Білім беру бағдарламасы пәндерінің оқу және ғылыми әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы

ІХ-ХІІ ғғ. Ұлы Жібек Жолы Батыс пен Шығысты байланыстыратын маңызды орынды иеленді. Ерекше үлкен тауар айналымының орталығы Оңтүстік Қазақстандағы Испиджаб, Кедер, Отырар және Янкигент; оңтүстік-батыста Тараз бен Баласағұн; Жетісудың Солтүстік-шығыс аймағында Талғар және Қаялық қалалары болып табылады. Испиджаб қаласында жабық базарлар мен маталар базары (рынок полотна) жұмыс істеген. ІХ – ХІІ ғғ. ақша – сауда қатынастарымен айырбастың дамығаны Қазақстанның ірі қалаларында монеталар жүрді. ХІ – ХІІ ғғ. алтынның рөлі арта түседі.

1. Моңғол шапқыншылығына дейінгі

2. Моңғол империясы кезеңіндегі.

3. Моңғол кезеңінен кейінгі мәдениет.

Орта ғасырдың басында құдіреті түркі қағанаты құрылуы шамамен 603-жылы Шығыс пен Батыс бөліктерге бөлінуі. VII-VIII ғасырда Екінші Ұлы Түркі қағанаты өмір сүрді. Түркі қағанаты 1-ден өзара ішінара,2-ден қытайлармен, 3-ден арабтармен соғыс жүргізді. Арабтар – Ислам дінін қазақтар аумағына VIII ғасырда бастап тарата бастауы.Қазақстан аумағы бойынша Жібек Жолы Қазақстан даласы мен Қара теңізге, одан гректкер мен этрустерге шетнен(б.з.д IIғасырдың орта – XIVғасыр ортасы).VI-VIIIғасырда сауда керуендері Жетісу,Оңтүстік Қазақстан аумағынан өткен.Осы қозғалысты Түркі қағанаты қадағалап отырған. Қазіргі Қаскелең,Ұзынағаш,Талғар,Шелек,Есік,Жаркент елді мекендерде шағын орта ғасыр қалалары болған. Ең ірі қалалар:Суяб,Тараз,(568м шамамен) Испиджаб, Шаш (Ташкент)Шелъдші , Сус,Куль,Телабиет, Атлах,Адахниет,Яиги және т.б.Испиджаб (Ақ өзеніндегі қала) ең ірі қала орталығы Тараз қаласы “көпестер қаласы”деп аталды.VIII ғасырдың 30-жылдары алғаш рет Отырар (Фараб) қаласының аты берілді.Сауда мен қатар рухани мәдениеттің қайнар көзі болды.Орта ғасырдағы Қазақстан жерінде халық ауыз әдебиеті жақсы дамып , жазу өнеріде болған. Түркі жазу өнерін зерттеген еуропа ғалымдары болды.V-VI ғасырда “Орхон-Енесей” жазбалары пайдалана бастады 1720-1727 ж аралығында І Петрдің тапсырмалары бойынша Сібір халқының, мәдениеті мен экономикасы тарихын зерттеген неміс ғалымы Д.Т.Мессершмиттың экспедициясы болды. Жазба Енесей жағалауынан табылған, гернам халқының (II-VIII ғасырда) руналаршы еске түсірді . 1889ж археолог Н.Н.Ядринцев Солтүстік Моңғолиядағы Орхон өзенінде тасқа жазылған таңбаны тапты.1893ж “Орхон-Енесей” таңбасын ажыратып “көне түркі жазбасына құсайды” деген дат тіп зерттеушісі В.Л.Толион болды.Табылған жазбаны алғаш рет оқыған – орыс шығыстанушысы, түрколог В.В.Роднов болды. Фридрих Вильгельм Радлов..“Тоны көк”716м; Біте қаған”, Күлтегін» жазбалары 732-735ж табылған. Жетісу жерінде VII-IXғасырда Батыс Түрік қағанаты мен Қарлық мемлекетінің руна ескерткіштері табылған. XI-XIIғасырдан кейін руна жазбалары болмаған. Олар Араб жазуында шығарылған.

Ертедегі түрік дінінің негізі Көкке (Тәңір және Жер-суға ) табыну. Құдырет деп есептелген бұл қос күштің негізгісі Көк болды. Көктен кейінгі желеп-жебеуші әйел тәңірісі-Ұмай ана. Ол отбасы мен бала-шағаны қорғаушы. Ұмай анаға табыну Алтай халықтарының түркі тілдес халықтарында ХІХ ғ. соңына дейін сақталған. Сонымен қатар Ұмай ана түріктердің жоғарғы күштерінің үштігіне кіреді. Көне түріктер арасында әртүрлі заттарға табынушылық кеңінен таралды. Олардың ішінде отқа, жануарлар мен өсімдіктерге табынушылық атақты болды. Көне тілдік діни-нанымдар мен табынушылармен қатар қала мен далада әлемдік діндер таралды. Бұл үрдісте Ұлы Жібек жолы маңызды рөл атқарды. VІ ғ-дан бастап түріктер Қазақстанның Оңтүстігі мен Жетісуда кеңінен таралған буддизм дінінің ықпалына түсті. Ол туралы кейіннен табылған буддизм шіркеулері мен монастырлар оның куәсі болды. Буддизммен қатар Жібек жолы арқылы христианның несториандық бағыты тарайды. VІІ-VІІІ ғғ. несториандық ағым Оңтүстік Қазақстан қалалары мен Жетісу қалаларында орын алды. ІХ-Х ғғ. ерекше қарлұқ митрополиясы құрылып, Тараз бен Меркеде христиан шіркеулері жұмыс істеді.

Жібек жолы арқылы ІІІ ғ. Иранда қалыптасқан манихейлік діні таралды. Ол дін зароастризм дінінің және христиан дінінің жиынтығынан тұрды. Ол дінді жақтаушылар