Бағыты: Экономикалық және әлеуметтік процестерді математикалық модельдеу



жүктеу/скачать 170,5 Kb.
бет5/9
Дата13.01.2022
өлшемі170,5 Kb.
#111546
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Байланысты:
киіз үй

Уи = һкер:3

16 қанатты киіз үй уығының биіктігі кереге биіктігінің үштен біріне тең болатын болса: Уи = 3,20 : 3 = 1,07 м.

Киіз үй биіктігі (һүй)

Киіз үй биіктігі төменде көрсетілген формуламен анықталады. Бұл формуладағы Уи- уық иінінің биіктігі, (Рүй), (Рш) үй мен шаңырақ радиустері.

Һүй= (һкер+ Уи) + (Рүй - Рш) 8

16 қанатты киіз үй биіктігі

һүй= (3,20 + 1,07) + (7,85- 2,55) = 4,27 + 5,30 =9,57 м.

Кереге басы

Жайылған кереге ұзындығы 3 метрге тең болғанда, бір керегеде уық байланатын 16-17-18 бас болғаны тиімді деп есептеледі.

12 қанатты үй керегесінің басы (12х17) = 204 бас.

Уық саны

Керегеге бекітелетін уық саны 12 қанатты үйде – 204.

Маңдайшаға бекітілетін уық саны 5-7

Барлық уық саны 204+ 7= 211

Шаңырақ көзі :

Шаңырақ көзі уық санына тең.

Шаңырақ шеңберінің ұзындығы ( 12 қанатты үйде) 12 м.

Шаңырақ көздерінің арасы 1200:211 = 5,68 см.

Үй мен шаңырақ шеңберінің ұзындығы және кереге мен уық биіктіктері арқылы киіз үй киіздерінің өлшемдерін (үзік, туырлық, түндік, іргелік) анықтау қиындыққа түспейді.

Жарияланған ғылыми еңбектерде, мақалаларда киіз үйдің қанатының саны туралы сан түрлі пікірлер айтылады. Сол мәселені тәжірибе тұрғысында қарастырып, киіз үй қанша қанатты бола алады деген сұраққа жауап беруге тырысып көрелік .

Әлкей Марғұлан ( «Казахская юрта и ее убранство» Москва,1964 ) қазақтардың 30 қанатты хан ордаларын жасағандығы туралы жазады.

Қазақтар 30 қанатты үй тіккен бе?

30 қанатты үй жел өтіне шыдай ала ма?

Көшпелі елге 30 қанатты киіз үй тігу қажет пе?

Бұл сұрақтарға жауап бермес бұрын әуелі 4 қанатты,7 қанатты, 12 қанатты және 30 қанатты киіз үй сүйектерінің өлшемдерін есептеп шығаралық.

9





Қанатты киіз үй

4

7

12

16

30

Кереге саны «К»

4

7

12

16

30

Шаңырақ шеңбер ұзын. «Ш»

4

7

12

16

30

Үй шеңбері ұзындығы «Сүй»

13,3

22,3

37,3

49,3

91,3

Үй радиусы «Рүй»

2,12

3,55

5,94

7,85

14,54

Шаңырақ радиусы «Рш»

0,64

1,11

1,91

2,55

4,78

Кереге биіктігі «һкер»

0,80

1,40

2,40

3,20

6,00

Уық иіні «Уи»

0,27

0,47

0,80

1,07

2,00

Уй биіктігі «һүй»

2,52

4,30

7,23

9,58

17,76

Қазақ киіз үйінің сәулеттік формасын сақтай отырып жасаған 30 қанат киіз үй диаметрі отыз метрдей болса, биіктігі 17,76 метрге тең екен.

Өздері шаңырақ көтеріп, үй тіккен адам ондай үйлердің тиімсіздігін, тігу мүмкіншілігінің шектеулі екендігін тәжірибеден білетін болса, тәжірибесі жоқ кісілер кестеде келтірілген сандар арқылы сондай қорытындығы келері сөзсіз.

Көшпелі ел ерекшелігін ескере отырып біз 12 қанат үйді пайдалануға, ондай үймен көшіп -қонуға болады деп есептейміз. 16 қанат үйлерді де «Хан Ордасы» ретінде өмірге келтіру мүмкіндігі байқалады.

