Бағдарламасына «жыл бойғы мерекелер»
жүктеу/скачать 0,81 Mb.
|
| ЕРЕСЕК ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫ БИ ЖӘНЕ МУЗЫКАҒА ОҚЫТУДА МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДАРДЫҢ МУЗЫКА ЖЕТЕКШІЛЕРІНІҢ ІС-ӘРЕКЕТІН ЖОСПАРЛАУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ЗАМАНАУИ ӘДІСТЕРІ МЕН НЫСАНДАРЫ
Бабанский Ю. К оқыту әдістерінің үш негізгі тобын атап көрсетеді: − оқу-тәрбие іс-әрекетін ұйымдастырудың әдістері; − оқу-танымдық іс-әрекетті ынталандыру әдістері; − оқу-танымдық іс-әрекетінің тиімділігіне бақылау әдістері. Бірінші топта мыналар қолданылады: көрнекі әдістер (музыкалық шығармаларды немесе оның үзіндісін орындау, суретшілер картинасының көшірмесін жасау және т.б.); ауызша тәсіл (музыка, композиторлар, музыкалық шығармашылардың туындау тарихы туралы әңгімелесу және т.б.); музыкалық іс-әрекеттің әртүрлі түрлерінде қолданылатын қандай да бір тәсілдерді орындауда жаттығудың практикалық әдістері. Бұл әдістер педагогтың ақпаратты беру және белсенді қабылдауға, балалардың меңгеруіне бағытталған. Музыканың танымдық және коммуникативтік функцияларын іске асыруда жетекші рөл атқаратын музыкалық іс-әрекеттің негізгі түрі – оны қабылдау және талдау. Музыканы тыңдау – музыканы белсенді қабылдау қабілеті үшін жұмыстың және оның әртүрлі ерекшеліктеріне зейін салып тыңдаудың ең жақсы нысандарының бірі. Сонымен қатар, музыка тыңдау барысында балалар өздері орындайтын әуенге қарағанда, барынша күрделі музыкамен танысуға мүмкіндік береді. Балалар жоғары вокалды, аспапты, оркестрлік туындыларды тыңдау мүмкіндігін алады. Тыңдау әртүрлі жанрдағы, формадағы, стильдегі музыканы тыңдауға, танымал орындаушылар мен композиторлардың орындау дәуірімен танысуға мүмкіндік береді. Қазіргі таңда кең ауқымда дамыған концерт, музыканы шығаратын (Радио, теледидар, магнитофон, кино және т.б.) әртүрлі дамыған техникалық құралдар арқылы халықтың өнермен танысуының қолжетімді нысаны бола бастады. Музыкалық ақпарат ағыны шексіз дерлік. Бақылау көрсеткендей, балаларды музыканы белсенді тыңдауға үйрету – күрделі іс. Тыңдау үдерісі белсенді, шығармашылық болуы басты міндет. Тыңдау алдында және шығарманы туындау үдерісінде балаларға қойылатын сұрақтар мен тапсырмалардың рөлі ерекше. Музыканы тыңдау барысында плакат түрінде тақтаға іліп сұрақтар қоюға болады. Сұрақтар мен тапсырмалардың үш негізгі түрін атап көрсетуге болады: музыканың идеялық эмоционалдық мазмұны бойынша; көрнекі құралдары бойынша; себептерді анықтау бойынша. Мұндай сұрақтар мазмұны мен формасының өзара байланысын, музыкалық өнердің шынайылығын айқын түсіну мақсатымен қойылады. Музыканы қабылдау және оның көрнекі құралдарын талдау қабілеті көптеген басқа тәсілдер мен әдістерінің маңызын арта түседі. Олардың ішінде туындыларды салыстырудың маңызы зор: қарама-қайшылықтарын айқындау, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау. Сондықтан, екі немесе үш туындыдан тыңдауды ұсынуға болады. Бір туынды негізгі болса, талдау кезінде оған барынша көңіл аударылады, ал басқалары салыстыру үшін қолданылады, осы арқылы алға қойылған мәселені шешуге көмектеседі. Балалар туындының жеке бөліктерін ажырата алу қабілетін оңай тексеруге болады. Тыңдау үдерісінде сұраққа жауапты білетін бала қолды көтеру секілді нақты тапсырма беріледі. Мұндай қарапайым тапсырма арқылы балалардың жұмысын барынша нақты бақылауға, музыканы белсенді тыңдауға болады, себебі олар жауап іздеуде музыкалық шығарманы барынша мұқият тыңдауы керек. Бұл тапсырманың қолайлығы материалдарды меңгеру деңгейін оқыту үдерісінде тексеруге болатындығында болып табылады. Тыңдалған музыкамен байланысты балаларға білімді тексеру және бекітуге арналған жазбаша жұмыстарды берген пайдалы. Әдетте балалар қандай шығарма орындалды және оның авторын табу секілді тапсырмалар алады. Кейде қандай да бір шығарманы талдауы ұсынылады (бұл жерде бағыттаушы тапсырмалар беруге болады). Тыңдалған музыканың сипаттамасын талдай отырып, балалар мағынасы бойынша ұқсас сөздерді табу үшін кестелерді қолдануға болады. Кестені жұмыстың бастапқы сатысында қолданған жөн. Музыканы тыңдағаннан кейін балаларға шығармашылық тапсырма беруге болады: естігендерін қағазға, яғни тыңдалған музыкалық шығармаға сәйкес келетін сурет салу. Музыканы қабылдаудың басты сәті оған деген эмоционалдық әсері, мазмұнын ұғыну болып қала береді. Осы мәселені шешу мыналарды шешумен байланысты: Музыкалық репертуарды және онымен жұмыс жасаудың әдістерін арнайы таңдау; Сабақта балалардың басқа да музыкалық іс-әрекет түрлерін қолдану; Музыкалық қозғалыс, ән айту, оркестрде ойнау, дирижерлік ету; − Сабақта өнердің басқа түрлерінің туындыларын, ең алдымен, бейнелеу және көркем әдебиеттерді қолдану. Мұндай тәсілдер музыкалық қабылдауды жоғары деңгейге көтереді, музыканы белсенді талдаудың тәсілі болып табылады. Тыңдау үшін шығармаларды іріктеу кезінде олар екі жетекші қағидатқа сәйкес келуі керектігіне сүйенуі керек – жоғары көркемдік және қолжетімділік. Сол кезде балалардың музыкаға қызығушылығы мен жағымды эмоция тудырады. Балаларды музыкаға тартудың басқа бір формасы әртүрлі түрде жүзеге асырылатын (музыкалық аспапта ойнау, оркестрге қатысу, би және ырғақты қозғалыс және т.б.) шығармашылық орындау іс-әрекеті болып табылады. Балалардың көп бөлігін қамтуға қабілетті белсенді музыкалық іс-әрекеттің түрлерінен хормен ән айтуды атап көрсетуге болады. Ән айту. «Ән айтудың адамгершілікке әсері екі аспектіде орын алады». Бір жағынан, әндерде оның белгілі бір мазмұны беріледі; екінші жағынан, ән айту әндерде көрініс тапқан көңіл-күйді, басқа адамның рухани жағдайын сезіну қабілетін тудырады. Хормен ән айту эстетикалық талғаммен қатар, балалардың шығармашылық қабілетін, бастамасын тәрбиелеудің ең тиімді құралы болып табылады, ол музыкалық қабілеттіліктің дамуына (ырғақ сезімі, музыкалық жады, ән салу дауысы), ән айту дағдыларын дамытуға, музыкаға деген қызығушылықтың өсуіне, эмоционалдық және вокалды-хор мәдениетін арттыруға себін тигізеді. Хормен ән айту оқушылардың дүниетанымын қалыптастыра отырып, балаларға адамның іс-әрекетіндегі ұжымның рөлін түсінуге көмектеседі, достық, ұжымшылдықты тәрбиелейді. Әндік материалдарын дұрыс іріктеу балаларда патриотизм, интернационалдық рухта тәрбиелеуге, олардың дүниетанымын кеңейтуге мүмкіндік береді. Осы шартты сақтау балалардың әндерді орындауға қызығушылығын арттыруға көмектеседі. Ән айту өнері вокалды-хор қабілетінің болуын талап етеді. Алайда вокалды-хор қабілетімен жұмыс жасау таза техникалық болып табылмайды және туындының көркемдік бейнесімен жұмыс жасауымен байланысты болуы тиіс. Вокалды және хор техникасы әндік материалдардың мазмұны мен әртүрлі формасы бойынша жүйелі, қажырлы еңбек нәтижесінде жетілдіреді. Музыкалық туындымен жұмыс жасау қуаныш алып келуі үшін оның белсенді және қызықты өткізген жөн. Шығармашылық атмосфера балаға вокалды-хор өнерінің құпияларын түсінуге және оның сезімдері мен күйзелісін шынайы еркін беруге мүмкіндік береді, бұл қандай да бір дағдыны жылдам меңгеруге және бекітуге жол ашады. «Ақылдың эмоционалдық оянуы балалармен жұмыс жасаудың оң нәтижелерін береді», - деп В. А. Сухомлинский атап көрсетті. Хормен ән айту бала тұлғасының қалыптасуына тікелей әсер етеді. Оған хор өнерінде музыка мен сөздер бірігуі әсер етеді. Бұл факт баланың психикасына, оның көркемдік дамуына, елестету мен зеректілігіне әсерін күшейтеді. Хор туындысын меңгеру үдерісі әрқашан көркемдік-орындау немесе техникалық қиындықты еңсеру бойынша көп еңбек етумен байланысты, сондықтан балаларды еңбекқорлығын тәрбиелейді, олардың жеке мүдделерін ұжымның мүдделеріне бағындыруға мәжбүрлейді. Бұл міндеттер әртүрлі репертуарларды меңгеру бойынша мақсатты жұмысы арқылы берік ұйымдастырылған хорда шешіледі. Хормен ән айту өнер ретінде балаларда өзінің Отанына деген шынайы махаббат сезімін жаппай тәрбиелейді, шығармашылық қабілеттіліктердің жан-жақты дамуына көмектеседі. Бұл форманың келесідей артықшылықтары бар: Хормен ән айту – муызкалық орындаудың ең қолжетімді түрі. Дауыс аппараты – адамның өсуімен, оның дамуымен бірге жетілдіріледі. Әндік дағдыларды тәрбиелеу біруақытта адам сезімдері мен эмоцияларын тәрбиелеуді білдіреді. жүктеу/скачать 0,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|