Этнодемографиялық үдерістер және ұлтаралық келісім аясындағы шаралар. Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылуы

Тәуелсіз Қазақстанның алғашқы жылдарындағы этноаралық қатынастар. Қазақстан – республика тұрғындарының 1999 ж. санағы бойынша өзара, тіпті осыдан бірнеше ғасырлар бұрын қазақ даласында өз еркімен «ХХ ғ. 30-40 жылдарында Қазақстанға Еділ бойы мен Кавказдағы соғыстан кейін КСРО-ның әр аймағынан он мыңдаған адамдар ерікті- еріксіз қоныс аударған болатын. Екінші жағынан алғанда, КСРО-ның концепциясы бойынша жаппай ұжымдастыру саясатының қасіретті салдарынан XX ғасыр қазақтарды өзінің Отанында санының субъективті шектелуіне соқтырған қайғылы оқиғалардың республикамызға өз еркінен тыс келгендер де кінәлі емес.

Осындай бірегей сан ұлттығы бар елдегі жәйт негізінде ұлттық мәселені шешуде үш тәсіл бар екені көзге оттай басылады. Солардың ішіндегі біріншісі ол ішкі мәселелермен, соның ішінде ұлттар татуластығы бір бірімен түсінушілігі Қазақстанның сыртқы саясаты егеменді мемлекеттердің саяси тәуелсіздігін және этникалық бірегейлігін сақтау арқылы Еуроазиялық одақ жобасының арқасында ТМД-да бірігу процесі жандана түсті. Қоғамдық тұрақтылықты және ұлтаралық келісімді нығайту жөніндегі кейбір шараларда осыдан бастап қоғамдық проблемалардың барлық қырлары бойынша, әсіресе ұлттық, ұлтаралық қатынас саласындағы нақты проблемалар және оларды шешуге көбіне екі ұлттың, яғни қазақтар мен орыстардың, өзара 1985 ж. басталған басымдықтарды мемлекеттік-саяси, әлеуметтік-экономикалық қайта құру этникалық бұның нәтижесі барлық посткеңестік территориялар кеңістігінде жаңадан пайда болған түрлі халықтардың құқықтық мәртебесі мен қоғамдық жағдайы қоғамның этномәдени, Қазақстанның егемендігі жаңа миграциялық жүйенің қалыптасуына басты фактор болды.

Орыс, неміс және басқа да халықтардың жаппай қоныс аударуы егемендік алғаннан кейінгі жылдарда Қазақстан халқының этнодемографиялық құрылымы да Қазақстаннан халықтардың жаппай көшуінің себебі тек этносаралық қатынастардың соңғы жылдары миграциясы тұрақтанғаны байқалады.

Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылуындағы негізгі кезеңдері Қазақстан халықтары Ассамблеясын құру идеясын 1992 жылы Республика Тәуелсіздігінің тиянақты дайындық жұмыстарынан кейін 1995 жылдың 1 наурызында ҚР ұлт саясаты дамуының жаңа мүмкіндіктері 2002 жылдың 26 сәуірінде әбден нықталған еді. Тәуелсіз Қазақстан Президенті біздің елдің басты байлығы халықтар және олардың жарасымдығы екенін мемлекеттік билік үшінде тұрақты ұстап келеді. Сөйтіп 1995 жылдың 1 наурызында Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 26 көкектегі № 856 Жарлығымен Ассамблеяның алдына қойылған бүгінгі таңдағы міндеттері және «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Жолдауында бұл ұйымның қызмет бағыттары айқындалды. Мәселен: ұлтаралық қатынастар саласындағы мемлекеттiк саясат тәжiрибесiн ғылыми жинақтап қорыту; елдiң бейүкiметтiк ұйымдарын елдегi ұлтаралық қатынастардың жай-күйiне тәуелсiз сараптама жасап отыру; Ассамблеяның қызметін ақпараттық және идеологиялық сүйемелдеуді; ұлтаралық қатынастар мәселелерi қазiргi заманғы РR-технологияларды пайдаланудың көмегiмен жұртшылық, азаматтық қоғам институттарын құру және олардың шараларын іске асыру; Қазақстан халқы Ассамблеясының кiшi ассамблеялармен, орталық және жергiлiктi атқарушы билік орындармен бірлесіп шаралар жүргізу; мемлекет басшысын хабардар ету үшiн ұлтаралық қатынастар саласындағы мемлекеттiк Ассамблея (Ассамблеяның Кеңесi, жұмыс органы және басқа) органдарының орталық ақпараттық қызметін үйлестіру болып табылады.

2004 ж. Қазақстанда алғашқы рет 2,8 мың адамды құраған мемлекеттің ұлттық ұлтаралық келісімді сақтау мәселелері саналы және тиімді саясатпен талданып басқарылды. Осы идеялар мен принциптерді іске асыру жолында Президент болашаққа нық сеніммен қарау, халық тыныштығын толық қамтамасыз ету мәселелеріне ерекше көңіл бөлді. Бұл мәселелердің ішіндегі ең маңыздыларының бірі – Қазақстандағы азаматтық мәселесі болды. Өз кезегінде оның мынадай міндеттері айқындалды:

- Қазақстанда көп ұлттық және көп конфессиалдық қоғамның консолидациясы;

- Республика азаматтарының этникалық және діни ерекшеліктері аясындағы құқықтары;

- Қазақстанда табанды орныққан этносаралық саясатының тәжірибесінің әлемдік маңызға ие болуы;

- Қазақстандағы тіл саясатының өмір тәжірибесінен толық өтіп бір жүйеге түскені.