«Қазіргі заманғы білім беруді дамыту тенденциялары: даму бағыттары, тәжірибе, мәселелер»

212 
212 
гимнасттардың қимыл-қозғалысын тікелей көрсетеді. В.В. Кузнецовтың айтуы бойынша ,ол
дайындалу ретінде дамыту бұлшықеттер күшінің салмақ түсетін негізгі мамандандырылған 
жаттығуда құралдарының көмегімен жүзеге асырылатынын, спецификалық құрылымы осы 
жаттығулар мен сипатта болатынын айтқан.Өйткені спорттық гимнастикадан қимыл әрекеті 
орындау кезінде статискалық және динамикалық жаттығуларды ,практикаға сәйкес жұмыс 
режимдерін бұлшықет атқарады. .Дамыту үшін күштер қолданылады . Кедергісі көп күш-
жігер бағытталған . Авторлардың пікірінше ,изометриялық жаттығулар қолданған жөн ,ол 
шамамен ең жоғары немесе жоғары кернеу ұзақтығы 5-6 секунд. 5-6 тәсілдік жаттығулар 3-
4 қайталаумен орындалады. Демалыс арасындағы қайталау 5-10 секундты құрайды, ал 
тәсілдермен шамамен 2-3 минут. Нәтижесінде мұндай жаттығулар статикалық күштер 
болмаған жағдайда, қозғалыс жылдамдығын арттырады.
Бұл жаттығулар арқасында күш-қуат бірқалыпты өсіп ,бұлшықет қатаяды.Күштік 
жаттығуларын қолданғанда денеге қатты ауырлық түсірмеген абзал, сонда бұлшық етте 
қатты ауырмай,әрі жаймен үйренеді.Нәтижесінде жылдамдық та арта береді,күш 
қосылып,бұлшықет өседі. 
Динамикалық күшті дамыту кезінде 3 тәсіл қолданылады 
-салмақ түсіп әбден шаршағанша күштік жаттығулар жасау 
-белгілі бір ауыр салмақтағы затты көтеру 
-белгілі бір ауыр салмақтағы құралды тез жылдамдықпен көтеру. 
Осы тәсілге сәйкес күштік қасиеттің артатыны дәлелденген олар: қайталау тәсілі, 
максималдық және динамикалық тәсілдер. 
Қайталау тәсіліне сәйкес ауыр құралды көтерген сайын бұлшықет артып, қайталанған 
сайын көтеру жеңілдене түседі. Қайталанған сайын көтерген сайын дене әрекеті ауыр затқа 
үйрене береді. 
Қысқа мерзімдік максималдық жаттығу жасау тәсілі мына сәтте қолданылады:егер 
бұлшықетті тез әрі жылдам өсіріп,арттырғысы келсе. Ол үшін көтеретін зат әлдеқайда 
ауырырақ болуы керек,әрі 6-10 рет қайталанған жөн. 
Динамикалық тәсілге сәйкес жаттығу жаттығулар жасаған жағдайда жылдамдық артады. 
Тез қимыл-қозғалғыштық артып, күш-қуат асықпай бұлшықетпен өседі. 
Жалпы күштік жаттығулар өте көп,оларды қай мақсатқа және өай дәрежеде 
орындағанына сәйкес нәтиже береді.Осыған сәйкес бұл жаттығулар жылдамдығы мен 
бағыты айқындалады.Және қанша рет қайталап істегені де нәтиже береді. 
Бұлшықеттің өсуіне көп факторлар әсер етеді.Олардың ең маңыздысына тоқтала кетсек: 
«күш- сүйектер бұрышы»; «күш-жылдамдық». 
Сүйектер бұрышы факторының ерекшелігі , бұлшықеттің өсуі тікелей сүйек үлкендігіне 
байланысты болады. Сүйек үлкендігіне байланысты бұлшықет қатаяды және сүйектер 
бұрышына қарай иіледі 
Жаттығулар жасаған кезде «күштік-жылдамдықты» ескерген жөн.Қаншалықты жаттығу 
істесе ол әрі жылдам әрі бұлшықетке пайдалы болған жөн. Жаттығулар нәтижесінде сүйектер 
мен бұлшықеттер арасында жылдамдық пайда болады, жаттығу жасалған сайын бір-бірімен 
үйлесімін таба береді. 
Ал егер бұл жаттығулар дан да күштірек, яғни одан әрі қиын жаттығу игеру қажет болған 
жағдайда бұлшықеттерге ауыр тиюі мүмкін,ол анатомиялық жағынана да физиологиялық 
жағынан да бүлшық ет пен сүйекке ауыр тиеді.Жаттығуларды біртін-біртін қалыптастырған 
жөн. Бұлшықет жұмысқа жаймен үйренгені абзал.
Мысалға, бірінші группа иыққа түсетін ауырлық жаттыығуды былайша орындайды: 
1-негізгі тұрыс (қолдар астында, қол мен дене бірдей болғаны жөн 0
°
); 
2-негізгі тұрғыда қол алдыға (қол мен дене бұрышы 90
0
бірдей).
Гимнасттарға максималдық жаттығулар жасатып, бұлшықетті 4-5 секунт қысқып, 10-15 
секунт демалыстан соң қайталанып отырды.Процес арқылы диномометр көмегімен 
бұлшықет басқарылылып отырды. 
Екінші группа 2 комплекстік жаттығулар істеді. 

