан дамымаған елдерде ғана басты болып қалады. Жалпы қорытындылай кететін болсам мұрағат және мұрағат ісін ұйымдастыру мемлекетпен қоғамда өте маңызды орынды алады. Мұрағат ісінің ежелден бастап ұйымдастыру арқасында біз ежелгі заманнан бастап ертеортағасыр, ортағасыр, жаңа заман тарихын қазіргі заман тарихын біліп жатырмыз. Осыдан мұрағат пен оны ұйымдастырудың өте маңызды екенін көруге болады. Ал қазіргі кезде архив ісі цифрлық жолмен тарихта қалуда. жүктеу/скачать 19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|