БАЛАБАҚШАДА ОЙЫН АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ СӨЗДІК ҚОРЛАРЫН

92 
92 
зерделейді. Ойын дегеніміз - баланың тілін дамытатын, қызықтыра отырып, ойдан ойға 
жетелейтін, тыныс кең, алысқа меңзейтін, қиялға қанат бітіретін нәзік нәрсе. 
Ұлы педагог В. И. Сухомлинский: «Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, фантазиясыз, 
шығармашылықсыз толық мәндегі ақыл - ой тәрбиесі болмайды» деген. 
Демек, ойын арқылы баланың ақыл - ойы, сөздік қоры толыға түседі. Ойынның тілді 
дамытуда орны ерекше.Егеменді еліміздің талабына сай мемлекеттік тілді меңгеру, оқыту, 
қазіргі заманға сай білімді де, тәрбиелі ұрпақ тәрбиелеу педагогтар еншісінде. Мектепке 
дейінгі балаларға тәрбие мен білім беру жұмыстарын ұйымдастыруда олардың сөйлеу, тілін 
дамыту, байланыстырып сөйлеу мәдениетін жетілдіруге, құрастыра сөйлеуге, сөздік 
қорының молаюына басты көңіл бөлген жөн. Сәбилердің дүниетанымын кеңейтіп, ойын 
өрістетіп, тіл байлығын жетілдіруде көркем әдебиеттің алатын орны ерекше. Балабақшада 
балаларды дұрыс сөйлей білу мәдениетіне айнала қоршаған ортамен, сондай-ақ көркем 
әдебиетпен теңестіру арқылы жүзеге асыруға болады. Әрбір ұйымдастырылған оқу 
қызметінде ойындарды қолдану арқылы балалардың қиялын шарықтатып, ойлау қабілетін 
ұштауға болады. Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі- 
тіл дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді. Біз балалармен сөздік жұмысын 
жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті 
мен сапасын, түр-түсі және пішінін ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі 
құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым-
қатынас жасай білуге үйретеміз. Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздікқорларын дамыту 
ісінде тәрбиешінің: 
- балалардың сөздік қорларын дамыту;
- жаңа сөздерді меңгерту;
- үйренген сөздерін тиянақтап, анықтап, әрі байытып отыру басты міндет саналады. 
Осы аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі сөздік жұмысын жүргізуде басшылыққа алып 
отыруы тиіс. Балалардың сөздік қорын дамытуда ойын, тапсырма, жаттығулардың орны 
ерекше. Соның ішінде ойын – баланың шын тіршілігі. Ойын арқылы бала айналасындағы 
нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып, таңдап алады. Баланың бір ерекше қасиеті 
сөйлеуден еш жалықпайды. Ойын бала тілінің дамуына ықпалын тигізіп, таным 
белсенділігінің дамуына жол ашады. Қай бала болмасын ойынмен өседі, өйткені бала 
табиғатының өзі тек ойынмен байланысты. Ойын үстінде бала еш нәрсеге тәуелсіз.Ол өзін 
еркін ұстайды. Ал еркіндік дегеніміз барлық дамудың баспалдағы, бәрін білуге деген 
талпынысы мен құлшынысы. Баланың білуге деген құштарлығы, сөйлеуі ойын үстінде 
қалыптасады. Сөздік қорды дамыту ісін ұйымдастыру жұмысында ойын сабағы ең негізгі 
орын алады.Тәрбиеші бақылау, заттарды қарау, сурет қарау, жұмбақ шешу және құрастыру, 
саяхат, ойын-сабақтарын ұйымдастыру барысында балалардың сөздік қорларын дамытады. 
Арнайы ойын-сабақ және сабақ мазмұнына қарай танымдық, дамытушы ойындарды, 
тапсырмаларды қолдану, балаларды заттарды бір-бірімен салыстыруға, оларды қасиетіне 
қарай ажыратуға және оны танып білуге үйретеді. Сөйтіп бала топтағы жасына сәйкес 
бағдарламалық міндетті меңгереді. Ойын ұйымдастыруда тәрбиеші өзі жетекші бола 
отырып, балаларды ойнай білуге, ойын ережесін сақтауға, әрі оларды ойната отырып, 
ойлануға бағыттайды, заттың атын немесе қасиетін есінде сақтап қалуға жол ашады, ойынға 
қызықтыра отырып зейінін, қиялын дамытады. Сонымен қатар ойын барысында бала 
үлкендермен, өз құрбыларымен қарым-қатынас жасайды. Әр бала өз жетістігіне қуанып, мәз 
болады. Сондықтан да ойын-тапсырмаларды таңдауда және іріктеуде балалардың жас және 
жеке ерекшелігін ескерген жөн. Тәрбиеші балалармен ойынды (заттармен, үстел үсті және 
сөздік ойын) үш түрлі етіп өткізуіне болады. Заттармен ойналатын ойын ойыншықтарды, 
табиғи заттарды қолдану арқылы өтіледі. Мысалы: «Дәл осындайды тауып ал», «Салыстыр 
да, атын ата», «Қай ағаштың жапырағы», «Бірдей ойыншықты тап», «Қайсысы көп, қайсысы 
аз», т.б. Үстел үсті ойынын ұйымдастыруда домино, лото, суреттер қолданылады. Мысалы: 
«Суретті құрастыр», «Қандай затқа ұқсайды?», «Қай сурет тығылды?», «Бір сөзбен ата», «Кім 
байқағыш», «Қиылған суреттер», «Ұқсасын тап», «Қай сурет артық?», «Есіңде сақта». 

93 
93 
Ал сөздік ойын арқылы сөзді орынды қолдана білуге, дұрыс жауап айтуға, сөз 
мағынасын түсінуге, орынды сөйлеуге үйренеді. Мысалы: «Сөз ойла», «Сөз құра», 
«Сөйлемді аяқта», «Жақсы-жаман», «Жалғастыр», «Бір сөзбен айт». Сонымен қатар 
балалардың сөздік қорларын дамыту жұмысына ойындарды қолданумен қатар, «Пішіндер 
көрмесі», «Өрнекті есіңде сақта», «Қиын жолдар», «Суретті жалғастыр», «Биші адамдар», 
«Көңілді таяқшалар» тәрізді жаттығу тапсырмаларды да пайдаланып отыру өз нәтижесін 
берді.
Бұл аталған жаттығу, тапсырмалар балалардың сөздік қорын дамыта отырып, таным 
белсенділіктерін және саусақ бұлшық етін дамытады. Жалпы ойынды ұйымдастыру ойынды 
өткізуге әзірлік, ойынды өткізу, ойынды талдау сияқты үш бағытты қамтиды. Ойынға қажетті 
құрал, заттарды даярлау ойынды өткізуге әзірлік болып табылады. Балаларды ойынның 
мазмұнымен таныстыру ойынды өткізу болып табылады. Ойынды талдау, бұл ойынның өз 
мақсатына жетуі, балалардың белсенділігі және олардың іс-әрекеті болып табылады. 
Сонымен, балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жаттығуларды 
қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып, ауызша сөйлеу 
машығын игереді, таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл-ойы өсіп жетіледі, әрі 
адамгершілік қасиеттер бойына сіңіреді. Мектепке дейінгі әр түрлі топтардағы балалардың 
тілін дамытуда ойындарды тиімді пайдалану осы бағыттағы атқарылатын игі іс - шаралардың 
нәтижесіз қалмайтындығының айқын дәлелі деп санаймын. 

жүктеу/скачать 13,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: