2.1.2.2. Денсаулық сақтау
Соңғы 3 жыл ішінде озық әлемдік тәжірибеге сәйкес жүргізілген түрлендіру нәтижесінде қаланың денсаулық сақтау жүйесінде біршама ілгерілеу орын алды:
Алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсетуді дамытуға баса назар аударылады. Бұл ретте мамандандырылған және жоғары мамандандырылған медициналық көмек дамуда;
Ауруларды ерте кезеңінде анықтау үшін алдын ала скринингтік зерттеулер жүргізіледі (шамамен 11 скрининг түрі);
Медициналық қызметтердің қолжетімділігі артуда және бірыңғай ақпараттық жүйе енгізілуде.
Аталған түрлендіру әлемдік денсаулық сақтауды дамыту үрдістеріне сәйкес жүргізіледі және оң нәтиже көрсетіп отыр. Мысалы, 2012-2014 жж. кезеңінде:
Өмір сүру ұзақтығы 2 жылға жоғарылады
Бала және ана өлімі 1,5 және сәйкесінше 4 есе қысқарды;
Жалпы ауру мен өлім жыл сайын сәйкесінше 9 және 6 пайызға азайып келеді.
Алматы қаласында халықтың орташа өмір сүру ұзақтығы 2012-2014 жылдар кезеңінде 72,8 жастан 74,7 жасқа дейін артқан және дамыған елдермен салыстырғанда жоғары қарқынмен өсіп келеді. Алматы қаласының көрсеткіші елдегі орташа 71 жасты құрайды және дамыған қалалардың деңгейіне жақындаған. Аталған айырмашылықты алдағы 10 жыл ішінде жоюға болады, алайда өткен жылдардағы жылдам қарқынды өсіміне байланысты болашақта өмір сүру ұзақтығының өсу қарқынының баяулауы да мүмкін.
2.1.2.2.1 сурет. Өмір сүру ұзақтығы
Дереккөз: Дүниежүзілік Банк, Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасының мәліметтері
Алматы қаласындағы халықтың науқастану деңгейі 2012-2014 жж. барлық топтар бойынша оң серпін көрсетті, жыл сайын көрсеткіш шамамен орта есеппен 9% қысқарған. Қан айналымы және зәр шығару жүйесінің аурулары тобында біршама азаю байқалады, мұнда көрсеткіштер сәйкесінше 12 және 16 пайызға азайған.
2.1.2.2.2 сурет. Науқастану деңгейі
Дереккөз: Алматы қаласының Денсаулық сақтау басқармасы; жұмыс тобының талдауы
Бұл ретте кең таралған топтар бойынша науқастану көрсеткіші ел бойынша орташа деңгейден артық болып отыр, әсіресе тыныс алу мүшелерінің аурулары - 40%, қан айналымы жүйесі - 45%, ас қорыту мүшелері - 30%. Тыныс алу және қан айналымы мүшелерінің аурулары бойынша жоғары деңгей қаладағы қолайсыз экологиялық ахуалды және қауіп-қатер факторларының белсенділігін білдіреді (дұрыс тамақтанбау, темекі шегу, алкоголь пайдалану және спортпен шұғылданудың шектеулі болуы).
Халықтың тұмаумен және басқа да тыныс алу жолдарының жұқпалы ауруларымен ауруы жағдайларының да азаюын айтып кетуге болады, бұл денсаулық сақтау мекемелерінде, сонымен бірге азаматтардың оқу және жұмыс жасау орындарында жүргізілетін халықты вакцинациялау жұмыстарының белсенді түрде жүргізілуімен байланысты.
Әлеуметтік аурулар серпіні де жақсарып келеді. Мысалы, туберкулездің белсенді түрлері бойынша ауру жағдайы 2012 жылмен салыстырғанда 2013 жылы 12% азайды және 100 мың адамға есептегенде 56 адамды құрады. 15-49 жас аралығындағы адамның иммун тапшылығы вирусының таралуы 0,2-0,6% шегінде 2012 жылғы 0,44%-дан, 2014 жылы 0,33% дейін төмендеген.
2.1.2.2.2 кесте. Халықтың науқастануы
Атауы /жылдар
|
Өлш. бірл.
|
2012
|
2013
|
2014*
|
Халықтың жекелеген ауру түрлерімен науқастануы:
|
|
|
|
|
Тұмау және тыныс алу жолдарының жедел инфекциялары
|
100 мың адамға жағдай
(тұмау/орз)
|
111/
170252
|
171/
162845
|
116/
145411
|
Белсенді туберкулезбен науқастануы
|
100 мың адамға жағдай
|
63,5
|
55,9
|
53,7
|
Есепте тұрған туберкулезбен ауыратын адамдардардың саны
|
адам
|
1323
|
1230
|
1223
|
Маскүнемдікпен және нашақорлықпен науқастанумен есепте тұрғандар, адам
|
адам
|
50874
|
46410
|
35215
|
Психобелсенді заттарды, опиоидтар мен есірткі заттарын пайдалану салдарынан бұзушылықтар
|
адам
|
6060
|
4457
|
3902
|
Алкогольді пайдалану салдарынан бұзушылықтар
|
адам
|
44814
|
41953
|
31313
|
15-49 аралығындағы жас тобында, 0,2-0,6% шегінде адамның иммун тапшылығы вирусының таралуы
|
%
|
0,438
|
0,477
|
0,333
|
Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің мәліметтері
Қалада маскүнемдік пен нашақорлық секілді ауруларды азайту бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Мысалы, 2014 жылы «алкоголь пайдалану салдарынан бұзылу» диагнозы қойылған адамдар саны бойынша көрсеткіш 2012 жылмен салыстырғанда 30% қысқарған және 31 мың адамды құраған. Психобелсенді заттарды, опиоидтар мен есірткі заттарын пайдалану салдарынан бұзылу диагнозы қойылған адамдар саны бойынша көрсеткіш 2014 жылы 36% азайып, 3,9 мың адамды құраған.
2.1.2.2.3 сурет. Негізгі өлім себептерінің сыныптары бойынша қайтыс болғандар
Дереккөз: Алматы қаласының Статистика департаменті; жұмыс тобының талдауы
2012-2014 жылдары жалпы өлім деңгейі орта есеппен жыл сайын 6 пайызға төмендеген. Өлімнің негізгі себептері бойынша көрсеткіштер деңгейі (қан айналымы және тыныс алу мүшелерінің аурулары себебінен өлім) Алматы қаласында Варшава мен Берлин секілді дамыған қалалардың деңгейінен төмен болып отыр. Аталған серпін Алматы қаласындағы халықтың орташа жасы салыстырып отырған қалалармен салыстырғанда 6-9 жасқа төмен болуымен байланысты болуы мүмкін (2014 жылы Алматы қаласында халықтың орташа жасы 37 болған, Берлинде – 43, Варшавада – 46 жасты құраған). Зейнеткерлердің үлесі біршама төмен болып отыр.
2.1.2.2.3 кесте. Жалпы өлім көрсеткіштері
Атауы /жылдар
|
2012
|
2013
|
2014
|
Онкологиялық аурулардан өлім, 100 мың халыққа есептегенде жағдайлар саны
|
125
|
118
|
109
|
Қан айналымы ауруларынан өлім, 100 мың халыққа есептегенде жағдайлар саны
|
339,8
|
231,8
|
161,0
|
Туберкулезден өлім, 100 мың халыққа есептегенде жағдайлар саны
|
7,9
|
5,8
|
5,2
|
Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің, Алматы қаласы ІІД мәліметтері
2012-2014 жылдардағы өлім деңгейі:
қан айналымы жүйесі ауруларынан 100 мың халыққа есептегенде 339,8-ден 161 жағдайға дейін төмендеген;
онкологиялық аурулардан 100 мың халыққа есептегенде 124,7-ден 109 жағдайға дейін төмендеген;
туберкулезден 100 мың халыққа есептегенде 7,9-дан 5,2 жағдайға дейін төмендеген.
Бұл жағдайда жаңа түзілімдер, «жазатайым жағдайлар, улану мен жарақаттану» және ас қорыту мүшелерінің аурулары себептері бойынша өлім деңгейі әлемнің барынша дамыған қалаларының көрсеткіштерінен артық болып отыр; соңғысының жыл сайын 6%-ға өсу динамикасы байқалады. Тыныс алу мүшелерінің ауруларына байланысты өлім көрсеткіштері де жоғарылап отыр, орташа жылдық өсу көрсеткіші 11% құрайды (2.1.2.2.3 кесте).
Халықтың ауру және өлім динамикасын төмендетуге ықпал ететін факторлардың бірі аурулардың алдын алу және диагностикалау бойынша жұмыстарды жандандыру болып табылады. Жыл сайын қан айналымы жүйесінің ауруларын анықтау бойынша тексерулермен 200 мыңға жуық адам қамтылған, сүт бездері ісігі мен жатыр мойны ісігінің алдындағы ауруларды анықтауға тексерулермен 96 мың әйел адам, туберкулезді анықтауға тексерулермен – 787 мың адам қамтылған. 2014 жылы алдын ала тексерулермен 403 мың бала мен жасөспірім қамтылған. 2012 жылмен салыстырғанда балаларды қамту 26% жоғарылаған. 2012 жылдан бері әр түрлі ісік ауруарын анықтауға тұрақты профилактикалық тексерулер жүргізіледі. 2014 жылдың қорытындысы бойынша әр түрлі халық топтарында 4 млн. астам алдын ала тексерулер жүргізілген.
Стационарды алмастыратын технологиялардың дамуы да оң әсерін тигізді, бұл жұмысы мен оқуын тоқтатқысы келмейтін адамдарды емдеудің қолайлы түрі болып табылады. Мысалы, күндізгі стационарларда халықтың төсек орындарымен қамтамасыз етілуі 10 мың адамға 2012 жылы 6,1-ден 2014 жылы 7,1 дейін артқан. Күндізгі стационарда емделгендердің жалпы саны 52 мың адамнан 64 мың адамға дейін көбейген.
2.1.2.2.4 кесте. Ана мен бала өлімінің көрсеткіштері, адам
Атауы/жылдар
|
2012
|
2013
|
2014
|
Балалар өлімі (0-ден 5 жасқа дейін), 1 мың тірі туылғандарға есептегенде жағдайлар саны
|
14,1
|
11,9
|
9,3
|
Ана өлімі, 100 мың тірі туылғандарға есептегенде жағдайлар саны, бірл.
|
18,2
|
10,2
|
4,8
|
Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің мәліметтері
Ана мен бала өлімі көрсеткіштері де біршама жақсарған. Сәбилер мен аналар өлімі көрсеткіштері бойынша айырмашылық дамыған қалалармен салыстырғанда 5 және сәйкесінше 2 есе азайған және елдегі орта деңгейден төмен болып отыр. Аталған оң серпін келесі шараларға байланысты болады:
Ана мен баланы қорғаумен айналысатын барлық қызметтердің жұмысын талдау, бағалау және қатаң мониторинг жасау;
Мамандарды жүйелі даярлауды ұйымдастыру және инновациялық медициналық технологиялардың білім беру орталықтарын құру;
Дәлелді медицина негізінде акушерлік және перинаталдық медициналық көмек стандарттары мен хаттамаларын өңдеу.
Қарастырылып отырған кезеңде сәби өлімі көрсеткіші 1 мың жаңа туған сәбиге есептегенде 16-дан 8 дейін азайды, алайда, бұл көрсеткіш салыстырылып отырған қалалар деңгейінен әлі де болса жоғары болып отыр. Бала өлімі (0-5 жас аралығында) 2012-2014 жылдары 1 мың тірі туылғандарға есептегенде 11,3-тен 9,35 дейін 1,2 есе азайды.
Ана өлімі көрсеткіштері жыл сайын 35%-ға азайып, 2010 жылы 28-ден 2012 жылы 100 мың тірі туылғандарға есептегенде 18,2 және сәйкесінше 2014 жылы 5 адамға дейін азайды. Барынша дамыған қалалармен салыстырғанда маңызды өрлеу байқалады.
2.1.2.2.4 сурет. Ана мен бала өлімі көрсеткіштері, 2014 жыл
Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаменті; Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасы
Дәрігерлермен қамтылу деңгейі қалада орналасқан республикалық ұйымдарда, ҒЗИ мен ҒО-да мемлекет бойынша орташа көрсеткіштер екі есе жоғары және Шығыс Еуропа қалалары деңгейімен салыстыруға келеді. Төсек орындарымен қамтамасыз етілудің 10 мың адамға есептегенде 72 орыннан 55 орынға дейін кемуі жалпы дәрігерлік тәжірибе ұстанымы бойынша қызмет ететін алғашқы медициналық-санитарлық көмектің енгізілуімен байланысты болды, ол ауруханаға жатқызу мен стационар жүктемелерін төмендетуге мүмкіндік береді.
