Биологиялық химия Кафедрасы

С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ		КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА
биологиялық химия Кафедрасы
БИОХИМИЯДАН СИЛЛАБУС фармация ФАКУЛЬТЕТІ, 3 КУРС

1. Жалпы мәліметтер:

Жоғарғы оқу орны С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медицина университеті

Кафедра биологиялық химия

Пән«Биологиялық химия», bioch. 2202

Мамандық: 051103 - «Фармация»

Оқу сағатының көлемі – 180 сағат,

Оқу курсы және семестрі - 3 курс, 5-6 семестр
Биологиялық химия кафедрасының биохимия пәнінен сабақ беретін оқытушылары туралы мәліметтер

№	Аты-жөні	Қызметі	Ғылыми дәрежесі
	Плешкова Светлана Михайловна	Каф.меңг., проф.	м.ғ.д.
	Шарипов Камалидин Орынбаевич	профессор	б.ғ.д.
	Жакыпбекова Салтанат Сейілбекқызы	Оқу ісінің меңг., доцент	б.ғ.к.
	Байбулова Майра Сағиқызы	доцент	х.ғ.к.
	Берганаева Гүлзат Ергазықызы	доцент	х.ғ.к.
	Булыгин Константин Александрович	доцент	м.ғ.к.
	Ерджанова Сара Саид-Алиқызы	доцент	м.ғ.к.
	Есімжан Алтын	доцент	х.ғ.к.
	Жетпісбай Динара Шәкірқызы	доцент	х.ғ.к.
	Қырғызбаева Арай Асқанбайқызы	доцент	б.ғ.к.
	Өмірзақова Күлшат Қалибекқызы	доцент	б.ғ.к.
	Петрова Галина Ивановна	аға оқыт.
	Бөрібай Эльмира Сартайқызы	оқыт.	б.ғ.к
	Досымбекова Раушан Сәрсенбайқызы	оқыт.
	Мухамадиева Елизавета Олимджановна	оқыт.

Кафедраның мекен-жайы: Төлеби көшесі,92; №3 оқу корпусы

Телефон: 292-50-25 (173)

Электронды мекен-жайы: www.free.biochem.ru.kz.
Пәннің саясаты оқу үрдісін кезекті және мақсатқа бағытталған түрде жүзеге асыруға негізделген. Оқытушылардың студенттерге талаптары медициналық жоғарыы оқу орындарында оқудың жалпы қағидаларына сәйкес негізделіп жасалған.

1. 
   Дәріслар мен тәжірибелік сабақтарға міндетті түрде, үнемі қатысу.
   
2. 
   Дәрісға міндетті түрде қатысу. Рейтинг есептеген кезде жіберілген әрбір дәрісдан (1 сағаттық) 1 балл шегеріледі.
   
3. 
   Орындау түрі әркелкі болатын СӨЖ-ң 4 түрін міндетті орындау.
   
4. 
   Студент СӨЖ-н тақырыптық жоспарға сәйкес сол тарау бойынша аралық бақылауға дейін 1 апта бұрын тапсыру керек.
   
5. 
   Аралық бақылауды тақырыптық жоспарға сәйкес тапсыруы тиіс. Аралық бақылау теория бойынша сұрақтарға жауап беруден және тәжірибелік дағдыларды (зертханалық жұмыстарды орындау және безендіру) тапсырудан тұрады.
   
6. 
   Оқу үрдісіне белсенді түрде қатысу (зертханалық жұмыстарды конспектілеу, теориялық материалды дайындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу, зертханалық жұмыстарды өз бетінше орындау).
   
7. 
   Жіберген сабақты өтеу жіберілген сабақ саны көрсетілген деканаттың рұқсат қағазы болғанда ғана жүргізіледі.
   
8. 
   Студент сабаққа кешікпей келуі тиіс.
   
9. 
   Сабаққа таза, үтіктелген ақ халатпен келуі керек.
   
10. 
    Профессор-оқытушылар құрамымен, оқу-көмекші құрамның қызметкерлерімен және студенттермен құрмет тұтарлық қарым-қатынаста болу.
    
11. 
    Топтардағы талас тудырған мәселелерді кафедраның оқу ісінің меңгерушісі немесе кафедра меңгерушісімен ашық түрде талқылау.
    
12. 
    Кафедра мүлкіне: жиһазға, құралдарға, гүлдерге, химиялық ыдыстарға және т.б. жанашырлықпен қарау.
    

Биологиялық химия пәнінен құзырлылықты бағалау

«Жалпы медицина» мамандығының 2 курс студенттеріне арналған

биологиялық химия пәнінен құзырлылықты бағалау

Сабақтың реттік №		Сабақтың тақырыбы		Бағаланатын құзырлылықтар
				Білім	Тәжірибе-лік дағдылар	Коммуника тивті дағдылар	Құқық-тық құзырлылық	Өздігінен білім алу *
Күзгі семестр
	Қауіпсіздік техникасының ережелері. Белоктар. Белоктардың жалпы қасиеттері №1-6			Жазбаша бақылау	-	-	Жазбаша бақылау	-
	Белоктар. Белоктардың жалпы қасиеттері №7-10. Белоктардың жіктелуі			Жазбаша бақылау	-	-	-	Сөзжұмбақ
	Глико-, хромо-, нуклеопро теиндер.			Жазбаша бақылау	-	-	-	-
	Белоктар. Нуклеин қышқылдары			Жазбаша бақылау	Жазбаша бақылау, зертханалық жұмыстарды орындау және тәжірибелердің хаттамаларын толтыру	-	-	-
	Ферменттердің жалпы қасиеттері. Фермент активтілігінің реттелуі. Гидролазалар.			Жазбаша бақылау	-	-	-	-
	Трансферазалар, лиазалар			Жазбаша бақылау	-	-	-	-
	Оксидоре дуктазалар			Жазбаша бақылау	-	-	-	-
	Энергия алмасуы. Тотығу түрлері.			Жазбаша бақылау	-	-	-	-
	Ферменттер. Энергия алмасуы. Тотығу түрлері.			Жазбаша бақылау	Жазбаша бақылау, зертханалық жұмыстарды орындау және тәжірибелердің хаттамаларын толтыру	-	-	Презентация
	Суда еритін витаминдер			Жазбаша бақылау	-	-	-	-
	Суда және майда еритін витаминдер.			Жазбаша бақылау	Жазбаша бақылау, зертханалық жұмыстарды орындау және тәжірибелердің хаттамаларын толтыру	-	-	Кесте толтыру
	Көмірсулар алмасуы. Қорытылуы, сіңірілуі. Бауырдың ролі. Анаэробты гликолиз.			Жазбаша бақылау	-	-	-	Оқу мәтінін кванттау (негізгі тұстарын айқындау) немесе конспект жазу
	Глюкозаның тотығу жолдары			Жазбаша бақылау	-	-	-	-
	Көмірсулар алмасуы. Глюкоза мөлшерін анықтау			Жазбаша бақылау	Жазбаша бақылау, зертханалық жұмыстарды орындау және тәжірибелердің хаттамаларын толтыру	-	-
	Аралық бақылау. Ферменттер. Витаминдер			Жазбаша бақылау	Жазбаша бақылау	Әңгімелесу	-	-
Көктемгі семестр
1.		Липидтердің қорытылуы, сіңірілуі	Жазбаша бақылау		-	-	-		Оқу мәтінін кванттау (негізгі тұстарын айқындау) немесе конспект жазу
2.		Организмдегі глицерин мен БМҚ өзгерістері	Жазбаша бақылау		-	-	-		Презентация
3.		Ацетил-КоА-ның пайдаланылу жолдары	Жазбаша бақылау		-	-	-		Үш тілде – қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде глоссарий дайындау
4.		Липидтер алмасуы. Ұйқы безі сөлі липазасының әсерін зерттеу.	Жазбаша бақылау		Жазбаша бақылау, зертханалық жұмыстарды орындау және тәжірибелердің хаттамаларын толтыру	-	-		Ауызша сұрау
5.		Белоктардың қорытылуы және шіруі. Асқазан сөлін зерттеу	Жазбаша бақылау		Жазбаша бақылау, зертханалық жұмыстарды орындау және тәжірибелердің хаттамаларын толтыру	-	-		-
6.		Жай белоктардың аралық алмасуы.	Жазбаша бақылау		-	-	-		-
7.		Хромопротеиндер алмасуы.	Жазбаша бақылау		-	-	-		-
8.		Белоктар алмасуы. Белоктар алмасуының соңғы өнімдерін анықтау. Заттар алмасуының өзара байланысы.	Жазбаша бақылау		Жазбаша бақылау	-	-		Оқу мәтінін кванттау (негізгі тұстарын айқындау) немесе конспект жазу
9.		Гормондардың жалпы қасиеттері. Қалқанша және қалқанша маңы бездерінің гормондары.	Жазбаша бақылау		-	-	-		-
10.		Көмірсулар алмасуын реттейтін гормондар	Жазбаша бақылау		-	-	-		-
11.		Заттар алмасуының гормондар арқылы реттелуі.	Жазбаша бақылау		Клиника-теориялық жағдаяттарды талдау	-	-		-
12.		Қан плазмасының органикалық құрамдас бөліктері	Жазбаша бақылау		-	-	-		-
13.		Қан плазмасының бейорганикалық құрамдас бөліктері. Су-минерал алмасуы	Жазбаша бақылау		-	-	-
14.		Бүйрек пен зәр биохимиясы	Жазбаша бақылау		-	-	-		-
15.		Аралық бақылау. Гормондар. Қан және зәр биохимиясы	Жазбаша бақылау		Жазбаша бақылау, зертханалық жұмыстарды орындау және тәжірибелердің хаттамаларын толтыру	Әңгімелесу	-		-

* Өздігінен білім алу құзырлылығы жұмыс бағдарламасы мен силлабустағы СӨЖ тақырыптарына сәйкес СӨЖ қабылдағанда қойылады.

Әр семестрде студент 1 СӨЖ-ден тапсыруы керек. СӨЖ тақырыбын студент өзі таңдайды.
2.1. Кіріспе

Қазіргі уақыттағы биологиялық химия – тірі ағзаның қызмет атқаруы негізіне жататын, сонымен қатар адам мүшелері мен тіндеріндегі метаболизм ерекшеліктері мен оның реттелуі негізіндегі химиялық үрдістерді молекулалық деңгейде зерттейтін іргелі ғылым.

Жасуша, тін және мүшелердің тіршілігінің негізінде жататын негізгі метаболикалық үрдістерді білу болашақ дәрігерге олардың патологиялық жағдайларда бұзылу себептерін түсіну үшін қажет.