213 
213 
1-негізгі тұрыстан,қолды бір ктеріп, түсіреді сосын қайта көтере қайталайды 
2-орындықта жата , қолды алдыға артқа жіберіп жаттығуды қайталау. 
Жаттығулар максималдық ауырлық күшімен орындалды. Ауырлығы 7-10 кг болады. 
Қайталау әдісі әр жаттығуға 6-7 рет, демала отырып қайталау 2-3 рет,демалыс арасындағы 
интервал 1,5 минуттай болады.
Үшінші группа серпе-тежеу жаттығуын орындады. Бұл жаттығу комплексі келесі 
орындаулардан тұрды: 
-негізгі тұрыстан , гантельдің көмегімен қолды жо,ары – төмен бүгу 
-шалқадан жата отрырып, қолды алдыға жіберіп, гантельді серпе көтеру арқылы қолды 
жоғары-төмен қозғалту. 
Барлық жаттығулардың 20 % пайызы максималды түрде бұлшықетке әсер етті . 
Жаттығулар қайталауы 7-10 рет болды. Қайта жасау саны 14-16 . 2 жаттығу араларындағы 
демалыс 1-1.5 минутты құрайды. 
Экспериментке дейінгі және кейінгі үш группа максималды түрдегі бұлшықет пен дене 
арасы 0
0
ден 90
0
дейін болады. Эксперимент нәтижесі кестеде берілген. 
Группа 
№ 
Сүйек бұрыштары 
Экспериментке дейін 
Экперименттен 
кейін 
х
±𝜎 ± 𝜇
х ± 𝜎 ± 𝜇
1 
0
°
5,62 
±
2,50
±
0,56 
7,97
±
1,43
±
0,54 
2 
0
°
5,91
±
1,37
±
0,52 
8,89
±
1,35
±
0,51 
3 
0
°
6,21
±
1,30
±
0,49 
7,18
±
1,02
±
0,38 
1 
90
°
4,68
±
1,27
±
0,48 
7,53
±
1,27
±
0,48 
2 
90
°
4,90
±
1,31
±
0,49 
7,96
±
1,11
±
0,42 
3 
90
°
5,15
±
1,17
±
0,44 
6,24
±
1,50
±
0,43 
Қорыта келсек,
-жылдамдық-күштік жаттығулар кезінде жаттығулардың маңызы зор, жаттығу қандай 
болса бұлшықет те сол дәрежеде өседі 
-Бұлшықетті қатты қинамай максималдық жаттығуларды біртін-біртін игерген абзал. 
-Максималдық жаттығулардың қайталаулары арасындағы демалыс аз болу керек және 
бірнеше рет қайталаған жөн 
Сонымен, күштік жаттығулар жасау арқылы бұлшықет қатаяды және дене бітімі мығым 
бола түседі. Күштік дене жаттығулары арқылы дене бұлшықетін жақсартайық. 

жүктеу/скачать 13,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: