БАҒдарламасы мазмұны бюджет. 23 Тұрғын үй -коммуналдық шаруашылық 64

Бюджет.

Абсолюттік көрсеткіште 2001-2015 жылдары аудан бюджетіне салық түсімінің көлемі 218,0 млн.теңгеден 2052,2 млн.теңгеге дейін 2015 жылы өсті.

2015 жылы бюджетке 2052,2 млн.теңге салықтар мен басқа міндетті түсімдер түсті (болжамға 105,2%), оның ішінде республикалық бюджетке -762,4 млн.теңге (102,8% ), жергілікті бюджетке – 1289,8 млн.теңге (106,7% ), оның ішінде аудандық бюджетке – 856,9 млн.теңге (105,1% ) түсті.

Мемлекеттік бюджетке түсім өсуінің қарқыны былтырғы жылға сәйкес кезеңімен салыстырғанда 109,3% құрайды, оның ішінде республикалық бюджетке -96,3%, жергілікті бюджетке – 118,7%, аудандық бюджетке – 120,7%.

Ең басты мақсат болыпбюджетке салықтық және салықтық емес түсімдердің өсуі арқасында бюджеттің өзіндік қамтылуы болады.

Өнеркәсіп

Аймақтағыөнеркәсіп секторыныңдамуы2015-2019жылдарға арналғанҚазақстан Республикасының индустриялық-инновациялықдаму мемлекеттікбағдарламасыныңнегізінде жүзеге асырылады.Негізгі мақсатыбәсекеге қабілеттіэкономика жәнебәсекеге қабілетті өнеркәсіптік өндірісдамыту арқылыоблыс тұрғындардың жағдайларын жақсарту.Өнеркәсіпөңірлік экономикадамаңызды рөлатқарады.Келесі5 жылда, өнеркәсіпартып,экономикалықәлеуеті өңірдің көзіболады.Облысташын мәніндебәсекеге қабілеттіэкономиканыдамыту керек. Облыстың өнеркәсіптік дамудыңжоғарғыбасымдықтарытас, құрылысқұм жәнетастытопырақты, кірпішсаз,құмдытопырақты, әк тас,табиғи қиыршық тас, ағашқұрылысөндірісіболып табылады.

2015 жылы (үй шаруашылығы секторын есепке алғанда) 11,5 млрд. теңге сомаға өнеркәсіп өнімдері шығарылды немесе 2014 жылға қарағанда 8,7 есе төмен (12,6 млрд. теңге).Облыстың шығарған өнімінің жалпы көлемінен ауданның үлес салмағы 3,6% құрайды (облыстың өнеркәсіп өнімінің көлемі – 313,5 млрд. теңге).

Өнеркәсіптің жалпы көлемінде қайта өңдеу өнімдерінің үлесі 45,3% құрады (7,2 млрд. теңге), олардың 36,9% құрылыс индустриясы өнімдерінінің өндірісіне, электрқуатымен қамтамасыз ету, газ беру, бу және ауаны жақсарту-17,1%, сумен қамтамасыз ету, кәріз жүйесі, қалдықтарды жинауда және таратуды бақылау -0,7% келеді.

2010-2015 ж.ж. салада оң өзгерістер бар екендігі байқалады: өнеркәсіп өнімдері құрамында тау кен өнеркәсібінің үлесі 19,3 тт жоғары көтерілді, өңдеу өнеркәсібі 33,1 тт төмен түсті.

Ауданның ең ірі кәсіпорындары 3,4 млрд теңгеге немесе жалпы өнімнің 29,5% өнім шығарылды.

Өткенжылдың кезеңімен салыстырғанда нақты көрсеткіш индексі 84,3 % құрады, облыстық көрсеткіштен 22,6% төмен.

Өңдеу өнеркәсібі өнеркәсіп өнімдерінің жалпы көлеміндегі ұлесі 79,8% құрады. (5,2 млрд.теңге), оның ішіндегі 26,6% құрылыс өнімдеріне келді. Құрылыс индустриясына «Қазшпал» АҚ қарады.

«Қазшпал» АҚ жылына 156 мың тонна темір бетонды бұйымдарды шығаратын өндірістік қуаты бар. Сондай-ақ, өзінің шағыртас зауыты мен құм карьері бар. 500 кісі жұмыспен қамтылған.

Өндірілетін өнім сертификацияланған, тығыз таулы және табиғи тастардың шағыртастарының сәйкестік сертификаты бар. Зауыттың өзінің аттестациядан өткізілген, бақылау-өлшеу құралдарымен жабдықталған «НаЦЭкС» АҚ органдарында тексерістен өткізіліп тұратын зертханасы бар.

«Қазшпал» АҚ кәсіпорны темір бетон шпалдарын шығару және аударма жылжыма бөренелер өндірісі бойынша екі технологиялық желілерді пайдаланады.

2015 жылы өндірістің көлемі 1,4 млрд.теңгені құрады,өткен жылға қарағанда 26,3% төмен, себебі қоймаларда дайын өнімнің қалдықтарына қол жетімді болғандықтан,өнімге сұраным төмендеді.Барлық өнім ішкі нарыққа шығарылған.

Жағымды серпін шағыртас өндіру көлемін 1,5% ұлғайтқан «Аркада Индастри» ЖШС кәсіпорнында байқалды.

Тау-кен өнеркәсібі саласын қиыршық тас пен құмды өндірумен айналысатын ірі кәсіпорындар ЖШС «Аркада-Индастри» мен ЖШС «Нефрит Голд» ұсынады , олар 05 фракциядан 60 мм. дейін, куб іспетті 05-20 мм. қиыршық тас өндіреді.

Тау-кен өнеркәсібі саласында 4,2 млрд. теңге соманың өнімі өндірілді, бұл 2014 жылға қарағанда 32,8 % көп.
Бұлар етті қайта өңдеу және консервілеу және ет өнімдерін өндіру, өсімдік және мал майларын өндіру, ұн өнеркәсібінің жәненан мен ұн бұйымдарының өндірісі, малдарға керекті дайын жемді өндіру. Өнімнің барлық түрлері аудан халықтарының арасында, сондай-ақ , Астана қ. тұрғындарының арасында да сұранысқа ие.

Ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өңдеу бойынша негізгі кәсіпорындарға «Ижев» ШҚ (тамақ өнімдері сапасы бойынша халықаралық сертификатқа ие) және «Еңбек 1» ЖШС өсімдік майын тәулігіне 1000 литрға дейін шығарады.

АршалыауданыАқмола облысыныңнегізгі ауыл шаруашылық аймақтарыныңбірі болып табылады.Ауданүлесіоблысбойынша жалпы ауыл шаруашылығы орташаөнімішамамен 5%.Аудан Астана қаласының азық-түлік белдеуіретінде рөл атқарады.

2014 жылыагроөнеркәсіптіккешені саласында332ауыл шаруашылығыкәсіпорындарыжұмыс істейтін, соның ішінде 263 шаруа және фермер қожалықтары(2013 ж -269 бірлік). Ең көп үлесі шоғырланған ауыл шаруашылығыкәсіпорындары меншаруа қожалықтарыАқбұлақ-39,(22,6% шаруа қожалықтары)Берсуат -25 (14,5%) ауылдық округтері.

Табиғи климаттық жағдайларға байланысты өңірдегі агрегатталған көрсеткіштердің серпіні облыстың ауыл шаруашылық саласында тұрақты емес.Өнімділік жылдары серпін жоғары, өнімділік төмен болған жылдары – жағымсыз.

Кейінгі 4 жыл ішінде өсімдік өсірудің үлесі 58% құрады, сонымен қатар, 2012 жылы 52,0% төмендедіжәне 2013 жылы 62,3% дейін көтерілді.
2012-2014 жылдар арасындағы Аршалы ауданыдағы ауыл шаруашылығының жалпы өнімініңқұрылымы

	2012 ж	2013 ж	2014ж	2015 ж
Ауыл шаруашылығының жалпы өнімі, млн.теңге/НКИ	7,5 (89,6)	12,3 (129,4)	12,1 (100,6)	12,2 (99,2)
өсімдік шаруашылығы/НКИ	3,9 (68,1%)	7,8 (107,5%)	7,1 (97,5%)	7,0 (91,6)
мал шаруашылығы/НКИ	3,6 (106,6%)	4,5 (161,2%)	5,0 (106%)	5,2 (109,5)

2015 жылы ауыл шаруашылығының өнімдерінің жалпы көлемі 12,2 млрд.теңгені құрады немесе 2014 жылдың деңгейіне 100,8%. Оның ішінде: өсімдік шаруашылығы – 7,0 млрд.теңге, мал шаруашылығы – 5,2 млрд.теңге. Нақты көлем индексі 100,6% құрады.

Дәнді және дәнді бұршақты дақылдардың егістік жерлері 2015 жылы 165,8 мың га. құрады, өткен жылмен салсытрғанда 1,7 мың га немесе 101,0%. Егістік дақылдарының алаңы бидай – 139,4 мың га, арпа – 24,0мың га, сұлы – 1,7 мың га,бұршақтар – 0,5 мың га. Картоп егу алаңы 1,1 мың га құрады, көкөністер мен бақшалықтар – 0,18 мың га.

Дәнді дақылдардың жалпы жиылымы 201,5 мың тонна немесе 100%бұл 2014 жылдың деңгейіне қарағанда 11,5 ц/га. Картоп – 14,1мың тонна (2014 жылға 78,0%),жалпы картоптүсіміннегізгі үлесінжүзеге асыратын«Еңбек 1» ЖШСайналысады және көкөністер – 1,4 мың тоннаны (67,0%) құрады.

Аудан бойынша дәнді дақылдардың орташа өнімділігі 11,5ц/га құрады, бұл 2014 жылдың деңгейінен 1ц/га төмен.

2008 жылдан бастап суды үнемдеу технологиясы енгізілгеннен бастап егістік жерлердің көлемі жалпы егістік жерлердің көлемінен 24 % -дан 96 %-ға дейін көтеріліп, 2015 жылы 157,0 мың га құрады.

Кейінгі үш жылда аудан бойынша майлы дақылдарды егу жерлері ұлғайды, 2014 жылы майлы дақылдар 11,8 мың га жерлерде орналастырылды, бұл 2013 жылғы көрсеткіштен 1,3 есеге көп.(8,8 мың тонна),басым дақылдардыөсіру, атап айтқанда майлышаруашылықтарегіс алаңыұлғайту жолы арқылы.

Мал шаруашылығын әртараптандыруға арналған шаралардың есебінен 2014 жылмен салыстырғанда ІҚМ бастары 9,0% , қой мен ешкі -3,6 %, құстар – 9,6% ұлғайды.

2012 жылы етті бағыттағы мал шаруашылығын дамыту өңірлік Бағдарламасының аясында «Аршалы-агроөнімдері» ЖШС шетелдік селекциялық (Канада) Ангус және Герефорд тұқымды 400 бас мал сатып алды.Ауданның ауыл шаруашылық құрылымдарының басшыларымен етті бағыттағы асыл тұқымды 24 бас өндіруші бұқалар сатып алынды.

2015 жылы 2014 жылмен салыстырғанда ірі қара малдың бастары 29,0% ұлғайды (6,7 мың бас), бұл асыл тұқымды ІҚМ бастарын шетелден сатып алуға байланысты, қой мен ешкілердің басы 3,6% (17,2 мың бас) көбейді, құстар 9,6% өсті (1071,7 мың бас). Сонымен қатар «Агрофирма Поиск» ЖШС шошқалардың басы 16,7 пайызға азайды.. жылқлардың басы 9,3 пайызға азайды.

Ауданның барлық округтерінде мал шаруашылығын дамытуға мүмкіндіктер бар.Ең келешектілері – «Ижев» ҚШ, «Нововладимировка» ЖШС, «Поиск агро фирмасы» ЖШС, «Аршалы асылдандыру шаруашылығы»ЖШС, «Астана құс»АҚ 2015 жылда 33,38 мың тауық сатып алу жоспарында.

Аудан бойынша 2015 жылы 4,2мың тонна ет, 2014 жылдың деңгейінен төмен 12,8% ,17,7 мың тонна сүт, 2014 жылдың деңгейінен 5,6% жоғары, 189,9 млн.дана жұмыртқа өндірілді,2014 жылдың деңгейінен 23,0% жоғары.

Толық құнды жем базаларының дамыуына мен 23 асыл тұқымды мал өсіру шаруашылықтарында асыл тұқымды мал бастарының үлесін ұлғайтуға аса үлкен көңіл бөлінеді.

2015 жылдың 1 қаңтарына дәнді мен жемшөп дақылдары шаруашылықтарда болуы - 5 962,3т құрады, сүрлемдік – 735,5 тонна дайындады, 2014 жылдың 1 қаңтарымен салстырғанда 605,5 көп, шөп 7 602,5 тонна, өткен жылға қарағанда 46,7% көп,сүрлемдікекіжыл3 253,9 тонна сақталады, солайша шоғырланған жем 1 429,8 тонна, сабан және астық қауыздан 8 316,5 тоннаны құрады, өткен жылға қарағанда3,5 есеастам көп, жасылжемшөпжаппай3700тоннаболды.

«Сыбаға» Бағдарламасын жүзеге асыру аясында ауданның ауыл шаруашылық құрылымдарымен 257 ІҚМ бастары мен етті бағыттағы асыл тұқымды 17 бас өндіруші бұқалар сатып алынды.

Мал табынын түрлендіру және тұқымды жақсарту мақсатымен аталған бұқалар жеке меншіктің табынына жіберілді.Аналық бастарды еркін шағылыстырумен қатар етті және сүтті бағыттағы асыл тұқымды бұқалардың тұқымымен жасанды жолымен ұрықтандыру қолданылады. Аналық бастарды жасанды жолымен ұрықтандыру 2014 жылы 30,9% құрады.

2014 жылыауыл шаруашылығынқолдау үшінаудандықауыл шаруашылығы кәсіпорындары752,1млн теңгесомасымемлекеттіксубсидияалды, оның ішінде:

2014 жылы көктемгі – егіс жұмыстарына «Көктемгіегіс жұмыстарына қажетті,жанар-жағар майқұнының және басқа тауарлық – материалдыққұндылықтардың арзандауы»бағдарламасы бойынша 169,6 млн.теңге бөлінді,АШТӨ-ден 56өтініш түсті 139.9млн. теңге сомасы бөлінді (100% төленді).

«Тыңайтқышқұнын төмендету» бағдарламасы бойынша-46,4 млн. теңге, АШТӨ-ден2 өтініш түсті және 15 млн.841 мың теңге субсидия бөлінді. (100% төленді, Еңбек ЖШС-1 – 222 тонна және «АФ Поиск» ЖШС – 180 тонна)

Шығынды төмендету бағдарлама бойынша гербицидтермендақылдарыныңөңдеушығындарына - 121,8млнтеңге бөлінді, АШТӨ-денберілген өтініштері бойынша 101 млн.теңге сомасы бөлінді (100% төленді).

Тұқым шаруашылығын қолдау бағдарламасы бойынша АШТӨ-ден 8 өтініш түсі және 20 млн. 677 мың теңге субсидия бөлінді.

Қортындылай келе,өсімдік шаруашылығын қолдауға арналған субсидия бағдарламасы бойынша 277 млн. 300 мың теңге сомасында бюджеттен субсидия бөлінді.

Маләртараптандыруғабағытталғаншараларарқасында, ІҚМ саны ауыл шаруашылыққұралымдары2013 жылмен салыстырғанда, 2,1% өсті(негізгі арттыру үлесін көрсеткен Қалқаман-Агро ЖШС және Нововлодимировка ЖШС), құстар – 11,2%(2013 жылмен салстырғанда «Ижев» ҚШ құс шаруашылығын 11,9%-ға көбейтті), 2013 жылда қой мен ешкілер саны 1,4% азайды (ауыл шаруашылықта 957басқа күрттөмендеуібайқалды), өткен жылмен салстырғанда жылқылар бұрыңғы деңгейде 4 355 бас болыпсақталып қалды.

2014 жылы мал шаруашылығын қолдау үшін 474 843 700 теңге мемлекеттік субсидия бөлінді.

Мал өнімділігін арттыру мақсатында, ауыл шаруашылық құрылымында тұқым араластыру ауылшаруашылық кәсіпорындарынад, жеке секторларда да ағымдағы жылдың 1 тоқсанында 109 бас сүт-ет өнімі бағдарында асыл тұқымды мал сатып алынды, бюджеттіқ жәрдем қаражат соммасы 16786 мың теңгені құрады, сатын алынған бұқаның 86 басы жеке секторға жалға берілді, оған мелекет тарапынан 8944 мың.теңге бөлініп, игерілді. Асыл тұқымды малдарды ұрықтандыруда 1 бұқаға 30 аналық мал басы қолданылды.

2014 жылы аудан бойынша 4,8 мыңтонна- ет өндірілді, ол 2013 жылдың деңгейінен 2,5 пайыз жоғары, сүт -16,7 мың.тонна, 2013 жылдың деңгейінен 7,3 пайыз жоғары, жұмыртқа-154,4 млн.дана, 2013 жылдың деңгейінен 3,3 пайыз жоғары.

23 асыл тұқымды мал шаруашылыға негізінде астық базасы және асыл тұқымды мал басын ұлғайтуға көңіл бөлініп жатыр.