Мақсаты: таңдалған мамандыққа деген мотивацияны күшейту

1. 
   Оқушылардың танымдық әрекетін басқарудағы оқытушы шеберлігі.
   
2. 
   Студенттердің өзіндік және ғылыми зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру мен басқарудағы оқытушы шеберлігі.
   
3. 
   Студеттер ұжымындағы қатынастарды басқарудағы тәрбиеші шеберлігі.
   
4. 
   Тәрбие жұмысын жоспарлау шеберлігі.
   

1. Педагогикалық әрекет бірнеше әрекеттер жүйесін құрайды. Оның ең бастысы – оқытуды тікелей ұйымдастырушы оқытушы әрекеті. Оқу – бұл оқушы мен оқытушының белсенді түрде өзара әрекеттесуі. Нәтижесінде оқушының бойында өзінің белсенділігіне сәйкес белгілі бір білім мен іскерлік қалыптасады. Педагог оқушының белсенділігін тудыратын жағдай жасап, оны бағыттайды, бақылайды, оған қажетті құралдармен, ақпарат көздерімен қамтамасыз етеді.

Оқу үрдісін басқару – бұл оқытудың берілген мақсатына қол жеткізу үшін оқытушының студенттер ұжымына немесе жеке студентке мақсатты, жүйелі түрде ықпал етуі. Басқарудағы оқытушының міндеті – басқарылатын процестің күйін өзгертіп отыру, оны белгіленген деңгейге дейін жеткізу, дамыту.

Сабақтың тиімділігі оқушылардың танымдық әрекетін және ақыл-ойын дамыту процесін басқарудың рационалды жолдарын қолданумен қамтамасыз етіледі. Оқу үрдісінде танымдық әрекетті басқару көптеген факторларға тәуелді. Соның бірі – оқытушының өз сабағына, пәніне оқушыларды қызықтыра білу іскерлігі. Себебі қызығушылық психикалық процестердің барлығына: қабылдауға, есте сақтауға, назар аударуға, ойдлауға, ерікке жағымды әсер етеді.

Оқушылардың оқуға деген қызығушылығын тудырудың негізгі шарттары:

1. 
   Егер оқушы, студент оқу үрдісінде белсенді болса, өз бетімен іздену, «жаңа білімді табу» процесіне енгізілсе, проблемалық сұрақтарды шешетін болса, онда оның танымдық қызығушылығы, пәнге деген және ойлау еңбегі процесінің өзіне де махаббаты артады.
   
2. 
   Оқу еңбегі, басқа да еңбектің түрлері секілді, түрлендіріліп отырса қызықты болып келеді. Біртекті ақпарат және біртипті тапсырмалар зеріктіреді.
   
3. 
   Пәнге қызығушылықты тудыру үшін оның қажеттілігін, маңыздылығын, мақсатын түсіну қажет.
   
4. 
   Жаңа материал неғұрлым өткен материалмен байланысты болса, соғұрлым қызықты болады.
   
5. 
   Оқу материалының эмоционалдығы, ашықтығы оқушыға, оның пәнге деген қатынасы ерекше әсер етеді.
   

Кәсіптік өзін-өзі анықтау кезеңі жоғары мектеп жасына келеді. Оның бірнеше кезеңі бар:

• 
  мамандықты алғашқы таңдау. Бұл кезең мамандық жайында жалпы түсінік, кәсіби таңдаудың тұрақсыздығымен сипатталады. Бұл кезең кіші мектеп жасына, кейде жасөспірімдік шаққа тән.
  
• 
  кәсіптік анықталу (жоғары мектеп жасы). Бұл кезеңде кәсіби бағытталу туындап, қалыптасады.
  
• 
  кәсіптік оқу. Мектеп бітірген соң алынатын мамандықты игеру процесі.
  
• 
  кәсіптік бейімделу – іс-әрекеттің жеке стилін жасау және әлеуметтік, өндірістік қарым-қатынастарға араласумен сипатталады.
  
• 
  еңбекте өзін-өзі жүзеге асыру.
  

Шебер педагог жоғарыда аталған факторларды есепке ала отырып, оқушылардың кәсіптік қызығушылығын тудыру және мамандыққа деген мотивациясын күшейту мақсатында тестілеу, анкета, кездесулер ұйымдастырған дұрыс. Оған мектеп психологын, педагогикалық ұжымды, ата-аналарды қатыстырған жөн.

Өзіндік жұмыстың тәрбиелік жағы да басым. Ол адамның жеке басының қасиеттерінің (мақсат қою, ізденушілік, қызығу және т.б.) қалыптасуына әсер етеді. Өзіндік жұмыстың мақсаты мен мәнін, маңызы мен қажеттілігін саналы түрде түсінген студент оны қызыға орындайды.Өзіндік жұмысты берерде оқытушы студенттің бастапқы білімі мен іскерлік деңгейіне, материалдың (тапсырманың) түсініктілігіне, бірізділігіне, пәннің мазмұнын қамтитындай дәрежеде берілуіне үлкен мән береді.

Кейбір педагогтар студенттің өздігінен білім алуы оқытушының қатысуынсыз өтетін үрдіс деп есептейді. Алайда, өзіндік жұмысты оқу үрдісінің бір бөлігі десек, онда ол басқарылатын жүйе, яғни оқытушы мен студенттің бірлескен әрекеті. Өзіндік жұмыс тек қана үй тапсырмасы емес, ол – барлық сабақтардың жиынтығы. Өзіндік жұмыстың негізі дәрістерде, семинар сабақтарында беріледі. Сондықтан студенттің өз бетімен істейтін жұмысы оқытушы тарапынан қадағаланып отырады. Өзіндік жұмысты басқарудағы оқытушының әрекеті:

• 
  жұмыстың мақсаты мен міндетін айқындау;
  
• 
  білімі мен тәжірибесін беру;
  
• 
  әрекетті ұйымдастыру;
  
• 
  өзіндік жұмысты жоспарлау;
  
• 
  оқу-әдістемелік нұсқаулар дайындау;
  
• 
  өзіндік жұмысты тексеру формасын анықтау және т.б.
  

Өзіндік жұмыс оқу үрдісімен тығыз байланысты болғандықтан, оны, ең алдымен, екіге бөліп қарастыру керек: дәрісханалық өзіндік жұмыс (дәрістік, тәжірибелік, зертханалық сабақтар) және дәрісханадан тыс орындалатын өзіндік жұмыс (дәріс материалдарын толықтыру, семинар сабақтарына дайындалу, реферат жазу, үй тапсырмаларын орындау, бақылау, курстық, диплом жұмыстарын жазу және т.б.).

Ғылыми зерттеу жұмысы шындықтың құбылыстарын эмпирикалық және теориялық танудың, зерттеудің тәсілдері, іс-шаралары. Педагог студенттердің ғылыми зерттеу жұмысын ұйымдастыруды былай жүргізеді:

• 
  ғылыми зерттеу жұмысын жоспарлай білу дағдысын қалыптастыру,
  
• 
  қажетті әідстерді таңдай білу,
  
• 
  экспериментті өз бетінше ұйымдастыру және зерттеу нәтижесін сапалы қорытындылау,
  
• 
  студенттердің ғылыми зерттеу жұмысын жоспарлау, жоспармен зерттеу картасын құрастыру, зерттеу тақырыбы бойынша картотека құрастыру.
  

Студенттердің танымдық іскерліктерін дамыту, оларды өз бетінше ойлана білуге дағдыландыру, ой түюге, қоырытындылар жасай білуге машықтандыру – қазіргі кезеңдегі оқыту процесіндегі ең өзекті мәселелер. Мұндай жұмыстарды іске асыру үшін оқытушылардың өзі ғылыми ізденіс әдістерінің қыр-сырларымен жақсы таныс болуы керек. Өзіндік, ғылыми зерттеу жұмыстарын орындау барысында студенттер оқу-әдістемелік, ғылыми еңбектермен танысады, олардың тұщымды тұстарын, байлам түйіндерін табуды үйренеді, тезистер, аннотациялар, рефераттар, баяндамалар жазуға машықтанады, берілген тақырып бойынша ғылыми әдебиетпен жұмыс істеуге, оларды сыни електен өткізуге төселеді, нәтижеде ғылыми ізденістің әдіс-тәсілдерін ұғынады. Педагогикадан немесе дербес пәндерді оқыту әдістемесінен курстық және дипломдық жұмыстар жазу студенттерді ой түюдің индукциялық, дедукциялық әдістерін меңгеруіне көмектеседі, ғылымның зерттеу әдістерін өз тәжірибесінде қолдана білуге баулиды, зерттеу барысында пайымдалған ойларын тиянақтап, дәйектемелер арқылы жазбаша баяндауға жәрдемдеседі, зерттеу жұмыстарының сан қырлы сырларын ұғынуға мүмкіндік береді.

3-4. Оқу, танымдық іс-әрекетті ұйымдастырумен қатар, мұғалім тәрбие жұмысын да бірге жүргізеді.

Жоғары және орта арнаулы оқу орындарында маман дайындаумен қатар олардың жеке тұлға ретінде дамуы үшін жағдай туғызып, өз бетімен мамандық алуына, өмірде өз жолын табуына адамгершлік тұрғыдан жетілуіне көмек береді. Тәрбие – адамгершілікті, ізгі ниетті, отансүйгіш азаматтық, басқаны сыйлау қасиеттерінің иесі, саяси мәдениетті тұлғаны қалыптастыруға қызмет етеді. Тәрбие жұмысының жылдық және алдағы жоспары жасалады. Жоспар төмендегі бағыттарды қамтуы қажет:

1. 
   Кәсіптік еңбек тәрбиесін қалыптастыратын қабілеттер мен қасиеттер: таңдаған мамандығына, еңбек қызметіне тұрақты қызығушылық, қиыншылықты жеңу қвбілеті, мақсатына жете білу, ерік-жігер, шыдамдылық, еңбек сүйгіштік, жауапкершілік, еңбек мәдениетінің дағдылары, материал мен жабдықтарды дұрыс және мұқият пайдалана білу, жұмыс орнын таза сақтау, еңбекке өз бастамасымен араласу, өзін қоршаған ортаға пайдасын тигізу, кәсіби еңбек этикасын меңгеру.
   
2. 
   Рухани адамгершілік мәдениетін қалыптастыру жеке адамды жан-жақты дамыту жүйесінің басты бөлшегі ретінде.
   
3. 
   Құқықтық тәрбие жеке адамды жан-жақты тәрбиелеудің өзіндік дара бір түрі есебінде жас ұрпақтың құқықтық білімін, құқықтық мәдениеті мен тәртібін қалыптастыруға тиісті.
   
4. 
   Дамыған экономика жағдайында психологиялық дайындық адамның еңбек қызметіндегі жеткізілген табысының басты құраушысы болып табылады.
   
5. 
   Діни тәрбие жас мамандардың діни құндылықтарды құрметтеуі.
   
6. 
   Көркемдік-эстетикалық тәрбиенің аумағы - әсемдікті түсіну, қабылдау сезімін, эстетикалық талғамын дамыту.
   
7. 
   Дене тәрбиесі салауатты өмір салтының негіздерін меңгеру.
   
8. 
   Экологиялық тәрбие.
   

• 
  түрлі педагогикалық ситуацияларда баланың бойында, балалар ортасында болатын процестерді дұрыс қабылдау;
  
• 
  балалардың өмірін ұйымдастыру;
  
• 
  талап қою және сенім арту;
  
• 
  зейінді тез шоғырландыру және бағытталу;
  
• 
  балалармен ойнау;
  
• 
  ситуацияны жан-жақты бағалау;
  
• 
  көптеген педагогикалық фактілер арасынан бастысын таңдау;
  
• 
  бір ситуацияда ықпал етудің түрлі тәсілдерін қолдану;
  
• 
  көңіл-күйін, сезімдерін, ойларын сөзбен, мимикамен, қимылмен көрсету;
  
• 
  оқу, еңбек, спорттық, көркемдік іс-әрекеті барысында балалармен қарым-қатынас орнату;
  
• 
  жеке тұрғыны жүзеге асыру;
  
• 
  балалардың белсенділігін дамыту;
  
• 
  қиын кезеңде балаларға көмек беру;
  
• 
  оқушылар ұжымының пікірін тыңдау, оқушылармен кеңесу, олардың пікірін есепке алу;
  
• 
  өзін-өзі басқарудың түрлі тәсілдерін орынды қолдану;
  
• 
  әрбір оқушының бойынан жақсы нышандарды іздеу, дамыту және т.б.
  

жүйесі.