Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Тірі организмдер химиясы
Мектеп:
Педагогтің аты-жөні:
Бисенгалиева Диляра
Күні:
06.12.22
Сыныбы: 11 “б”
Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы:
Ферменттер рөлі және қолданылуы
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты
11.5.1.7-Ингибрлі бәсекелестікті түсіндіру.
Сабақтың мақсаты:
Ферменттер дегеніміз не екенін, олардың әрекетін түсінеді
Ферменттердің түрлерін және құрамын ажыратады
Бағалау критерийлері:
Ферменттердің қызметін білу
Ферменттердің түрлерін білу
Сабақтың барысы:
Сабақ кезеңі/Уақыты
Педагогтің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Бағалау
Ресурстар
Сабақтың басы 7 минут
Сәлеметсіздер ме, оқушылар.
«Серпілген сауал»әдісі арқылы өткен сабақты «quizlet» платформасы арқылы қоямыз:
1.Көмірсуларды құрылымына байланысты қандай топтарға бөліп қарастырады? (Моносахаридтер, дисахаридтер және полисахаридтер)
2.С6Н12О6 қай көмірсудың формуласы? (глюкоза)
3.Жеміс қанты деп аталатын көмірсу? (фруктоза немесе глюкоза)
4.Бұл қандай реакция?:
С6Н12О6=2C2H5OH+2CO2газ(глюкозаның спирттік ашуы)
5.Қант қызылшасынан немесе қант қамысынан алынатын көмірсу? (сахароза)
6.Ағаш сүрегінің негізі заты? (Целлюлоза)
7.Нәруыздарды неше топқа бөліп қарастырамыз?(2-ге, протеиндер және протеидтер)
Өткен тақырыпты «Серпілген сауал» әдісі арқылы қайталап,естеріне түсіреді.
Қалыптастырушы бағалау: Өз ойын дұрыс мағынада білдіріп, талқылауға белсенділікпен қатысқан оқушыға «Жарайсың!» деген мадақтау сөзімен ынталандыру
Анықтама.
Ферменттер немесе энзимдер - барлық тірі организмдер құрамына кіретін арнайы нәруыздар.Ферменттер асқорыту,тыныс алу,жүректің жиырылуы процестеріне қатысады. Олардың жасуша құрамында жүретін түрлі биохимиялық реакцияларды жеделдететін қасиеті бар, сондықтан да оларды органикалық өршіткілер немесе биокатализатордар деп атайды. Лат. fermentum - «ашу» дегенді білдіреді.Ферментті 19 ғ. Ван Гельмонт ұсынған, алғашқыда ашыту үдерістерінде анықталған зат. Энзимология, ферментология – ферменттерді зерттейтін ғылым саласы. Ол басқа ғылымдармен: биология, генетика, фармакология, химиямен тығыз байланысты. Олар реакция жылдамдығын миллионнан триллион есеге дейін арттырады.Алайда ферменттердің хим-қ процеске қатысуы үшін қолайлы жағдайлар қажет болады.Солардың бірі температураның тұрақтылығы,яғни ферменттерге ең қолайлы температура бұл 35-40 градус.Температура күрт төмендеп кетсе немесе керісінше тым жоғарылап кетсе онда ферменттердің әсері жойылады.Қысым 1 атмосфералық қысым болуы керек.рН=7 де активті болады,алайда кейбір ферменттер өздеріне қолайлы ортада әсер етеді.Ферменттердің жылдамдығын тежейтін заттарды ингибиторлар немесе тежегіштер деп атайды.Ферменттерді құрамына қарай қарапайым және күрделі деп екі топқа жіктейміз.Қүрамында аминқышқылдары болатын ферменттерді қарапайым деп атаймыз, ал күрделі ферменттердің құрамында нәруызға жатпайтын макро және микроэлементтерден құралған ферменттерді жатқызамыз.Олардың ең кіші құрамбөліктерін коферменттер деп атайды. Ферменттердің ерекше маңызды қасиеттері - өте жоғары белсенділігі және таңдамалы спецификалық әсері - әр фермент белгілі бір затқа, белгілі бір байланыс түріне әсер етеді. Осы қасиеттеріне байланысты ферменттерді ерте кезден бастап адамның тұрмыс – тіршілігінде кеңінен қолданылып келеді (шарап, сыра, сірке су алу, тері, ет өңдеуде) Қазіргі кезде 3000-ға жуық ферменттер белгілі, сонын ішінде, 150 түрі - кристалды түрде бөлініп алынған, 300 - көпмасштабты өндіріс жолға қойылған. Қазіргі кезде, ферменттерді кеңінен қолданушы және өндірушы елдер: Жапония, АҚШ, Англия, Голландия, Германия, Қытай. Жапонияда - 55-60мың тонна/жылына ферменттер шығарылады, оның ішінде 38% ауыл шаруашылықта , 26% тағам өндірісінде және т.б. пайдаланылады. АҚШ-та - 30-35мың тонна/жылына ферменттік препараттарды өндіреді. Өндірістік масштабына байланысты ферменттер - үшінші орында, антибиотиктер мен аминқышқылдардан кейін. Ферментің мөлшері аз мөлшері және арнайлығы - мысалы, нан пісіру
саласында ферменттерді қолдану өте тиімді (заманауи технология) – бір тонна қамырға 300 г фермент қосып ашытылыды - нанның иісі, дәмі және
түрі жақсарады.Ферментті препараттар қамырдың ашуын тездету арқылы нан пісіруге кететін уақытты 25 %-ға дейін қысқартады. Демек, осы үнемделген уақыт ішінде тағы да бірнеше мыңдаған тонна нан өндіруге болады.
