Білім беру бағдарламасы тыңдаушыға арналған нұСҚаулық

салауаттылығын қалыптастыру үшін оңтайлы жағдайларды жасау тұрғысынан ата-
аналық міндетті атқару сапасын білдіреді. Сонымен қатар қалыптасу үдерісі әке мен ана 
рөліне, олардың жауапкершілігі мен міндеттерін бөлісуге қатысты өзара келісілген 
түсінік-көзқарастармен сипатталады. Мұндай келісілген көзқарас алдымен теориялық 
деңгейде іске асырылады, ал бала өмірге келгеннен кейін, күнделікті тәжірибе жүзінде 
іске асырыла бастайды. Оның дамыған формасы тұрақтылық пен бірқалыптылық 
сипатына ие болып, өздерінің жауапты миссиясы туралы ерлі-зайыптылардың өзара 
ақылдасып келісілуі арқылы жүзеге асырылады.
Ата-аналық міндетті жақсы атқарудың мән-маңызы мен әдіс-тәсілдерін түсіну 
тәсілдері этникалық, діни, әлеуметтік-экономикалық және тағы басқа факторларға 
негізделіп, тәрбие мақсаты мен құндылықтары, ата-аналар мен балалардың өзара қарым-
қатынастары, отбасылық тәрбиенің әдіс-тәсілдері арқылы көрініс табады. Мектепке 
дейінгі ұйымдардың маңызды әрі дәстүрлі міндеттерінің бірі – жан-жақты үйлесімді 
дамыған тұлғаны тәрбиелеу үшін отбасы мен балалар мекемесінің ынтымақтастығы 
шеңберінде отбасылық тәрбиеге психологиялық-педагогикалық тұрғыдан қолдау 
көрсету. 
Шетелдік жекеменшік мектепке дейінгі ұйымдарда, дамытушы орталықтарда 
тұлғаға бағдарланған технологиялар кеңінен қолданылады, олар тәрбие жүйесінің
негізгі өзегі ретінде баланың жеке тұлғасын, оның дамуына қолайлы және қауіпсіз 
жағдай жасауды, оның табиғи әлеуетін жетілдіруді және жүзеге асыруды қарастырады. 
Бұл технологиялардың аясында ынтымақтастық технологиясының маңызы ерекше.
Мұндай технологияның бір үлгісі «GEMS EDUCATION» халықаралық 
қауымдастығына (білім беруді басқарудың жаһандық жүйелері) кіретін ұйымдарда 
қолданылатын «Parental engagement» (ата-аналардың белсенді қатысуы) технологиясы 
болып табылады. «Parental engagement» – белсенді «қатысу» ата-аналардың бала өміріне 
қарапайым қатысуынан (ата-аналар жиналысы, спорттық жарыстар және т.б.) 
ерекшеленеді, себебі ол ата-аналар мен балалардың өзара іс-қимылын жақсартуға елеулі 
ықпалын тигізбейді. Баланың өзін, оның білімі мен тәрбиесін бағалайтын отбасындағы 
қарым-қатынас баланың өзін-өзі жетілдіруіне шынайы көмектесетін нәрсе болып 
табылады. Баланың жеке әлеуетін отбасының қамқорлықпен қатысуынсыз жүзеге асыру 
мүмкін емес, өйткені отбасы баланы бүкіл өмір бойы үйретіп тәрбиелейтін бірегей білім 
беру жүйесі болып табылады. 
Баламен әңгімелесу осы технологияның негізін құрайды. «Parental engagement» 
ата-аналардың баламен әртүрлі тақырыпта еркін әңгімелесуін, оның оқуы мен үлгерімін 
талқылауын, қажет болған жағдайда балаға қолдау көрсетуді қамтиды. Халықаралық 
зерттеулер көрсеткендей, ата-аналарымен тығыз қарым-қатынаста өсетін балалар 
балабақшада, мектепте және одан кейін ЖОО-да жақсы нәтижелерге қол жеткізе алады.
Л. Выготскийдің, ал кейінірек Д. Элькониннің еңбектерінде баланың тұлғасы 
«бала-зат» және «бала-ересек» қарым-қатынасы тұрғысынан қарастырылады.
Белгілі бір 
физикалық қасиеттерге ие зат баланың әрекет етуін үйретуі тиіс қоғамдық нәрсе ретінде 
қарастырылады. Өзіндік жеке тұлғалық қасиеттері бар ересек адам белгілі бір кәсіптің 
өкілі, қоғам қызметінің басқа да түрлерін, олардың ерекше міндеттері мен уәждерін, 
қарым-қатынас нормаларын меңгерген тұлға ретінде баланың сипатын немесе өмір сүру 
салтын қалыптастырады. Баланың осы екі жүйе аясындағы іс-әрекеті біртұтас үдеріс 
болып табылады. Осыған байланысты біртұтас тұлғаны қалыптастыру бала қарым-
қатынас жасайтын «заттарға» да, адамгершілік қарым-қатынастар, іс-әрекет түрлері 
арқылы баланың ой-өрісін кеңейтетін ересектерге де байланысты. Бала болмысының
мәні – ересек өмірге араласу, оның белсенді қатысушысы болу, өз бетінше іс-әрекет 
жасауға ұмтылуы.
Бірақ бала қоғамның белсенді өміріне үнемі араласа алмайды, ол 
өзінің санасында елеулі із қалдырған адамдардың өміріне еліктейді және өзінің 
сезінгендерін ойын арқылы көрсетеді, сондықтан ойын балалардың негізгі қызметі 

болып табылады. Ойын жағдайында балалар ересектердің іс-әрекетін және олардың 
арасындағы қарым-қатынастарды көрсетеді. Осылайша, ана, әке, ғарышкер, педагог, 
дәрігер сияқты бейнелерді таңдай отырып, бала олардың өмірдегі әрекеттерін 
қайталайды. Ойынның бейнелі сипаты аса маңызды болғандықтан, онсыз ойын болуы 
мүмкін емес.
Ойында өмір эмоцияларға толы әртүрлі көрініс түрінде өтеді, бұл бала үшін 
шынайы өмірге айналмақ. Д. Элькониннің пікірінше, «Мектепке дейінгі жастағы бала 
үшін аффект белгілі бір заттан немесе көру арқылы алған әсерден адамға ауыстырылады, 
сондықтан ересек адам мен оның іс-әрекеттері бала үшін тек объективті ғана емес, 
субъективті үлгі болады» (Эльконин Д. Б. Ойын психологиясы. М., 1999).
Әрбір бала ерекше тұлға болғандықтан, оның қабілеті мен дарындылығын тани 
білу, тиісті тәрбие мен оқыту тәсілдерін тиімді қолдана білу педагогтің алдына 
қойылатын маңызды міндет болып табылады.

жүктеу/скачать 1,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: