ҚазақТЫҢ этикасы мен эстетикасы астана
жүктеу/скачать 2,51 Mb. Pdf көрінісі
|
etika-i-estetika-kazahov
| Аманов Б.
Домбыра күйлерінде тақырыптылық пен форма-құрылыс (Қолжазба Санкт-Петербург консерваториясында сақтаулы). 2 Дегенмен, күйлердің дыбыс қатарын бұлжытпай сақтап басқа музыкалық жүйеге ауыстырғанда олардың бейнелі мазмұны өзгереді. Ал егер оны мүлдем ұқсамайтын еуропаның музыкалық жүйесіне ауыстырса, оның мазмұнына жағымсыз әсер тиеді. Дәстүрлі даму жағдайында индивидуалдылық ұлттық белгілерді көрсетеді, ал басқа музыкалық жүйеге ауысқанда дәстүрлі материалды қолданудағы индивидуалды белгілер жойылып та кетуі мүмкін. 389 бейнелер Еуропа музыкасында көбінесе марш немесе көпшілік би белгілері арқылы іске асырылса, домбыра өнерінде көбінесе аттың шабысын суреттейтін ырғақ арқылы беріледі. Шабыстың ырғағы домбыра күйлерінде негізгі орын алады, тіпті басым болып келеді. Шабыс ырғағы көшпелі халықтардың өнерінде Еуропа музыкасына қарағанда әрине маңызды орын алады. Дегенмен, оның жиі қолданылуы және жоғары деңгейде дамуы оны әр түрлі эмоционалдық көңіл-күйлерді көрсетуге мүмкіндігі жететін дәрежеге көтерді. Мысалы, шаттық пен зор қуаныш (Түркештің «Көңіл ашары»), ер жүректің мұңы (Құрманғазының «Ақсақ киігі»), халқының трагедиясына ортақтасу (Құрманғазының «Кішкентайы»), бейғамдық көтеріңкі көңіл-күй (Құрманғазының «Бозшолағы»), зар («Ақсақ құлан»). Аталған образдардың мән-мазмұны шабыс ырғағы арқылы жеткізіледі. Ол еуропа музыкасының тұрғысынан қарағанда түсініксіз болса, көшпелі қазақтың есту қабілетіне дәстүрлі болып қабылданады. Домбыра музыкасынынң даму тәсілдері әр түрлі эмоционалды көңіл-күйлерді көрсетумен қатар бір бейнені жан-жақты және әр түрлі әдістермен жеткізе алады. Осының барлығының жиынтығы көшпелілер дүниетанымының бір қырын көрсетеді. Домбыра күйлерінде маңызды бейне күйдің аз ғана көлемінде көрініс табады. Күйлердің осындай сипатына қарап, көптеген зерттеушілер күйлердің симфонияға ұқсастығын белгілейтін. Ауызекі дәстүрдің ерекшеліктеріне сәйкес домбыра музыкасында материалды сақтауға бағытталған тәсілдер көп кездеседі. Олар кейде кейбір музыкалық бөлімдердің өзгеріссіз қайталануында, кейде музыкалық тақырыптың экспозициясы көп уақытқа созылуында көрініс табады. Домбыраға арналған шығармаларда музыкалық тақырып күйдің жалпы мазмұнын ашады деуге болады, өйткені күйдің дамуында әуен көбінесе өзгермей, сол түрінде қайталанады. Дәстүрлі музыканы орындау түрлері, музыканттардың ауызекі жағдайдың ерекшеліктеріне сәйкес қалыптасқан ойлану жүйесі, жеке шығармашылықта жалпы және индивидуалдықтың өзара қарым- қатынасы сияқты музыка мәдениетінің қырлары музыкалық шығармалардың құрылымдарында тікелей немесе жанама көрініс табады, сондықтан оларды талдау керектігі тек жеке шығармаларды ғана емес, жалпы аспаптық мәдениетті түсіну үшін қажет... жүктеу/скачать 2,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|