Киіз үй сүйегінің көз үйренген жалпы пішінін, сәулеттік формасын үйшілер кереге биіктігімен, уық иінінің биіктігі арқылы реттеп отырады. Кереге аласалау жасалынса уық иінін биіктету, немесе аз қанатты үйлерде керегені биіктеу етіп, уық иінін қысқарту арқылы үй еңсесін аласартпайды, сан ғасырлар бойы қалыптасқан сәулеттік пішінін өзгертпейді.

10

Киіз үй сүйегінің осы заңдылықтармен есептелінген сандық мәндері төменде келтірілген кестеде келтірілген.



Шаңырақ

шеңбер.ұз

Ш (А=1 м)


Шаң. диам. Дш= Ш:3,14

Киіз үй

шең.ұз


Сү= Шх3+Т Т= 1,30

диам. Дү= Сү:3,14

Киіз үй Киіз үйдің биіктік өлшемдері

рад. Рү= Дү: 2

Кереге һкер= Ш:5

Үй һүй=(һк+Уи)+ (Рү-Рш)2

Уық УхУ= 2(Рү-Рш)2

Уық иіні,

Уи=К:3

Ш=4

1,27

13,30

4,24

2,12

0,80

2,52

2,10

0,27

Ш=5

1,59

16,30

5,19

2,59

1,00

3,13

2,55

0,33

Ш=6

1,91

19,30

6,15

3,07

1,20

3,72

3,00

0,40

Ш=7

2,23

22,30

7,10

3,55

1,40

4,30

3,44

0,47

Ш=8

2,55

25,30

8,06

4,03

1,60

4,89

3,90

0,53

Ш=9

2,87

28,30

9,01

4,55

1,80

5,52

4,41

0,60

Ш=10

3,18

31,30

9,97

4,98

2,00

6,06

4,86

0,67

Ш=11

3,5

34,30

10,92

5,46

2,20

6,64

5,25

0,73

Ш=12

3,82

37,30

11,88

5,94

2,40

7,23

5,70

0,80

Ш=13

4,14

40,30

12,83

6,41

2,60

7,80

6,14

0,86

Ш=14

4,46

43,30

13,79

6,89

2,80

8,39

6,59

0,93

Ш=15

4,78

46,30

14,75

7,37

3,00

8,98

7,04

1,00

Ш=16

5,09

49,30

15,70

7,85

3,20

9,58

7,50

1,07

11

Киіз үй жасақтауға, сызбасын салуға қажетті сандық мәндер
Дш (Рш)

Һк- кер.Биік

Уи- уық иін

Һк +Уи

У- уық ұзын.

У+Уи

Дүй (Рүй)

Рүй- Рш

һүй

4

1,27(0,63)

0,80

0,27

1,07

2,10

2,37

4,24(2,12)

1,49

2,56

5

1,59(0,80)

1,00

0,33

1,33

2,55

2,88

5,19(2,58)

1,78

3,11

6

1,91(0,95)

1,20

0,40

1,60

3,00

3,40

6,15(3,07)

2,12

3,72

7

2,23(1,11)

1,40

0,47

1,87

3,44

3,91

7,10(3,55)

2,44

4,31

8

2,55(1,27)

1,60

0,53

2,13

3,90

4,43

8,06(4,03)

2,76

4,89

9

2,87(1,43)

1,80

0,60

2,40

4,41

5,01

9,01(4,50)

3,07

5,48

10

3,18(1,59)

2,00

0,67

2,67

4,80

5,47

9,97(4,98)

3,39

6,06

11

3,50(1,75)

2,20

0,73

2,93

5,25

5,98

10,92(5,46)

3,71

6,64

12

3,82(1,91)

2,40

0,80

3,20

5,70

6,50

11,88(5,94)

4,03

7,23

13

4,14(2,07)

2,60

0,86

3,46

6,14

7,00

12,83(6,41)

4,34

7,80

14

4,46(2,23)

2,80

0,93

3,73

6,59

7,25

13,79(6,89)

4,66

8,39

15

4,78(2,39)

3,00

1,00

4,00

7,04

8,04

14,75(7,37)

4,98

8,98

16

5,09(2,54)

3,20

1,07

4,27

7,50

8,57

15,70(7,85)

5,31

9,58

12


жүктеу/скачать 170,5 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет