Биологиялық химия Кафедрасы

Негізгі:

2. Т.С. Сейтембетов., Б.И.Төлеуов., А.Ж. Сейтембетова, Биологиялық химия, Қарағанды, 2007

3.С.М.Плешкова және басқалары. «Биохимия пәнін өздігінен оқып-білуге арналған оқу құралы. 2 бөлім. Заттар алмасуы және оның реттелуі», А., 2009- 164-188, 254-275.
Орыс тілінде:

1.Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия»- М., 2004 –С.248-251, 263-266

2. Николаев А.Я. «Биологическая химия»-М., 2007- С.380-387, 427-430

3. Северин Е.С. «Биологическая химия»- М., 2008 –С.534-575, 592-597

4. ТапбергеновС.О., ТапбергеновТ.С., «Медицинская и клиническая биохимия» Павлодар, 2004

5. Мари Р., Гриннер Д., Мейес П., Родуэлл В. «Биохимия человека», 2003

6. Кольман Я., Рем., К-Г., «Наглядная биохимия»., М.: Мир,2004

7. Биохимия . Тесты и задачи: учебное пособие для студентов медвузов, под ред. член-корр., РАН, проф .Е.С. Северина.- М.,2005

8. Биохимия в вопросах и ответах под ред. член-корр., НАН РК, д.х.н. проф .С.М. Адекенов- Астана, 2003

9. Сеитов З.С. «Биологическая химия», Алматы, 2000г.

10. Плешкова С.М., Абитаева С.А., Булыгин К.А. «Биохимические основы действия витаминов и гормонов», Алматы, 2004

7.Бақылау

1. Нейроэндокриндік реттелудің схемасы.

2. Гормондар туралы түсінік. Түзілетін орны.

3. Гормондардың химиялық табиғаты бойынша жіктелуі.

4. Гормондардың жалпы қасиеттері.

5. Гормондардың рецепторлары, нысана жасушалары.

6. Гормондардың әсер ету механизмдері туралы түсінік:

а) біріншілік механизм (аденилатциклазды жүйе, гуанилатциклазды жүйе және Са-кальмодулин жүйесі және инозитолтрифосфат, диацилглицерин арқылы) туралы түсінік;

б) екіншілік механизм туралы түсінік;

в) үшіншілік механизм туралы түсінік;

7. Кальций мен фосфор алмасуын реттейтін гормондар. Түзілетін орны. Әсер ету механизмі. Нысана жасушаларына әсері. Секрециясының реттелуі.

8. Тиреоидты гормондар. Олардың синтезі. Әсер ету механизмі. Физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

9. Қалқанша безінің гиперфункциясы мен гипоофункциясының биохимиялық негіздері.

10.Эндемиялық зоб.

-көмірсулар алмасуын реттейтін гормондардың әсер ету механизмі, химиялық табиғаты, гормондардың биологиялық маңызы туралы;

-қантты диабетте пайда болатын биохимиялық бұзылыстар туралы білімді қалыптастыру

3. Оқыту міндеттері:

1. Инсулин, глюкагон, адреналин, норадреналин, глюкокортикостероидтардың, соматотропты гормонның, соматомединдердің әсер ету механизмін, физиологиялық әсерін, секрециясының реттелуін қарастыру.

2. Қантты диабет кезіндегі биохимиялық өзгерістерді талдау.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Инсулин түзілуі, әсер ету механизмдері, нысана жасушалары, белоктар,көмірсулар және липидтер алмасуына әсері.

2. Глюкагон, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, заттар алмасуына әсері.

3. Катехоламиндер (адреналин және норадреналин), түзілуі, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, белоктар,көмірсулар және липидтер алмасуына, қан тамырларына әсері.

5. ГКС, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.

6. СТГ, химиялық табиғаты, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.

7. Соматомединдер.

8. Қантты диабет, қантты диабет кезінде байқалатын негізгі биохимиялық өзгерістер5.

Аралас әдіс:

Аралас сұрау (ауызша сұрау, блиц- сұрақ немесе тесттік тапсырмаларға жауап, жазбаша бақылау )

Оқыту құралдары: кафедраның оқу-әдістемелік құралдары, тест тапсырмалары, көмірсулар алмасуына әсер ететін гормондар тақырыбы бойынша дәрістің электрондық нұсқасы .
1.Сабақты ұйымдастыру – Үй тапсырмасы: Коллоквиум тақырыбы. «Гормондар, Эпифиз, гипоталамус, гипофиз, қалқанша, қалқанша маңы, ұйқы безі, бүйрекүсті және жыныс бездерінің гормондары. Эйкозаноидтар»

Келесі сабаққа өз бетінше дайындалуға арналған сұрақтар

1.Нейроэндокринді реттелудің схемасы 2.Гормондар, түсінік. Химиялық табиғаты бойынша гормондардың жіктелуі.

3. Гормондардың жалпы қасиеттері.

4.Гормондардың рецепторлары, нысана-жасушалары.

5.Гормондардың әсер ету механизмдері.(жалпы түсінік)

6.Жасушаішілік екіншілік делдалдар арқылы әсер ететін гормондар 7. Аденилатциклазды жүйе арқылы әсер ететін гормондар 8. Гуанилатциклазды жүйе арқылы әсер ететін гормондар 9. Гуанилатциклазды жүйенің түрлері, олардың әсері 10. ц.АМФ және ц.ГМФ –тің химиялық табиғаты, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері 11.Кальций-кальмодулинді жүйе арқылы әсер ететін гормондар 12. Инозитолтрифосфат и ДАГ жүйелері арқылы әсер ететін гормондар 13. Аденилатциклазды және фосфодиэстеразды катализдеу реакциясы . Гормондардың әсер етуінде , осы реакциялардың маңызы 14. Протеинкиназалар. Жалпы сипаттамасы, өкілдері. Олардың активтенуі қалай жүреді? 15. ІІ механизм бойынша әсер ететін гормондар 16. III механизм бойынша әсер ететін гормондар (жасуша мембранасының өткізгіштігін өзгеру арқылы) 17. Гипоталамус гормоны,жалпы сипаттамасы, өкілдері, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері. 18. Эпифиз гормоны,жалпы сипаттамасы, өкілдері, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері. 19. Гипофиз гормоны,жалпы сипаттамасы 20. Гипофиз алдыңғы бөлігінің гормондары, жалпы сипаттамасы, өкілдері, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.

21. Соматотропты гормон, соматомединдер химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, ағзаға әсері туралы түсінік

22. Гипофиздің тиреотропты гормоны, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, ағзаға әсері туралы түсінік

23. Гипофиздің гонадотропты гормоны, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері туралы түсінік

24. Гипофиз артқы бөлігінің гормондары, жалпы сипаттамасы, өкілдері, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, ағзаға әсері. 25. Қалқанша маңы бездерінің өкілдері, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі

26. Кальцитонин, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі

27. Қалқанша безінің гормоны,жалпы сипаттамасы

28. Тиреоидты гормондар, трийодтиронин және тетрайодтирониннің түзілуі. Химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі

29. Қалқанша безінің гиперфункциясының биохимиялық негіздерінің клиникалық көрінісі

30. Қалқанша безінің гипофункциясының биохимиялық негіздерінің ересек және жас балалардағы клиникалық көріністері.

31. Эндемиялық зоб , пайда болу себебі. Биохимиялық негіздерінің клиникалық көрінісі 32 .Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының гормоны, жалпы сипаттамасы

33. Глюкокортикостероидтар, өкілдері, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, зат алмасуға әсері, секрециясының реттелуі

34. Глюкокортикостероидтардың қабынуға және аллергияға қарсы әсері

35. Минералокортикостероидтар, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі

36. Альдостерон, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі

37. Бүйрек үсті безінің милы қабатының гормондары, түзілуі, гормон рецепторлары, әсер етуі механизмі

38. Адреналин, норадреналин нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі

39.Ұйқы безі гормоны,жалпы сипаттамасы

40. Инсулин, түзілуі, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, зат алмасуға әсері, секрециясының реттелуі

41. Глюкагон, түзілуі, химиялық табиғаты, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, заттар алмасуына әсері, секрециясының реттелуі

42. Қантты диабет кезінде байқалатын негізгі биохимиялық өзгерістер.

43. Қантты диабет және қантсыз диабет. Секрециясының бұзылыстарында осы аурумен қандай гормондардың байланысы бар

44. Жыныс гормондары, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, жалпы физиологиялық әсері.

45.Әйелдердің жыныс гормондары (эстрогендер мен прогестерондар), химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, гормонның арнайы әсері 46. Әйелдердің менструалды циклінің реттелуі

49. Ерлердің жыныс гормондары (тестостерон),химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, гормонның арнайы әсері

50.Простагландиндер, жалпы сипаттамасы, өкілдері, химиялық табиғаты, нысана- жасушалары, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, физиологиялық әсері

51.Көмірсулар алмасуының реттелуі

52. Белоктар алмасуының реттелуі

53.Липидтер алмасуының реттелуі

54. Су алмасуының реттелуі

55. Минералды заттар алмасуының реттелуі

56. Кальций-фосфор алмасуының реттелуі

2.Ауызша сұрау төмендегі сұрақтар бойынша жүргізіледі:

1. Инсулин түзілуі, әсер ету механизмдері, нысана жасушалары, белоктар,көмірсулар және липидтер алмасуына әсері.

2. Глюкагон, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, заттар алмасуына әсері.

3. Катехоламиндер (адреналин және норадреналин), түзілуі, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, белоктар,көмірсулар және липидтер алмасуына, қан тамырларына әсері.

5. ГКС, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.