2.1.2.2.5 сурет. Дәрігерлермен және төсек-орындармен қамтылу, 2014 ж.
Дереккөз: АлматықаласыСтатистикадепартаменті
Емханалар жүктемесінің 2011-2014 жылдары орта есеппен жыл сайын 6% төмендеуіне қарамастан бүгінгі таңда жоспарлы қуатты нақты пайдалану амбулаториялық-емхана ұйымдарының жоспарлы қуатынан 8,6 пайызға артық болып отыр.
2.1.2.2.6 сурет. Емханалар мен аурухана жатын орындарының жүктеме
көрсеткіштері
Дереккөз: Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасы; жұмыс тобының талдауы
2.1.2.2.5 кесте. Амбулаториялық-емханалық мекемелер жүктемесі
Көрсеткіштер
|
2012
|
2013
|
2014
|
Амбулаториялық-емханалық ұйымдардың жоспарлы қуаты (ауысымына келушілер саны),10 мың тұрғынға
|
112,4*
|
119,5*
|
116,6
|
Жоспарлы қуатты нақты пайдалану, %
|
127
|
110,3
|
125,0
|
Бір тұрғынның бір жыл ішіндегі келуі
|
7,0
|
6,8
|
7,7
|
*республикалық мекемелермен
Дереккөз: Денсаулық сақтау басқармасының мәліметтері
Жүктеме жетіспеушілік байқалып отырған аудандарға жаңа емханалар салу есебінен төмендейді деп күтілуде (Алатау, Наурызбай, Түрксіб, Әуезов, Жетісу аудандары). Қуаттардың қалдық жетіспеушілігін қала емханаларының жұмысының тиімділігін арттыру және жеке қызмет көрсетуді ынталандыру есебінен толықтыру ұсынылады.
2.1.2.6.2 кесте. SWOT-талдама
Күшті жақтары:
- медициналық қызметтерге қолжетімділікті арттыру үшін барлық жағдайлардың болуы;
- медициналық білім беру ұйымдарының және республикалық бейінді орталықтардың болуы;
- мамандандырылған денсаулық сақтау ұйымдарының заманауи медициналық жабдықтармен жоғары деңгейде жарақтандырылуы;
- жоғары деңгейде иммунитеттеумен қамтып, көптеген жұқпалы аурулар бойынша тұрақты эпидемиологиялық ахуал;
- заманауи медициналық технологиялардың және республикалық және халықаралық деңгейлердегі жоғары мамандандырылған медициналық көмектің трансфертінің жеткілікті тәжірибесі.
|
Әлсіз жақтары:
- емханалардың көпшілігінің жоғары жүктемелілігі;
- алғашқы медициналық-санитарлық жәрдем көрсету ұйымдарының технологиялық медициналық жабдықтармен жеткіліксіз жарақтандырылу деңгейі;
- дәрігерлердің және орта медициналық білімі бар мамандардың тапшылығы;
- тұрғындар денсаулығына жауапкершілік механизмдерінің жеткіліксіздігі;
- корпроативті басқару жүйесінің жеткіліксіз дамуы;
- медициналық кадрларды еңбекке ынталандыру жұмысының жеткіліксіздігі.
|
Мүмкіндіктер:
- қаланың медицина саласындағы қалалық денсаулық сақтау жүйесінің өркендеуін ынталандыратын, дамыған бәсекелестік орта;
- әлеуметтік медициналық сақтандыру міндетін жолға қою;
- медицина ұйымдарын медициналық жабдықтармен жарақтандыру үшін пайдаланылатын халыққа ақылы қызметтер көрсетуден алынатын өсе түскен кірістер.
|
Қауіп-қатерлер:
көші-қон есебінен тұрғындардың өсімінің және медициналық көмектің жоғарылауы;
жұқпалы емес аурулар таралымының өсімі;
отандықмедициналық жоғары оқу орындары және колледждері түлектерінің даярлығының төмен деңгейі.
|
Түйткілді мәселелер:
-медициналық кадрлардың тұрақтамаушылығы;
-қала халқы санының өсуінің жоғары қарқыны;
- медициналық қызметтердің сапасының жеткіліксіздігі.
Достарыңызбен бөлісу: |