6. СТГ, химиялық табиғаты, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.

7. Соматомединдер.

8. Қантты диабет, қантты диабет кезінде байқалатын негізгі биохимиялық өзгерістер.

№1 кесте “Көмірсулар алмасуына әсер ететін гормондар”

1. Плешкова С.М., Абитаева С.А., т.б. «Белоктар...». – Алматы, 2000 ж. – 3-36 б.

2.Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 1Бөлім. Белоктар, ферменттер, витаминдер. – Алматы, 2009 ж. – 46-88 б

Қосымша:

1.Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж. - 125-127; 167; 193-195; 798 б.

2. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

3.Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

4. Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

5. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

6. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

Орыс тілінде:

1. 
   Северин Е.С. «Биохимия», 2007 стр.19-27
   
2. 
   Николаев А.Я. “Биологическая химия”, Москва, 2004г., с. 16 - 59
   
3. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия”, Москва ,2004, с. 20 - 74
   
4. 
   Строев Е.А. “Биологическая химия” – Москва, 1986г.
   
5. 
   Аблаев Н.Р. «Биохимия в схемах и рисунках», 2005г. Сеитов З.С. “Биологическая химия”, Алматы, 2000, с. 85 – 134
   
6. 
   Плешкова С.М., Абитаева С.А., Ерджанова С.С. Петрова Г.И. Практикум по биохимии – Алматы, 2003
   

Берілген сабақтағы құзыреттілігін бағалау әдістеріне кіреді:

1. Инсулин түзілуі, әсер ету механизмдері, нысана жасушалары, белоктар,көмірсулар және липидтер алмасуына әсері.

2. Глюкагон, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, заттар алмасуына әсері.

3. Катехоламиндер (адреналин және норадреналин), түзілуі, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, белоктар,көмірсулар және липидтер алмасуына, қан тамырларына әсері.

5. ГКС, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.

6. СТГ, химиялық табиғаты, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.

7. Соматомединдер.

8. Қантты диабет, қантты диабет кезінде байқалатын негізгі биохимиялық өзгерістер.

1. 
   Тақырыбы:Заттар алмасуының гормондар арқылы реттелуі. Гормондар, жалпы қасиеттері, әсер ету механизмдері. Эпифиз, гипоталамус, гипофиз, қалқанша, қалқанша маңы, ұйқы безі, бүйрекүсті және жыныс бездерінің гормондары. Эйкозаноидтар.
   
2. 
   Мақсаты: Студенттердің «Заттар алмасуының реттелуі. Гормондар» тақырыбы бойынша алған білімдерінің меңгерілу тереңдігін айқындау.
   

1. 
   Студенттердің гормондар туралы алған білімдерін пәннің келесі тақырыптарын түсіну үшін қолдануға үйрету.
   

1. 
   Гормондар, түсінік. Гормондардың химиялық табиғаты бойынша жіктелуі.
   
2. 
   Гормондардың жалпы қасиеттері.
   
3. 
   Гормондардың рецепторлары, нысана-жасушалары.
   
4. 
   Гормондардың әсер ету механизмдері.
   
5. 
   Эпифиздің, гипофиздің, гипоталамустың, қалқанша, қалқанша маңы, ұйқы, бүйрекүсті, жыныс бездері гормондарының құрылысы, әсер ету механизмі, физиологиялық эффектілері, секрециясының реттелуі. Эйкозаноидтар. Соматомединдер.
   

Әдіс – билеттер бойынша жазбаша сұрау.

Оқыту құралдары: тақырып бойынша дәрістің электронды нұсқасы, жазбаша бақылаудың билеттері, силлабус.

Бағаланатын құзырлылықтар:

- Білім құзырлылығы студенттің жазбаша сұраққа берген жауабы бойынша бағаланады.

1. 
   Қан плазмасының химиялық құрамы, оның қан сарысуынан айырмашылығы, (сұрақты басқа тілде – ағылшын, қазақ немесе орыс тілінде, топтың оқу тіліне байланысты дайындалуы керек, студенттер осы тақырып бойынша глоссарий және сұрақтың жауабының электронды нұсқасын дайындауы тиіс).
   
2. 
   Қан плазмасының белоктары, маңызы, өкілдері, қасиеттері, қалыпты мөлшері және патология кезіндегі өзгерістері.
   
3. 
   Гипер-, гипо-, дис- және парапротеинемия туралы түсініктер, пайда болу себептері, түрлері.
   
4. 
   Қанның қалдық азоты, қалыпты жағдайдағы мөлшері, құрамына кіретін заттардың химиялық табиғаты, оларды анықтаудың диагностикалық маңызы.
   
5. 
   Гиперазотемияның түрлері және даму себептері.
   
6. 
   Қан плазмасының азотсыз органикалық құрамдас бөліктері, өкілдері, олардың химиялық табиғаты, қалыпты мөлшері, патология кезіндегі өзгеруі.