Биологиялық химия пәнін оқу барысында алған білімдер болашақ дәрігерге анағұрлым ақпараттық биохимиялық әдістерді таңдауға, оларды аурудың диагнозын сауатты интерпретациялауға және емдеу тиімділігін бақылауға көмектеседі.

Бағдарлама статистикалық, динамикалық және функционалдық биохимияның іргелі бөлімдерін қамтиды, сонымен қатар «Жалпы медицина» мамандығы бойынша оқитын студенттерге арналған арнайы сұрақтары қарастырылады.

Биологиялық химияны оқу үшін химиядан, молекулалық биология менг медициналық генетикадан, анатомиядан, гистологиядан, медициналық биофизика мен физиологиядан алған білімдері қажет.

2.2. Пәнді оқытудың мақсаты студенттерде негізгі метаболиттік үрдістердің молекулалық механизмдері мен олардың реттелуі, адам мүшелері мен тіндеріндегі метаболитттік үрдістердің өту ерекшеліктері, биохимиялық көрсеткіштерді диагностика және емдеу тиімділігін бақылау үшін қолдана білу туралы біртұтас ұғым қалыптастыру.
2.3. Пәнді оқытудың міндеттері:

- дәрігерлерді даярлаудағы биологиялық химияның ролі туралы ұғым қалыптастыру;

- тірі ағзалардағы белоктардың, көмірсулардың, липидтердің және басқа биологиялық белсенді қосылыстардың химиялық құрылысы, қасиеттері және биологиялық функциялары туралы түсінік беру;

- энергияны трансформациялаудың, заттар алмасуының және метаболиттік үрдістердің реттелуінің биохимиялық заңдылықтары туралы ұғым қалыптастыру;

- ағзаның маңызды мүшелері мен тіндерінің молекулалық деңгейлері мен ондағы метаболизм ерекшеліктері туралы ұғым қалыптастыру;

- ауруды диагностикалауға және метаболизм бұзылыстарын түзетуге арналған қазіргі кездегі биохимиялық әдістер туралы ұғым қалыптастыру.

2.4. Пәнді оқытудың соңғы нәтижелері:

Студент білуі тиіс:

- биоорганикалық қосылыстардың негізгі кластарының өкілдерінің: көмірсулардың, липидтердің, жай және күрделі белоктардың, витаминдердің, т.б. құрылысын, қызметтерін және қасиеттерін;

- қоректік заттардың негізгі топтарының (белоктардың, липидтердің және көмірсулардың), витаминдердің, минералды заттардың және судың метаболизміндегі ролін;

- метаболиттік үрдістердің негізгі реакцияларының жүруінің молекулалық механизмдері мен олардың реттелуін;

- энергияның трансформациялануы, энергия алмасуының бұзылу механизмдерін;

- маңызды мүшелер мен тіндердің қызметіндегі молекулалық механизм ерекшеліктерін;

- алмасу үрдістері мен физиологиялық функциялардың реттелу механизмдерін және олардың бұзылуының мүмкін болатын салдарларын;

- қалыпты жағдайдағы және патологиялық кездегі адам ағзасының биологиялық сұйықтықтарының негізгі биохимиялық константаларын.

Жасай алуы тиіс:

- негізгі биохимиялық зерттеулердің нәтижелерін интерпретациялауды;

- метаболизм карталарын, арнайы анықтамалық материалдарды қолдануды;

- биологиялық белсенді заттардың тапщылығы кезіндегі биохимиялық үрдістердің және олардың реттелуінің бұзылу ерекшеліктерін болжай алуды;

- ферменттердің структуралары мен мөлшерінің бұзылуы кезіндегі метаболизм бұзылыстарын болжай алуды.
Дағдыларды игеруі тиіс:

- адамның биологиялық сұйықтықтарындағы көмірсулар, липидтер және азотты алмасудың интермедиаттарын анықтаудың экспресс әдістерін;

- адамның биологиялық сұйықтықтарындағы ферменттердің активтілігін анықтау әдістерін жүргізу.
2.5. Пәннің реквизитіне дейін және реквизитінен кейін

Пәннің реквизитіне дейін: химия,

молекулалық биология және медициналық генетика,

медициналық биофизика.
Шектес пәндер: гистология - І,

қалыпты физиология – І,

микробиология.
Пәннің реквизитінен кейін: патологиялық физиология - І,

фармакология – І,

клиникалық зертханалық-құралдық диагностика.

Пәннің қысқаша мазмұны.

Белоктардың функциялары, жалпы қасиеттері, жіктелуі. Жай және күрделі белоктардың өкілдері. Ферменттер, жалпы қасиеттері, әсер ету механизмі, фермент активтілігіннің реттелуі, ферменттердің жіктелуі, ферменттердің жеке класстары. Витаминдер: суда және майда еритін витаминдер, биологиялық ролі, авитаминоздар. Энергия алмасуы. Көмірсулар, липидтер, белоктар алмасуы. Гормондар. Қан, зәр биохимиясы. Тіндер мен мүшелердің (бауыр, бүйрек, бұлшықет, жүйке, дәнекер, сүйек) биохимиясы.

2.7. Дәрістердің тақырыптық жоспары

Рет №	Дәріс тақырыптары	Өткізу түрі	Сағат саны
1.	Биохимияға кіріспе. Күрделі белоктар: хромо-, гликопротеиндер.	шолу	1 сағ.
	Ферменттер. Ферменттердің жіктелуі. Ферменттерді анықтаудың клиникалық маңызы.	шолу	1 сағ.
	Энергия алмасуы. Энергия алмасуының сатыларына қысқаша сипаттама	шолу	1 сағ.
	Тотығу түрлері. Организмнің антиоксидантты жүйесі.	шолу	1 сағ.
	Көмірсулар алмасуы. Бауырдың глюкостатикалық функциясы. Глюкозаның тотығу жолдары, энергиялық балансы.	шолу	1 сағ.
	Липидтер алмасуы. Липопротеиндер метаболизмі туралы түсінік. Атеросклероз биохимиясы.	шолу	1 сағ.
	Күрделі белоктар (хромопротеиндер) алмасуы. Сарғыштану түрлері туралы түсінік.	шолу	1 сағ.
	Метаболизмнің реттелуі. Көмірсулар алмасуын реттейтін гормондар. Қантты диабеттің биохимиясы.	шолу	1 сағ.
	Қан биохимиясы. Қан плазмасының азотты органикалық құрамдас бөліктері және оларды анықтаудың диагностикалық ролі.	шолу	1 сағ.
	Барлық сағат саны		9

Тәжірибелік сабақтардың тақырыптық жоспары

ІІІ семестр

Рет №	Тәжірибелік сабақтардың тақырыптары және тәжірибелік сабақтарда қолданылатын зертханалық жұмыстардың тізімі	Өткізу түрі	Сағат саны
	Қауіпсіздік техникасының ережелері. Белоктар. Белоктардың атқаратын қызметтері. Белоктардың жалпы қасиеттері: элементтік құрамының біркелкілігі, жоғары молекулалық масса, мөлшерінің үлкен және белгілі бір пішінде болуы. Ыдырау өнімдерінің ұқсастығы. Белок молекуласындағы амин қышқылдары түзетін байланыс түрлері. Амфотерлік қасиеті. Белоктарға түсті реакциялар. Белок зарядының орта рН-ына және амин қышқылдық құрамына тәуелділігі.	Ауызша сұрау, сызбанұсқа құрастыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Белоктар. Белоктардың жалпы қасиеттері: Коллоидты қасиеттері. Тұнбаға түсу реакциялары. Белок молекуласының структуралары. Белоктардың жіктелуі (жай және күрделі белоктар). Жай глобулярлы белоктар: өкілдері, химиялық касиеттері, табиғатта таралуы, ролі.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Гликопротеиндер, хромопротеиндер, нуклеопротеиндер: өкілдері, қасиеттері, құрылысы, маңызы.	Ауызша сұрау, зертханалық жұмыстарды жасау	2 сағ.
	Белоктар.Белоктардың маңызы. Жалпы қасиеттері, жіктелуі. Жай және күрделі белоктардың жеке өкілдері; құрылысы, ролі. Нуклеин қышқылдары. ДНҚ, РНҚ, құрылымдары, маңызы. Белоктарға түсті реакциялар және тұнбаға түсу реакцияларын демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	3 сағ.
	Ферменттер. Ферменттердің жалпы қасиеттері. Ферменттердің әсер ету механизмі. Фермент активтілігіне әсер ететін факторлар. Ферменттердің жіктелуі мен номенклатурасы. Гидролазалар.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Ферменттер. Трансферазалар, лиазалар. Өкілдері, құрылысы, ролі. Трансферазалар мен лиазалардың құрамына кіретін витаминдер.	Ауызша сұрау, кесте толтыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Ферменттер. Оксидоредуктазалар: дегидрогеназалар, цитохромдар, каталаза, пероксидазалар, оксигеназалар. Оксидоредуктазалардың құрамына кіретін витаминдер.	Ауызша сұрау, зертханалық жұмыстарды жасау	2 сағ.
	Энергия алмасуы. Катаболизмнің арнайы жолдары, үшкарбон қышқылдарының циклі. ҮҚЦ-нің мәні, реакциялардың реті, атқаратын қызметі. Биологиялық тотығу. Электрондардың тасымалдану тізбегі. Тотығудан фосфорлану. Тотығудың негізгі түрлері.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Ферменттер. Ферменттер, әсер ету механизмі, жалпы қасиеттері, фермент активтілігінің реттелуі. Ферменттердің жіктелуі. Ферменттердің жеке өкілдері, олардың құрылысы, катализдік әсері. Энергия алмасуы. Энергия алмасуының сатылары. Тотығудың негізгі түрлері (оксидазды, пероксидазды, пероксидтік, оксигеназды). α-амилазаның, пероксидазаның және каталазаның әсерін зерттеуді демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау. Энзимодиагностика, энзимотерапия.	Ауызша сұрау, сызбанұсқа құрастыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Витаминдер. Витаминдер, түсінік, біріншілік және екіншілік авитаминоздар, гиповитаминоздар, жіктелуі. Суда еритін витаминдердің құрылысы, биологиялық әсері, авитаминозы, табиғатта таралуы, тәуліктік қажеттілігі.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Майда еритін витаминдердің биологиялық әсері, авитаминозы, табиғатта таралуы, тәуліктік қажеттілігі. Суда және майда еритін витаминдер. Витаминтәрізді заттар. Антивитаминдер. Суда еритін витаминдерге сапалық реакцияларды демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау.	Ауызша сұрау, зертханалық жұмыстарды жасау	2 сағ.
	Заттар алмасуына кіріспе. Метаболизм, оның негізгі сатылары. Метаболизмнің анаболикалық және катаболикалық жолдары. Көмірсулар алмасуы. Қорытылуы, сіңірілуі. Бауырдың глюкостатикалық қызметі. Гликогенолиз, гликогеногенез. Тіндердегі глюкозаның өзгерістері.	Ауызша сұрау, кесте толтыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Көмірсулар алмасуы. Глюкозаның тотығу жолдары: гликолитикалық және пентозофосфатты. Анаэробты гликолиз. Кори циклі. Глюконеогенез. Аэробты жағдайда глюкозаның гликолитикалық жолмен тотығуы, энергиялық балансы. Глюкозаның пентозофосфатты жолмен тотығуының сызбанұсқасы. Көмірсулар алмасуының соңғы өнімдерінің бөлінуі.	Ауызша сұрау, кесте толтыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Көмірсулар алмасуы. Көмірсулар алмасуының сатылары. Қан плазмасындағы глюкоза мөлшерін (глюкозоксидазды әдіспен және глюкометрмен анықтау әдістері) анықтауды және қаңқа бұлшық етіндегі анаэробты гликолизді зерттеуді демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау.	Ауызша сұрау, кесте толтыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Аралық бақылау.Ферменттер. Витаминдер.	Ауызша сұрау, кесте толтыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	2 сағ.
	Барлығы		30 сағат

ІV семестр

Рет №	Тәжірибелік сабақтардың тақырыптары және тәжірибелік сабақтарда қолданылатын зертханалық жұмыстардың тізімі	Өткізу түрі	Сағат саны
	Липидтер алмасуы. Липидтердің қорытылуы, сіңірілуі. Липидтер алмасуындағы әр түрлі мүшелердің ролі. Организмде хиломикрондар мен липопротеиндердің түзілуі және ролі.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Липидтер алмасуы. Аралық алмасу. Организмдегі глицерин мен май қышқылдарының өзгерістері: анаболикалық (ТАГ, ФЛ синтезі, глицериннің глюконеогенезге қатысуы) және катаболикалық процестерге (БМҚ және глицериннің тотығуы, КҚМҚ пероксидті тотығуы) қатысуы.	Ауызша сұрау, кесте толтыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Липидтер алмасуы. Ацетил-КоА-ның пайдаланылу жолдары. БМҚ, кетон денелерінің, холестериннің синтезі. Кетон денелерінің пайдаланылуы. Холестерин алмасуы. Липидтер алмасуының соңғы өнімдерінің бөлінуі. Липидтер алмасуының бұзылыстары.	Ауызша сұрау, зертханалық жұмыстарды жасау	1 сағ.
	Липидтер алмасуы. Липидтер алмасуының сатылары. ЛПТ және организмнің антиоксиданттық қорғаныш жүйесі. Липидтер алмасуының бұзылыстары. Майлардың қорытылуына ұйқы безі сөлі липазасының әсерін зерттеуді демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Белоктар алмасуы. Белоктардың қорытылуы, амин қышқылдарының сіңірілуі. Асқазан сөлі: қалыпты жағдайдағы құрамы және физикалық-химиялық қасиеттері, патологиялық жағдайда ауытқуы. Ішекте белоктардың шіруі, ағзада белоктардың улы шіру өнімдерін залалсыздандыру. Асқазан сөлінің қышқылдылық түрлерін анықтауды және асқазан сөлінің патологиялық құрамдас бөліктеріне сапалық реакцияларды демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау.	Ауызша сұрау, сызбанұсқа құрастыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Белоктар алмасуы. Жай белоктардың аралық алмасуы. Жасушада амин қышқылдарының (анаболикалық реакцияларға – белок, креатин, алмастырылатын амин қышқылдарының синтезіне) қолданылуы. Амин қышқылдарының катаболизмі: амин қышқылдарының декарбоксилденуі және дезаминденуі. Амин қышқылдарының азотсыз қалдықтарының және аммиактың қолданылуы. Аммиакты залалсыздандыру. Жай белоктар алмасуының соңғы өнімдері, олардың бөлінуі.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Хромопротеиндер алмасуы. Гемоглобин синтезі мен ыдырауы. Өт, нәжіс, зәр пигменттерінің түзілуі. Пигменттік алмасудың бұзылуы (сарғыштану). Нуклеопротеиндер алмасуы туралы түсінік. Несеп қышқылының түзілуі. Күрделі белоктар алмасуының соңғы өнімдері, олардың бөлінуі.	Ауызша сұрау, сызбанұсқа құрастыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Жай және күрделі белоктар алмасуы. Асқазан сөлінің биохимиясы. Заттар алмасуының өзара байланысы. Бауыр биохимиясы. Қан сарысуындағы белоктар алмасуының соңғы өнімдерінің: мочевина, креатинин, билирубин мөлшерін анықтауды демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау. Осы талдамалардың медицинадағы маңызы.	Ауызша сұрау, кесте толтыру, зертханалық жұмыстарды жасау	1 сағ.
	Гормондар. Гормондардың құрылысы, құрылысы бойынша жіктелуі. Гормондардың жалпы қасиеттері. Гормондардың әсер ету механизмдері. Қалқанша және қалқанша маңы бездерінің гормондары. Қалқанша безінің гипер- және гипофункциясының биохимиялық негіздері.	Ауызша сұрау, тесттерді шешу	1 сағ.
	Гормондар. Көмірсулар алмасуын реттейтін гормондар: инсулин, глюкокортикостероидтар, глюкагон, адреналин, норадреналин, соматотропты гормон, соматомединдер. Қант диабеті кезіндегі биохимиялық процестердің бұзылыстары.	Ауызша сұрау, кесте толтыру, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Заттар алмасуының гормондар арқылы реттелуі. Гормондар, жалпы қасиеттері, әсер ету механизмдері. Эпифиз, гипоталамус, гипофиз, қалқанша, қалқанша маңы, ұйқы безі, бүйрекүсті және жыныс бездерінің гормондары. Эйкозаноидтар.	Ауызша сұрау, кестелерді толтыру, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Қан биохимиясы. Қан плазмасының органикалық құрамдас бөліктері: белоктар, қалдық азоттың заттары, азотсыз заттары. Қалыпты көрсеткіштері, қалыпты жағдайдан ауытқу себептері.	Ауызша сұрау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Қан биохимиясы. Қан плазмасының бейорганикалық құрамдас бөліктері, олардың ролі. Қанның буферлік жүйелері. Ацидоздар және алкалоздар, олардың түрлері. Макро- және микроэлементтер, олардың ролі. Су мен минералды заттар алмасуы және оның реттелуі.	Ауызша сұрау, сыз-банұсқа құрастыру, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Қалыпты және патологиялық зәрдің физикалық-химиялық қасиеттері. Қалыпты зәрдің химиялық құрамы, физикалық-химиялық қасиеттері. Патологиялық жағдайда зәрдің қасиеттері мен құрамының өзгеруі.	Ауызша сұрау, кестелерді толтыру, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Аралық бақылау: Гормондар. Қан және зәр биохимиясы.	Ауызша сұрау, жаттығуларды орындау, жағдайлық есептер мен тесттерді шешу	1 сағ.
	Барлығы		15 сағат

2.8. Биохимиядан студенттердің өз бетінше атқаратын жұмыстарының тақырыптық жоспары

СӨЖ тақырыбы	Өткізілу түрі	Оқу са-ғатының көлемі
Кредит №1
Белоктар химиясы. Белоктардың жіктелуі. Жай (альбуминдер, глобулиндер, протаминдер, гистондар).	Реферат, кесте толтыру	4
Белоктар химиясы. Құрылымдық белоктар (коллагендер, эластиндер, кератиндер).	Кесте толтыру	2
Генетикалық ақпараттың берілу механизмдері. Репликация, транскрипция, трансляция.	Жағдайлық есептер, жаттығулар	4
Генетикалық ақпараттың берілу механизмдері. Белок биосинтезінің реттелуі. Антибиотиктер реттеуші факторлар ретінде.	Жағдайлық есептер, жаттығулар	1
Генетикалық ақпараттың берілу механизмдері. Мутациялар және молекулярлық патологиялар	Жағдайлық есептер, жаттығулар	4
Генетикалық ақпараттың берілу механизмдері. Рекомбинантты ДНҚ әдісімен алынған дәрілік заттар.	Реферат, эссе.	4
Ферменттер. Ферменттердің активтілігіне әсер ететін факторлар. Ингибирлеу түрлері. Ферменттердің активтілігіне дәрілік заттардың әсер етуі.	Реферат	4
Кредит №2
Витаминдер. Витаминтәрізді заттар. Құрылысы, тағам көздері, биологиялық әсері. Маңызы.	Реферат, кесте толтыру	4
Витаминдер. Антивитаминдер. Түсінігі, әсер ету механизмдері, өкілдері. Витаминдер антиоксиданттар ретінде.	Реферат	2
Тамақтану биохимиясы. Адам тағамының құрамы. Органикалық және минералды компоненттері. Негізгі және минорлы компоненттері.	Эссе	4
Тамақтану биохимиясы. Негізгі тағамдардың алмастырылмайтын компоненттері. Алмастырылмайтын аминқышқылдар. Әртүрлі белоктардың құндылығы.	Реферат, жағдайлы есептерді шығару	4
Тамақтану биохимиясы. Көпқанықпаған майқышқылдары. ω-3, ω-6 қышқылдары, олардың адамның ақыл-есінің қалыптасуына әсері.	Реферат, жағдайлы есептерді шығару	4
Тамақтану биохимиясы. Тағамның минералды заттары. Су және тағамда микроэлементтердің жетіспеушілік кезінде байқалатын жергілікті патологиялар.	Реферат, жағдайлы есептерді шығару	3
Адам тінінің көмірсулары. Адам тінінің негізгі көмірсулары, олардың құрылысы және биологиялық ролі. Негізгі тағам көмірсулары.	Конспект жазу	2
Барлығы:		46 сағат

СӨЖ тақырыбы	Өткізу түрі	Оқу сағат көлемі
Кредит № 3
Адам тінінің негізгі липидтері. Қор жинаушы және құрылымдылық липидтер. Тағам майлары. Өт қышқылдарының құрылысы және липидтер алмасуындағы олардың ролі	Реферат, кесте толтыру	3
Адам тінінің негізгі фосфолипидтері және гликолипидтері: фосфоглицеридтер, сфинголипидтер, гликолипидтер, гликосфинголипидтер. Фосфолипидтер және гликолипидтердің қызметтері. Сфинголипидоздар.	Кесте толтыру	3
Липидтердің қорытылуы және сіңірілуінің бұзылуы	Жағдайлық есептер, жаттығулар	2
Биогенді аминдер: серотонин, γ-аминомайқышқылы,ß-аланин, түзілуі, биологиялық маңызы.	Жағдайлық есептер, жаттығулар	3
Биогенді аминдердің тотығуы (моноаминооксидазалар), МАО ингибиторлары. Қабыну және аллергиядағы гистаминнің ролі	Жағдайлық есептер, жаттығулар	3
Патология обмена пурин және пиримидин негіздерінің алмасу патологиясы	реферат, эссе	3
Аминқышқылдар алмасуының ерекше жолдары. Кейбір аминқышқылдарының алмасуының бұзылуы.	реферат	3
Пуриндік нуклеопротеидтер биосинтезі туралы түсінік, пурин ядросының бөліктерінің шығу тегі, биосинтезінің бастапқы сатылары. Аденил жүйесі, АМФ пен ГМФ-ң алғы заты ретінде. Пиримидиндік нуклеотидтердің биосинтезі мен ыдырауы туралы түсінік.	реферат	3
Кредит № 4
Эйкозаноидтар және олардың метаболизм реттеуіндегі және физиологиялық қызметтердегі ролі	реферат	4
Эндорфиндер. Гормоноидтар: простагландиндер, тромбоксандар, лейкотриендер, БАЗ, жергілікті гормондар, апуд-жүйелер.	реферат	4
Қан плазмасының органикалық құрамдас бөліктері: калликреин – кинин жүйесінің белоктары, комплемент байланыстыру жүйесінің белоктары	реферат	4
Қан плазмасының органикалық құрамдас бөліктері: ұйуға қарсы жүйенің белоктары	реферат	4
Дәрілік заттардың фармакокинетикасы және фармакодинамикасындағы биохимияның ролі	конспект	4
Фармакогенетика туралы түсінік, тұқым құалау ауруларын болжау және емдеу кезіндегі оның маңызы	рефррат	3
Барлығы:		46

Оқытушылар мен студенттердің өзіндік жұмысының (ОСӨЖ) тақырыптық жоспары

Рет №	Сабақ тақырыптары	Өткізу формасы	Оқу сағатының көлемі
	Белоктар. Белоктардың жалпы қасиеттері және атқаратын қызметтері. Белоктарға түсті реакциялар: жалпы және жеке амин қышқылдарын ашуға арналған реакциялар.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Белоктар. Белоктардың жалпы қасиеттері. Тұнбаға түсу реакциялары. Белоктардың жіктелуі (жай және күрделі белоктар). Жай глобулярлы белоктар.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Гликопротеиндер, хромопротеиндер, нуклеопротеиндер: құрылысы және негізгі өкілдерінің ролі, глико- және нуклеопротеиндердің қасиеттері.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Белоктар. Белоктардың жалпы қасиеттері, жіктелуі, ролі. Жай және күрделі белоктардың жеке өкілдері. Нуклеин қышқылдары. ДНҚ, РНҚ, құрылымдары, маңызы. Жеке амин қышқылдары мен белоктарға түсті реакциялар және тұнбаға түсу реакцияларының маңызы.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру, видео-әдіс – тақырып бойынша анимациялық фильмдерді көрсету және талқылау	2
	Ферменттер. Ферменттердің жалпы қасиеттері және әсер ету механизмі. Фермент активтілігінің реттелуі. Ферменттердің жіктелуі мен номенклатурасы. Гидролазалар: жіктелуі, жеке өкілдерінің түзілетін орны және катализдік әсері.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Ферменттер. Трансферазалар, лиазалар: құрылысы және жеке өкілдерінің катализдік әсері.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Ферменттер. Оксидоредуктазалар: құрылысы және жеке өкілдерінің катализдік әсері.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Энергия алмасуы. Энергия алмасуының сатыларына сипаттама. Тотығудың түрлері, организмнің антиоксиданттық жүйесі.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Ферменттер. Ферменттердің жеке өкілдері, құрылысы, катализдік әсері. Энергия алмасуы. Энергия алмасуының сатылары. Тотығудың негізгі түрлері (оксидазды, пероксидазды, пероксидтік, оксигеназды). Энзимодиагностика, энзимотерапия.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру, видео-әдіс – тақырып бойынша анимациялық фильмдерді көрсету және талқылау	2
	Витаминдер. Алиментарлы (біріншілік) және екіншілік авитаминоздар және гиповитаминоздар, жіктелуі. Суда еритін витаминдердің құрылысы, биологиялық әсері, авитаминозы, табиғатта таралуы, тәуліктік қажеттілігі.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Майда еритін витаминдердің құрылысы, биологиялық әсері, авитаминозы, табиғатта таралуы, тәуліктік қажеттілігі. Суда және майда еритін витаминдер. Витаминтәрізді заттар. Антивитаминдер.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру, видео-әдіс – тақырып бойынша анимациялық фильмдерді көрсету және талқылау	2
	Заттар алмасуына кіріспе. Метаболизм, оның негізгі сатылары. Көмірсулар алмасуы. Қорытылуы, сіңірілуі. Бауырдың глюкостатикалық қызметі. Тіндердегі глюкозаның өзгерістері.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Көмірсулар алмасуы. Анаэробты гликолиз. Кори циклі. Глюконеогенез. Аэробты жағдайда глюкозаның гликолитикалық жолмен тотығуы, энергиялық балансы. Глюкозаның пентозофосфатты жолмен тотығуы. Көмірсулар алмасуының соңғы өнімдерінің бөлінуі.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Көмірсулар алмасуы. Көмірсулар алмасуының сатыларына сипаттама.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Ферменттер. Витаминдер. Организмнің биологиялық сұйықтықтарындағы ферменттерді анықтаудың клиникалық маңызы. Авитаминоздарды, гиповитаминоздарды және гипервитаминоздарды диагностикалау.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру, видео-әдіс – тақырып бойынша анимациялық фильмдерді көрсету және талқылау	2
ІV семестр
	Липидтер алмасуы. Тағам липидтері және олардың ролі. Липидтердің қорытылуы мен сіңірілуінің ерекшеліктері. Липидтер алмасуындағы әр түрлі мүшелер мен тіндердің ролі. Липидтердің тасымалдану формалары.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Липидтер алмасуы. Глицерин мен май қышқылдарын анаболикалық және катаболикалық үрдістерге пайдаланылуы.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Липидтер алмасуы. Активті сірке қышқылының пайдаланылу жолдары. Липидтер алмасуының соңғы өнімдерінің бөлінуі. Холестерин алмасуы туралы түсінік. Липидтер алмасуының бұзылыстары.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Липидтер алмасуы. Липидтер алмасуының сатыларына сипаттама. Липидтер алмасуының бұзылыстары.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру, видео-әдіс – тақырып бойынша анимациялық фильмдерді көрсету және талқылау	2
	Белоктар алмасуы. Жай белоктар алмасуының ерекшеліктері. Белоктардың қорытылуына, сіңірілуіне және шіруіне сипаттама. Белоктардың улы шіру өнімдерін залалсыздандыру.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Белоктар алмасуы. Жасушада амин қышқылдарының қолданылуы. Креатиннің түзілуі мен пайдаланылуы. Амин қышқылдарының декарбоксилденуі және дезаминденуі. Аммиактың түзілу және залалсыздандыру жолдары. Жай белоктар алмасуының соңғы өнімдері, олардың бөлінуі.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Күрделі белоктар алмасуы. Гемоглобин синтезі мен ыдырауы. Сарғыштану. Несеп қышқылының түзілуі. Күрделі белоктар алмасуының соңғы өнімдері, олардың бөлінуі.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Белоктар алмасуы. Асқазан сөлінің биохимиясы. Заттар алмасуының өзара байланысы. Бауыр биохимиясы.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Гормондар. Гормондардың құрылысы, құрылысы бойынша жіктелуі. Гормондардың жалпы қасиеттері. Гормондардың әсер ету механизмдері. Қалқанша және қалқанша маңы бездерінің гормондары. Қалқанша безінің гипер- және гипофункциясының биохимиялық негіздері.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру, видео-әдіс – тақырып бойынша анимациялық фильмдерді көрсету және талқылау	2
	Гормондар. Көмірсулар алмасуын реттейтін гормондар. Қант диабеті кезіндегі биохимиялық процестердің бұзылыстары	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
	Заттар алмасуының гормондар арқылы реттелуі.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру, видео-әдіс – тақырып бойынша анимациялық фильмдерді көрсету және талқылау	2
	Қан биохимиясы. Қан плазмасының органикалық құрамдас бөліктері: белоктар, қалдық азот, азотсыз заттары. Қалыпты көрсеткіштері, қалыпты жағдайдан ауытқу себептері.	Оқытушының жетекшілігімен атқаратын студенттің өзіндік жұмысы – жаттығулар мен жағдайлық есептерді шығару, кесте толтыру, тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша кеңес беру	2
Барлығы:				54 сағат

2.9. Әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

1. Плешкова С.М., Абитаева С.А. и др. «Белоктар, белоктар биосинтезі, молекулалық генетиканың негіздері», Алматы, 2000 ж.

2. Сайпіл У., Плешкова С.М., Абитаева С.А. «Ферменттер. Энергия алмасуы. Витаминдер.», Алматы, 2001 ж.

3. Абитаева С.А. «Биохимияның кейбір тараулары», Алматы, 2004 ж.

4. Плешкова С.М., Өмірзақова К.К., Абитаева С.А. «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006.

5.Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж.

6. Плешкова С. М. және басқалары «Биологиялық химиядан практикум», Алматы, 2004 ж.

7. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

Қосымша әдебиеттер:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

2.10. Оқыту және сабақ беру әдістері

Пәнді тиімді оқытудың келесі әдістері ұсынылады:

- Дәрістер: шолу және тақырыптық, дәрістерде техникалық оқу құралдары мен дәріскердің студенттермен «кері байланысы» қолданылады.

- Тәжірибелік сабақтар: оқу топтарындағы тәжірибелік сабақтар оқытушымен бірге сабақтың сұрақтарын талдау, тақырыптың материалын меңгерілуін бақылау (сұрақтарға жауап, жағдайлық есептер мен тесттік тапсырмаларды шешу, жаттығуларды орындау), метаболикалық карталармен жұмыс, сызбанұсқалар мен кестелерді толтыру, семинарлар, блоктар бойынша аралық бақылау, шағын топтарда жұмыс істеу (зертханалық жұмыстарды орындау) түрінде өткізіледі.

- Студенттің өз бетінше атқаратын жұмысы: студенттің өз бетінше атқаратын жұмысы әдебиеттермен, мәліметтердің электрондық базаларымен және кешенді оқыту бағдарламаларымен жұмыс, жағдайлық есептерді құрастыру және шешу, тесттік тапсырмаларды орындау, тақырыптық рефераттарды дайындау және қорғауды қамтиды.
2.11. Студенттердің білімдері мен дағдыларын бағалаудың критерийлері және ережелері

Ағымдық бақылау:

-тәжірибелік сабақ барысында;

- СӨЖ тапсырмасын орындау кезінде жүзеге асырылады.

Мақсаты – студенттердің теориялық материалды меңгеруін, теориялық білімдерін іс жүзінде қолдана білуін жүйелі түрде бақылау.

Студент аралық бақылаудың сұрақтарына блок бойынша жауап бергені үшін, зертханалық жұмыстардың хаттамаларын орындағаны мен безендіргені үшін, тесттерге жауап бергені, жағдайлық есептерді шешкені, СӨЖ тапсырмаларын орындағаны үшін балл алады.
Дәрістер

Студенттің дәріске қатысуына және дәріс конспектілерінің бар болғанына балл қойылмайды, бірақ дәріс материалдарының сұрақтары аралық және соңғы бақылауға міндетті түрде енгізілетін болады.

Тәжірибелік сабақтар

Орындау критерийлері:

-тәжірибелік сабақтарға міндетті түрде қатысу.

Білім құзырлылығын бағалау

100% - Студент негізгі және қосымша әдебиеттерді пайдаланып, барлық сұраққа дұрыс және толық жауап бергенде.

95% Студент сабақ тақырыбын терең түсініп, қисынды (логикалық) ойлау қабілетін көрсеткенде. Материалдың баяндалуы қойылған сұраққа толық сәйкес келгенде, нақты мысалдармен келтірілген теориялық фактілердің бәрін қамтығанда. Студент дәлелді қорытынды жасай алғанда. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен, дұрыс орындағанда. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына толық, қатесіз жауап беріп, барлық формулалар мен реакцияларды дұрыс жазғанда.

90% Студент, жалпы алғанда, материалды білетінін көрсетіп, қисынды (логикалық) ойлау қабілетін білдірген, бірақ қосалқы түсініктерді баяндағанда болмашы қате жіберіп, оны оқытушының ескертуінен кейін түзете білгенде. Материалдың баяндалуы қойылған сұраққа сәйкес келгенде, теориялық материалды дұрыс таңдап алынған мысалдармен бекіте алғанда. Студент дәлелді қорытынды жасай алғанда. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен әрі дұрыс орындағанда. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына толық, қатесіз жауап беріп, барлық формулалар мен реакцияларды дұрыс жазғанда. Формула жазғанда 1-2 болмашы қате жіберуге рұқсат етіледі.

85% Студент тақырып материалын біліп, жауап бергенде 2-3 болмашы қате жіберіп, оны оқытушының ескертуінен кейін түзете білгенде, қисынды (логикалық) ойлай алғанда және өз білімінің дәлелі ретінде дұрыс мысалдар келтіре алғанда, дәлелді қорытынды жасай алғанда. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен әрі дұрыс орындағанда. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына берген жауабында болмашы қате болғанда, формула жазғанда 2-3 болмашы қате жібергенімен, барлық формулалар мен реакцияларды дұрыс жазғанда.

80% Студент тақырып материалын білетінін көрсете алғанда, дегенмен жауап бергенде 3-4 болмашы қателіктер жіберіп, оны оқытушының ескертуінен кейін түзете алғанда, қисынды ойлай алатынын көрсете білгенде және тақырыпқа сәйкес мысалдарды дұрыс келтіріп, дәлелді қорытынды жасай алғанда. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен әрі дұрыс орындағанда. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына толық жауап бермесе де, негізгі түсініктерді келтіріп, формула жазғанда 3-4 болмашы қате жібергенімен, формулалар мен реакциялардың көпшілігін дұрыс жазғанда.

75% Студент тақырып материалын білетінін көрсете алғанда, дегенмен жауап бергенде біраз қателіктер жіберіп, оны оқытушының ескертуінен кейін түзете алғанда, дұрыс ойлай алатынын көрсете білгенде және тақырыпқа сәйкес мысалдарды дұрыс келтіріп, дәлелді қорытынды жасай алғанда. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен әрі дұрыс орындағанда. Тапсырмаларды орындау барысында 1-2 болмашы қате жібергенде. Зертханалық жұмыстарды дұрыс орындап, жұмыс хаттамаларын жазып, жұмыс бойынша дұрыс қорытынды жасай білгенде. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына толық жауап бермегенде, дегенмен, негізгі түсініктерді келтіріп, формулалар мен реакциялардың көпшілігін дұрыс жазғанда, формула жазғанда 4-5 болмашы қате жібергенде.

70% сабақ тақырыбы бойынша студенттің білім тереңдігі таяз, сұрақтарға толық емес және ретсіз жауап бергенде, дегенмен сұрақты жалпы түсінгенін көрсете алғанда және ары қарай бағдарламалық материалды меңгеруге қажет дағдыны білгенде. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жіберсе, дегенмен педагогтың қойған бірнеше қосымша сұрақтарынан кейін қателерін түзете алғанда. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен орындағанда, оның 80%-ға жуығы ғана дұрыс орындалғанда. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына толық жауап бермегенде, дегенмен, негізгі түсініктерді келтіріп, формулалар мен реакциялардың көпшілігінде (50-60%) қате жібергенде.

65% сабақ тақырыбы бойынша студенттің білімі терең емес, сұрақтарға толық емес және ретсіз жауап бергенде, дегенмен сұрақты жалпы түсінгенін көрсете алғанда және бағдарламалық материалды ары қарай меңгеруге қажет білімі жететін болса. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жіберсе, дегенмен педагогтың қойған бірнеше қосымша сұрақтарынан кейін қателерін түзете алғанда. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен орындап, оның 70%-ға жуығы ғана дұрыс орындалғанда. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына толық жауап бермегенде, дегенмен, негізгі түсініктерді келтіріп, формулалар мен реакциялардың көпшілігі қатемен жазылғанда. Реакция теңдеулері сөзбен жазылғанда.

60% сабақ тақырыбы бойынша студенттің білімі терең емес, сұрақтарға толық емес және ретсіз жауап бергенде. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жіберсе, дегенмен педагогтың қойған бірнеше қосымша сұрақтарынан кейін қателерін түзете алғанда. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен орындап, оның 50%-ға жуығы ғана дұрыс орындалса. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына толық жауап бермегенде, формулалар мен реакциялар қате жазылғанда. Реакция теңдеулері сөзбен жазылғанда.

55% Студент сабақ тақырыбындағы материалды толық игермегенде, сұрақтарға толық емес және ретсіз жауап бергенде. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жіберсе. Тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен орындауға тырысқанымен, оның 25%-ға жуығы ғана дұрыс орындалғанда. Бағдарламалық бақылаудың сұрақтарына толық жауап бермегенде, формулаларды жаза алмағанда, реакци теңдеуін жазуға деген талпыну болғанда.

50% Студент сабақ тақырыбындағы материалды толық игермегенде, сұрақтарға толық емес және ретсіз жауап бергенде. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жіберсе. Тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) өз бетімен орындауға тырысқанымен, оның 10%-ға жуығы ғана дұрыс орындалғанда. Бағдарламалық бақылаудың ең болмағанда 1 сұрағына толық жауап бермегенде.

45% Студент сабақта болды. Оқу материалының басым бөлігін немесе маңызды бөлімін білмеді немесе түсінбеді, түсініктерге анықтама беруде, терминологияны қолдануда қате жібергенде, оқытушының қойған бірнеше жетекші сұрақтарына кейін де жауап бермегенде. Барлық тапсырмаларды (жаттығуларды, жағдайлық есептерді, тесттерді) орындамағанда. Бағдарламалық бақылау сұрақтарына жауап бермегенде.
Биологиялық химия пәні бойынша студенттің тәжірибелік дағдыларын бағалау критерийлері

100% – Берілген жағдайлық есептерді толық интерпретациялағанда және зертханалық жұмыстарды сапалы түрде орындап, При полной интерпретации представленных ситуационных задач и качественном выполнении лаб работ и оформ пр и выводов.

95% - Студент клиникалық-теориялық жағдайды толық талдай алды, диета немесе жеке препараттарды (витаминдерді, витаминтәрізді заттарды, ферменттерді және гормондарды) тағайындағанда ұсыныстар бере алды. Студент өз бетімен және сапалы түрде зертханалық жұмысты орындап, дұрыс нәтиже алды және оларды бағалай алды, тәжірибе хаттамасын дұрыс толтырып, зертханалық жұмыс бойынша қорытынды жасады. Өзіне берілген тапсырма бойынша клиникалық тұрғыдан ойлана алатынын, теорияны тәжірибемен байланыстыра алатынын көрсетті, сонымен қатар қосымша ғылыми әдебиеттен алған мәліметтерді қолданды.

90% Студент клиникалық-теориялық жағдайды толық талдай алды, диета немесе жеке препараттарды (витаминдерді, витаминтәрізді заттарды, ферменттерді және гормондарды) тағайындағанда ұсыныстар бере алды. Студент өз бетімен және сапалы түрде зертханалық жұмысты орындап, дұрыс нәтиже алды және оларды бағалай алды, тәжірибе хаттамасын дұрыс толтырып, зертханалық жұмыс бойынша қорытынды жасады. Өзіне берілген тапсырма бойынша клиникалық тұрғыдан ойлана алатынын, теорияны тәжірибемен байланыстыра алатынын көрсетті, дегенмен тек негізгі әдебиеттен алған мәліметтерді ғана қолданды.

85% Студент клиникалық-теориялық жағдайды толық талдай алды, диета немесе жеке препараттарды (витаминдерді, витаминтәрізді заттарды, ферменттерді және гормондарды) тағайындағанда ұсыныстар бере алды. Студент өз бетімен және сапалы түрде зертханалық жұмысты орындап, дұрыс нәтиже алды және оларды бағалай алды, тәжірибе хаттамасын дұрыс толтырып, зертханалық жұмыс бойынша қорытынды жасады. Өзіне берілген тапсырма бойынша клиникалық тұрғыдан ойлана алатынын, теорияны тәжірибемен байланыстыра алатынын көрсетті, дегенмен тек негізгі әдебиеттен алған мәліметтерді ғана қолданды.

80% Студент клиникалық-теориялық жағдайды толық талдай алмады, диета немесе жеке препараттарды (витаминдерді, витаминтәрізді заттарды, ферменттерді және гормондарды) тағайындағанда кейбір ұсыныстарды ғана бере алды. Студент өз бетімен зертханалық жұмысты орындап, оқытушының ескертулерінен кейін дұрыс нәтиже алды және оларды бағалай алды, тәжірибе хаттамасын дұрыс толтырды, зертханалық жұмыс бойынша қорытынды жасағанда қателесті. Өзіне берілген тапсырма бойынша клиникалық тұрғыдан ойлана алатынын көрсетті, дегенмен тек негізгі әдебиеттен алған мәліметтерді ғана қолданды.

75% Студент клиникалық-теориялық жағдайды толық талдай алмады, ұсыныстар бергенде қиналады, студент зертханалық жұмысты басқа студенттердің көмегімен орындады, оқытушының ескертулерінен кейін дұрыс нәтиже алды және оларды бағалауда қиналды, тәжірибе хаттамасын толтыруда ескертулер болды, зертханалық жұмыс бойынша толық қорытынды жасамады. Өзіне берілген тапсырма бойынша тек негізгі әдебиеттен алған мәліметтерді ғана қолданды.

70% Студент клиникалық-теориялық жағдайды қате талдады, ұсыныстар бергенде қиналады немесе ұсыныстар айта алмады, студент зертханалық жұмысты басқа студенттердің көмегімен орындады, оқытушының ескертулерінен кейін дұрыс нәтиже алды және оларды бағалауда қиналды, тәжірибе хаттамасын толтыруда ескертулер болды. Зертханалық жұмыс бойынша қорытындыны оқытушы көмегімен жасады, өзіне берілген тапсырма бойынша тек негізгі әдебиеттен алған мәліметтерді ғана қолданды. Теорияның тәжірибемен және клиникамен өзара байланысы жоқ дерлік.

65% Студент клиникалық-теориялық жағдайды қате талдады, ұсыныстар бергенде қиналады немесе ұсыныстар айта алмады, студент зертханалық жұмысты басқа студенттердің көмегімен орындады, жұмыс жасау барысында оқытушыдан ескерту алды, алынған нәтижелерінің кейбіреуі қате болды және оларды бағалауда қиналды, тәжірибе хаттамасын толтыруда ескертулер мен қателер болды. Зертханалық жұмыс бойынша қорытындыны оқытушы көмегімен жасады, өзіне берілген тапсырма бойынша тек негізгі әдебиеттен алған мәліметтерді ғана қолданды. Теорияның тәжірибемен және клиникамен өзара байланысы жоқ.

60% Студент клиникалық-теориялық жағдайды қате талдады, ұсыныстар бергенде қиналады немесе ұсыныстар айта алмады, студент зертханалық жұмысты басқа студенттердің көмегімен орындады, жұмыс жасау барысында оқытушыдан ескерту алды, алынған нәтижелерінің кейбіреуі қате болды және оларды бағалауда қиналды. Жұмыс принципін әрең түсінеді, тәжірибе хаттамасын толтыруда қателер болды. Зертханалық жұмыс бойынша қорытындыны оқытушы көмегімен жасады, жұмыс қорытындысын қорғауға қиналады, өзіне берілген тапсырма бойынша тек негізгі әдебиеттен алған мәліметтерді ғана қолданды. Теорияның тәжірибемен және клиникамен өзара байланысы жоқ.

55% Студент клиникалық-теориялық жағдайды қате талдады, ұсыныстар бермейді, зертханалық жұмысты басқа студенттердің көмегімен орындады, жұмыс жасау барысында оқытушыдан ескерту алды, алынған нәтижелерінің кейбіреуі қате болды және оларды бағалауда қиналды. Жұмыс принципін әрең түсінеді, тәжірибе хаттамасын қате толтырды, жұмыс бойынша қорытынды жасай алмады, оны қорғауға қиналады, өзіне берілген тапсырма бойынша тек негізгі әдебиеттен алған мәліметтерді ғана қолданды. Теорияның тәжірибемен және клиникамен өзара байланысы жоқ.

50% Студент клиникалық-теориялық жағдайды қате талдады, ұсыныстар бермейді, зертханалық жұмысты басқа студенттердің көмегімен орындады, жұмыс жасау барысында оқытушыдан ескерту алды, алынған нәтижелерінің кейбіреуі қате болды және оларды бағалауда қиналды. Жұмыс принципін әрең түсінеді, тәжірибе хаттамасын қате толтырды, жұмыс бойынша қорытынды жасай алмады, жұмыс нәтижелерін қорғай алмайды.

45% Студент сабақта болды. Тапсырманы орындамады, шағын топта жұмыс жасауға ынталанды, жұмыс бойынша қорытынды жасамады, хаттамалары толық емес, ескертулер бар.
Биологиялық химиядан студенттердің құқықтық құзырлылығын бағалау критерийлері

100 % - Студент қауіпсіздік техникасы бойынша материалды және биохимия саласындағы нормативті актілерді толық білгенде қойылады.

95% - Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ережелері бойынша білімін көрсете алғанда. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Жазбаша бақылауда берген жауабы толық, қатесіз, мысалдармен келтірілгенде қойылады.

90 % Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша білімін көрсете алғанда. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Жазбаша бақылауда берген жауабы толық, қатесіз, мысалдармен келтірілгенде. Қосымша түсініктерде болмашы қателік болып, оны оқытушының ескертуінен кейін түзетсе, қойылады. Материалдың баяндалуы қойылған сұраққа толық сәйкес келеді.

85% Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша білімін көрсете алғанда. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Жазбаша бақылауда берген жауабы толық, қатесіз, мысалдармен келтірілгенде. Берген жауабында 2-3 қате болып,, оны оқытушының ескертуінен кейін түзетсе, қойылады. қисынды (логикалық) ойлай алғанда және өз білімінің дәлелі ретінде дұрыс мысалдар келтіре алғанда қойылады.

80% Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша білімін көрсете алғанда. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Жазбаша бақылауда берген жауабы толық, қатесіз, мысалдармен келтірілгенде. Берген жауабында 3-4 қате болып,, оны оқытушының ескертуінен кейін түзетсе, қойылады.

75% Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша білімін көрсете алғанда. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Жазбаша бақылауда берген жауабы толық, қатесіз, мысалдармен келтірілгенде. Бағдарламалық бақылаудың сұрағына берген жауабы толық емес, дегенмен негізгі түсініктер келтірілгенде қойылады.

70% Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша білімін көрсете алғанда. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Жазбаша бақылауда берген жауабы толық емес және ретсіз, дегенмен сұрақты түсінетінін көрсете білгенде. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жіберсе, дегенмен педагогтың қойған бірнеше қосымша сұрақтарынан кейін қателерін түзете алғанда қойылады.

65% Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша алған білімі таяз. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Қойылған сұраққа толық емес және ретсіз жауап бергенде. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жібергенімен сұрақты түсінгенін көрсете білгенде. Жазбаша бақылау сұрақтарына толық емес жауап беріп, бірақ негізгі түсініктерді келтіргенде қойылады.

60% Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша алған білімі таяз. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Жазбаша бақылау сұрақтарына толық емес жауап беріп, бірақ негізгі түсініктер тапсырманың 50%-ында келтірілгенде қойылады.

55% Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша алған білімі таяз. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Студент тапсырма бойынша жауап бере алмағанда, сұрақтарға толық емес және ретсіз жауап бергенде. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жібергенде. Бірақ негізгі түсініктер тапсырманың 25%-ында келтірілгенде қойылады.

50% Студент зертханада жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы және қолданылатын реагенттердің негізгі қасиеттері, химиялық реактивтерді зарарсыздандыру мен өртке қарсы қауіпсіздік, жазатайым жағдайлардағы алғашқы көмектің негізгі ержелері бойынша алған білімі таяз. Ол өрт сөндіруге және алғашқы медициналық жәрдем көрсетуге арналған құралдардың орнын білгенде. Студент тапсырма бойынша жауап бере алмағанда, сұрақтарға толық емес және ретсіз жауап бергенде. Түсініктердің анықтамасын айтқанда, терминологияны қолдануда қиналса немесе қате жібергенде. Бірақ негізгі түсініктер тапсырманың 25%-ында келтірілгенде қойылады. Бағдарламалық бақылау кезінде 1 сұраққа ғана жауап жазса, қойылады.
45% Студент сабақта болды. Оқу материалының басым бөлігін немесе маңызды бөлімін білмеді немесе түсінбеді, түсініктерге анықтама беруде, терминологияны қолдануда қате жібергенде, оқытушының қойған бірнеше жетекші сұрақтарына кейін де жауап бермегенде. Бағдарламалық бақылау сұрақтарына жауап бермегенде қойылады.
Биологиялық химия пәні бойынша студенттің коммуникативті

құзырлылығын бағалау критерийлері

100 % — Студент байсалды, жылы қабақпен қарайды, оқытушымен және студенттермен тез тіл табыса алады, мейірімді және сұрақтың мәнін жақсы түсінеді, қойылған сұраққа үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) нақты жауап береді және дүние танымы кең.

95% - Студент байсалды, жылы қабақпен қарайды, оқытушымен және студенттермен тез тіл табыса алады, мейірімді және сұрақтың мәнін жақсы түсінеді, қойылған сұраққа нақты жауап береді және дүние танымы кең.

90% Студент байсалды, жылы қабақпен қарайды, оқытушымен және студенттермен тез тіл табыса алады, мейірімді және сұрақтың мәнін жақсы түсінеді, қойылған сұраққа нақты жауап береді.

85% Студент байсалды, жылы қабақпен қарайды, оқытушымен және студенттермен тез тіл табыса алады, сұрақтың мәнін жақсы түсінеді, қойылған сұраққа нақты жауап береді.

80% Студент байсалды, оқытушымен және студенттермен тез тіл табыса алады, сұрақтың мәнін жақсы түсінеді, қойылған сұраққа нақты жауап береді.

75% Студент оқытушымен және студенттермен бірден тіл табысып кетпейді, сұрақтың мәнін жақсы түсінеді, қойылған сұраққа нақты жауап береді.

70% Студент сенімсіз жауап береді, оқытушымен және студенттермен бірден тіл табысып кетпейді, сұрақтың мәнін жалпы түсінеді, дегенмен берген жауабы нақты емес.

65% Студент сенімсіз жауап береді, назары басқа жақта, оқытушымен және студенттермен бірден тіл табысып кетпейді, сұрақтың мәнін жалпы түсінеді, дегенмен берген жауабы нақты емес.

60% Студент сенімсіз жауап береді, назары басқа жақта, оқытушымен және студенттермен тіл табысуы қиын, сұрақтың мәнін жалпы түсінеді, берілген сұрақтың 50 %-ына дұрыс жауап береді.

55% Студент сенімсіз жауап береді, назары басқа жақта, оқытушымен және студенттермен сөйлескісі келмейді, берілген сұрақтың 25 %-ына дұрыс жауап береді.

50% Студент сенімсіз жауап береді, назары басқа жақта, оқытушымен және студенттермен қарым-қатынасы нашар, берілген сұрақтың 25 %-ына дұрыс жауап береді.

45%Студент әңгімелесуден бас тартқанда қойылады.
Биологиялық химия пәні бойынша студенттің өздігінен білім алу

құзырлылығын бағалау критерийлері

Сөзжұмбақты бағалау критерийлері:
100% - қойылған талаптарды 100% орындағанда, барлық сұрақтарға толық қатесіз жауап бергенде.

95 % - 100%-дық критерий сияқты, тек негізгі әдебиеттерді ғана қолданғанда.

90 %- 95 % критерийі сияқты, сөзжұмбақтың кейбір сұрақтарына жауап бергенде өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда.

85 % –СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, барлығы 20-24 сұрақтарға қорғағанда жауап беріп, маңызды емес болмашы қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда, 6-7 әдебиеттерді қолданып, одан да қателер жібергенде.

80% - СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, сұрақтар саны 18-19, жаңылыс сұрақтар болып, мысалы сын есімнен, етістіктен: қорғағанда барлық сүрақтарға жауап беріп, онша маңызды емес қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда және 6-7 дұрыс емес әдебиеттерді қолданғанда.

75%- СӨЖ-ді орындауда кейбір қате жіберіп, сұрақтар саны 15-17, жаңылыс сұрақтар болып, мысалы сын есімнен, етістіктен: қорғағанда барлық сүрақтарға жауап беріп, онша маңызды емес қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда және 6-7әдебиеттерді қолданғанда және арасында ескі әдебиеттерді қолданғанда.

70 % - СӨЖ-ді орындауда көптеген дұрыс емес, қателер жіберіліп,сұрақтар саны 13-14, грамматикалық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 4-5 әдебиеттерге ескертулер жасалып немесе ескі(2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

65% - СӨЖ-ді орындауда көптеген маңызды қателер жіберіліп, сұрақтар саны 10-12, грамматикалық қателер болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 2-3 әдебиетке ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

50% – мұқаба беті жоқ, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 2-3 әдебиетке ескертулер жасалып жәнетекст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

45% – СӨЖ ді тапсырмағанда, немесе СӨЖ бар, бірақ қорғамағанда, көптеген қателері бар, қойылған талаптарға сай жауаптар жоқ болғанда.

Кестені бағалау критерийлері:

100 % –қойылған талаптарды 100% орындағанда, барлық сұрақтарға толық қатесіз жауап бергенде

95 % – 100%-дық критерий сияқты, тек негізгі әдебиеттерді ғана қолданғанда.

90 % – 95 %критерий сияқты, сөзжұмбақтың кейбір сұрақтарына жауап бергенде өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда.

85 % – СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, барлығы 20-24 сұрақтарға қорғағанда жауап беріп, маңызды емес болмашы қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда, 6-7 әдебиеттерді қолданып, одан да қателер жібергенде.

80% – СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, сұрақтар саны 18-19, жаңылыс сұрақтар болып, мысалы сын есімнен, етістіктен: қорғағанда барлық сүрақтарға жауап беріп, онша маңызды емес қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда және 6-7 дұрыс емес әдебиеттерді қолданғанда.

75% –СӨЖ-ді орындауда кейбір қате жіберіп, сұрақтар саны 15-17, жаңылыс сұрақтар болып, мысалы сын есімнен, етістіктен: қорғағанда барлық сүрақтарға жауап беріп, онша маңызды емес қате жіберіп, немесе өзіне сенімсіздік көрсеткен жағдайда және 6-7әдебиеттерді қолданғанда және арасында ескі әдебиеттерді қолданғанда.

70 % – СӨЖ-ді орындауда көптеген дұрыс емес, қателер жіберіліп,сұрақтар саны 13-14, грамматикалық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 4-5 әдебиеттерге ескертулер жасалып немесе ескі(2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

65% % – СӨЖ-ді орындауда көптеген маңызды қателер жіберіліп, сұрақтар саны 10-12, грамматикалық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 3-4 р болып, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 2-3 әдебиеттерге ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

50% – мұқаба беті жоқ, студент барлық сұрақтарға түгелдей жауап бере алмай, қолданған 2-3 әдебиеттерге ескертулер жасалып жәнетекст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

45% – СӨЖ ді тапсырмағанда, немесе СӨЖ бар, бірақ қорғамағанда, көптеген қателері бар, қойылған талаптарға сай жауаптар жоқ болғанда.

Презентацияны бағалау критерийлері:

100 %- қойылған талаптарды 100% орындағанда, барлық сұрақтарға толық жауап берілгенде. Презентация басқа бағдарламаларда, қосымшаларда орындалса да, презентацияда барлық талаптар есепке алынғанда.

95 % - 100%-дық критерий сияқты, барлық сұрақтарға толық жауап берілгенде. Презентация басқа бағдарламаларда, қосымшаларда орындалса да, презентацияда барлық талаптар есепке алынғанда, бірақ материал қосымша әдебиеттерді толық есепке алмағанда.

90 %- қойылған талаптарды толық орындағанда, барлық сұрақтарға толық қатесіз жауап берілгенде. Презентация басқа бағдарламаларда, қосымшаларда орындалса да, презентацияда барлық талаптар есепке алынғанда, бірақ материалда тек негізгі әдебиеттерді ғана қолданғанда.

85 % –слайд саны 15-тен көп, СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, сұрақтарды қорғағанда барлығына жауап беріп, маңызды емес болмашы қате жіберіп, 6-7 әдебиет қолданып, одан да қателіктер жібергенде.

80%- слайд саны 15-тен көп, СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, СӨЖ-дің мақсаты мен міндеттері толық анықталмай, қорытындысында ұсыныстар берілмеген, тексте қателіктер жіберіліп, сұрақтарды қорғағанда жауап беріп, болмашы қате жіберіп, 5-6 әдебиетті қолданып, одан да қателіктер жібергенде.

75 %- слайд саны 15-тен көп, СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, СӨЖ-дің мақсаты мен міндеттері толық анықталмай, қорытындысында ұсыныстар берілмей, тексте қателіктер жіберіліп, сұрақтарды қорғағанда жауап беріп, болмашы қате жіберіп, 5-6 әдебиетті қолданып, одан да қателіктер жібергенде және ескі әдебиеттерді қолданғанда.

70 % - слайд саны 6-7, СӨЖ-ді орындауда маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері, сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, қолданған 3-4 әдебиетке ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

65 % - слайд саны 6-7, СӨЖ-ді орындауда көптеген маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері, сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, қолданған 3-4 әдебиетке ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

60 % - слайд саны 6-7, СӨЖ-ді орындауда көптеген маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері, сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, қолданған 1-2 әдебиеттерге ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

55 %-мұқаба беті жоқ, слайд саны 4-5, СӨЖ-ді орындауда көптеген маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері , сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, қолданған 1-2 әдебиетке ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда, презентацияның сапасы нашар (суреттер, сызбалар аз, бір слайд көп жолдардан тұрады) .

50% –мұқаба беті жоқ, слайд саны 4, СӨЖ-ді орындауда көптеген маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері, сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, қолданған 1-2 әдебиеттерге ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда, презентацияның сапасы нашар (суреттер, сызбалар аз, бір слайд көп жолдардан тұрады, презентацияны жасау талапқа сай келмейді) болғанда.

45% – СӨЖ-ді тапсырмағанда, немесе СӨЖ қойылған талаптарға сай болмағанда.
Конспектіні бағалау критерийлері:

100 %- қойылған талаптарды 100% орындағанда, барлық сұрақтарға толық жауап берілгенде

95 % – барлық қойылған талаптарды орындағанда, барлық сұрақтарға толық жауап берілгенде, бірақ материал қосымша әдебиеттерді толық пайдаланбағанда.

90 %- барлыққойылған талаптарды орындағанда, барлық сұрақтарға толық жауап берілгенде, бірақ материал негізгі әдебиеттерді ғана қамтиды.

85 % – жазылған бет сандары 6-дан көп, СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, сұрақтарды қорғағанда жауап беріп, маңызды емес болмашы қате жіберіп, 6-7 әдебиет қолданып, одан да қателіктер жібергенде, қосымшада суреттер мен сызбалары аз болғанда.

80%- жазылған бет сандары 6-дан көп, СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, СӨЖ-дің мақсаты мен міндеттері толық анықталмай, қорытындысында ұсыныстар берілмеген, тексте қателіктер жіберіліп, сұрақтарды қорғағанда жауап беріп, қателіктер жіберіліп, 5- 6 әдебиет қолданып, одан да қателіктер жібергенде, қосымшада суреттер мен сызбалары аз болғанда.

75 %- жазылған бет сандары 6-дан көп, СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп, СӨЖ-дің мақсаты мен міндеттері толық анықталмай, қорытындысында ұсыныстар берілмеген, тексте қателіктер жіберіліп, сұрақтарды қорғағанда жауап беріп, қателіктер жіберіліп, 5-6 әдебиеттерді қолданып, одан да қателіктер жібергенде, және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі әдебиеттерді қолданғанда, қосымшада суреттер мен сызбалары аз болғанда.

70 % - жазылған бет сандары 6-дан немесе 5-тен көп, СӨЖ-ді орындауда маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері, сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, қолданған 3-4 әдебиетке ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

65 % - жазылған бет сандары 6-дан көп немесе 5-ке дейін, СӨЖ-ді орындауда маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері, сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға жауап бере алмай немесе кейбір сұрақтарға жауап бере алмай, қолданған 1-2 әдебиетке ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

60 % - жазылған бет сандары 6-дан көп немесе 5-ке дейін, СӨЖ-ді орындауда маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері, сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға жауап бере алмай немесе кейбір сұрақтарға жауап бере алмай, қолданған 1-2 әдебиеттерге ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

55 %- - жазылған бет сандары 6-дан көп немесе 5-ке дейін, СӨЖ-ді орындауда маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері , сызбалары мен сыба нұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға жауап бере алмай немесе кейбір сұрақтарға жауап бере алмай, қолданған 1-2 әдебиетке ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

50 % – конспект сандары 5-ке дейін, және конспект СӨЖ-дің тақырыбына сәйкес келмей, СӨЖ-ді орындауда маңызды қателер жіберіліп, кіріспесі мен қорытындысы болмай, суреттері мен кестелері, сызбалары мен сызбанұсқалары аз, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға жауап бере алмай немесе кейбір сұрақтарға жауап бере алмай, қолданған 1-2 әдебиетке ескертулер жасалып және текст бойынша әдебиеттерге сілтемелер жасалмай, немесе ескі (2000жылға дейінгі) әдебиеттерді қолданғанда.

45% % – СӨЖ-ді тапсырмағанда, немесе СӨЖ қойылған талаптарға сай емесболғанда.
Квантталған текстер мен тест түрінде берілген әртүрлі тапсырмаларды бағалау критерийлері:

100 % – қойылған талаптарды 100% орындағанда, барлық сұрақтарға толық қатесіз жауап бергенде

95 % – барлық қойылған талаптарды орындағанда, барлық сұрақтарға толық жауап берілгенде, бірақ материал негізгі әдебиеттерден алынғанда.

90 % – қойылған талаптарды толық орындағанда, барлық сұрақтарға толық қатесіз жауап берілгенде, бірақ сенімсіздік болғанда. Материал тек негізгі оқулық әдебиеттерден алынғанда.

85 % – СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп,абзацтарының аталуы дұрыс емес немесе бөлуге болатын өте үлкен абзацтар болып, қорғағанда бәріне жауап беріп, болмашы қате жіберіп, негізгі оқулық әдебиеттерді қолданып, квантталған текст екі баспа беттен көп, тесттік тапсырмалар 8-9 болғанда.

80% – СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп,абзацтарының аталуы дұрыс емес немесе бөлуге болатын өте үлкен абзацтар болып, қорғағанда бәріне жауап беріп, болмашы қате жіберіп, негізгі оқулық әдебиеттерді қолданып, квантталған текст екі баспа беттен көп, тесттік тапсырмалар 8-9 , бірақ талаптардың бәр түріне сай емес болғанда.

75% –СӨЖ-ді орындауда аздаған қате жіберіп,абзацтарының аталуы дұрыс емес немесе бөлуге болатын өте үлкен абзацтар болып, қорғағанда бәріне жауап беріп, болмашы қате жіберіп, негізгі оқулық әдебиеттерді қолданып, немесе ескі әдебиеттерді қолданып, квантталған текст екі баспа беттен көп, тесттік тапсырмалар 6-7 , бірақ талаптардың бәр түріне сай емес болғанда.

70 % – бастапқы тексті жоқ, СӨЖ-ді орындауда маңызды қателер жіберіліп, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, текст негізгі оқулық әдебиеттерден немесе ескі әдебиеттерден алынып, квантталған текст екі баспа беттен көп, тесттік тапсырмалар 4-5, бірақ талаптардың бәр түріне сай емес болғанда.

65% % – бастапқы тексті жоқ, СӨЖ-ді орындауда маңызды қателер жіберіліп, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға жауап бере алмай қателіктер жіберіп, текст негізгі оқулық әдебиеттерден немесе ескі әдебиеттерден алынып, квантталған текст екі баспа беттен көп, тесттік тапсырмалар 4-5, бірақ талаптардың бәр түріне сай емес болғанда.

60 % – бастапқы тексті жоқ, негізгі әдебиеттерге сілтемелер жоқ немесе ол дұрыс жасалмаған, кванттауға керек материал СӨЖ-дің тақырыбына сәйкес келмей, СӨЖді орындауда маңызды қателер жіберіліп, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, студент барлық сұрақтарға жауап бере алмай қателіктер жіберіп, текст негізгі оқулық әдебиеттерден немесе ескі әдебиеттерден алынып, квантталған текст екі баспа беттен көп, тесттік тапсырмалар 2-3 және бір- екі түрі болғанда.

55 % –мұқаба беті жоқ,бастапқы тексті жоқ, негізгі әдебиеттерге сілтемелер жоқ немесе ол дұрыс жасалмаған, кванттауға керек материал СӨЖдің тақырыбына сәйкес келмей, СӨЖді орындауда маңызды қателер жіберіліп, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, студент сұрақтарға жауап бере алмай, қателіктер жіберіп, текст негізгі оқулық әдебиеттерден немесе ескі әдебиеттерден алынып, квантталған текст екі баспа беттен көп, тесттік тапсырмалар болмағанда.

50 % – мұқаба беті жоқ,бастапқы тексті жоқ және кванттау көзіне библиографиялық сілтеме жоқ, квантталатын текст СӨЖдің тақырыбына сәйкес келмей, СӨЖді орындауда маңызды қателер жіберіліп, грамматикалық және биохимиялық қателер бар болып, студент сұрақтарға жауап бере алмай, квантталған текст екі баспа беттен көп, тесттік тапсырмалар болмағанда.

45 % – СӨЖ-ді тапсырмағанда, немесе СӨЖ қойылған талаптарға сай болмағанда.

МАМАНДЫҒЫ: ФАРМАЦИЯ

КАФЕДРА: Биологиялық химия

ДӘРІСТІК КЕШЕНІ

КУРС: екінші

ПӘН: БИОЛОГИЯЛЫҚ ХИМИЯ

ҚҰРАСТЫРҒАНДАР: кафедра професср-оқытушылар құрамы

2012 ж.

Кафедра мәжілісінде талқыланды

Хаттама № 1

29 тамыз 2012 ж.

Бекітілді

Кафедра меңгерушісі

Профессор ____________________________ Плешкова С.М.

№ 1 дәріс.

Тақырыбы: Биохимияға кіріспе. Күрделі белоктар: хромо-, гликопротеиндер.

Мақсаты:Студенттерді биохимия ғылымымен таныстыру. Хромо- және гликопроетиндерге сипаттама беру.

Дәріс жоспары:

1. 
   Биохимияға кіріспе
   
2. 
   Хромо-, гликопротеиндер, құрылысы, ролі, өкілдері
   

ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ

Биохимияға кіріспе

Биохимия – тірі организмнің химиялық құрамы мен ішкі метаболиттер қатысуымен жүретін химиялық үрдістерді оқытатын ғылым. Энзимология, молекулалық генетика, биоэнергетика саласындағы ашылған жаңалықтар биохимияны фундаментальды пәндердің қатарына қосты және биология, медицина, жануарлар мен өсімдіктер саласындағы көптеген мәселелерді шешуде негізгі қажетті сала (пән) жасады.Биохимия дәрігерге ауру және сау ағзадағы өтіп жатқан химиялық үрдістер туралы мәлімет береді, метаболитттер мен ферменттердің көрсеткіштерін диагностика және бақылауда қолдануға мүмкіндік береді. Ол осы үрдістерді басқара отырып рациональды ем қолдануға мүмкіндік береді.

Хромопротеиндер (ХП) - құрылысы, өкілдері, маңызы.

ХП– боялған белоктар (chroma – бояу), жай белоктан және простетикалық топтан тұрады. Простетикалық тобы металл немесе витаминдер есебінен боялған заттар болып табылады. Гемопротеиндер бірнеше кластарға бөлінеді. Гемоглобин жай белок глобин және 4 гемнен (простетикалық топ) тұрады, эритроциттердің негізгі белогы.Негізгі ролі оттекті өкпеден тіндерге (оксигенация) және көмір қышқыл газын тіндерден өкпеге тасымалдау. Гемоглобин буферлі жүйе түзіп қанның қышқыл-сілті балансын тұрақты ұстап тұруға қатысады. (гем құрылысы суретте көрсетілген).

Гемопротеиндердің екінші өкілі–миоглобин 1 гем және 1 п/п ( 153 амин қышқылынан тұрады) тізбектен тұрады. Миоглобин гемі құрылысы жағынан гемоглобин гемімен бірдей. Миоглобиннің ролі миокардта және бұлшық етте оттекті оксигемоглобиннен тыныс алу ферменттеріне тасымалдау .Гемоглобиннің физиологиялық және патологиялық туындылары болады (окси- және карбгемаглобин, карбокси- және метгемоглобин).

Гликопротеиндер (ГП) (glycos – тәтті) – простетикалық тобы ретінде көмірсулар және оның туындылары (D-галактоза, D-манноза, D-глюкоза, L-фукоза, N-ацетилглюкозамин, N-ацетилгалактоза, сиал қышқылы, арабиноза, нейрамин қышқылы, ксилоза)болатын күрделі белоктар.

Нағыз ГП 80-90% белоктан, 10-20% простетикалық топтан тұрады. Простетикалық топ жүйесіз полисахаридтер: гексозаминдер, фукоза, арабиноза, ксилоза, галактоза және манноза, нейрамин и сиал қышқылдарынан тұрады. Өкілдері: иммуноглобулиндер, муциндер, сиалопротеидтер, кейбір гормондар (ФСГ, ТТГ), гормондардың рецепторы, кейбір ферменттер (холинэстераза), қан тобын анықтайтын белоктар, протромбин, тасымалдаушы белоктар (транскортин, гаптоглобин, церулоплазмин) және т.б.

Протеогликандар. 2-10% белоктан және 90-98% простетикалық топтан тұрады.Олардың простетикалық тобы жүйелі көмірсулар (ретімен қайталанатын), гликозамингликандар (ГАГ) деп аталады. ГАГ ретімен қайталанатын дисахаридтер, құрамында урон қышқылдары мен ацетилгексозаминдер болады.

ГАГ ағзада маңызды биологиялық роль атқарады: 1) ағзалар мен тіндерге катиондардың тасымалдануы, байланысуы және таралуына , оссификацияға; 2) су мен онда еритін заттар үшін мембрана өткізгіштігін қамтамасыз етіп, тіндерге судың таралуына; 3) диффузия үрдістерінің реттелуіне қатысады.

ИЛЛЮСТРАЦИЯЛЫ МАТЕРИАЛДАР:

1. 
   Презентация (слайдтар)
   

Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Плешкова С.М., Абитаева С.А. и др. «Белоктар, белоктар биосинтезі, молекулалық генетиканың негіздері», Алматы, 2000 ж.

2. Сайпіл У., Плешкова С.М., Абитаева С.А. «Ферменттер. Энергия алмасуы. Витаминдер.», Алматы, 2001 ж.

3. Абитаева С.А. «Биохимияның кейбір тараулары», Алматы, 2004 ж.

4. Плешкова С.М., Өмірзақова К.К., Абитаева С.А. «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006.

5.Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж.

6. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

7. 
   Е.С.Северин «Биохимия», 2008
   
8. 
   Т.Т.Березов, Б.Ф.Коровкин «Биологическая химия», 2004 г.
   

9. НиколаевА.Я. «Биологическая химия» - М., 2007
Қосымша әдебиеттер:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

5. 
   Т.Ш.Шарманов, С.М.Плешкова «Метаболические основы питания с курсом общей
   

биохимии», Алматы, 1998 г.

5. 
   С.Тапбергенов «Медицинская биохимия», Астана, 2001 г.
   
6. 
   В.Дж.Маршал «Клиническая биохимия», 2000 г.
   
7. 
   Б.Гринстейн, А.Гринстейн «Наглядная биохимия», 2000 г.
   
8. 
   Д.Г.Кнорре, С.Д.Мызина «Биологическая химия», Москва, 1998 г.
   
9. 
   Р.Марри, Д.Греннер «Биохимия человека», I-II том, 1993 г.
   
10. 
    А.Ш.Зайчик, Л.Г.Чурилов «Основы патохимии», Москва, 2001 г.
    
11. 
    Н.Р. Аблаев Биохимия в схемах и рисунках, Алматы 2005 г.
    
12. 
    Биохимия. Краткий курс с упражнениями и задачами. Под ред. проф. Е.С. Северина, А.Я. Николаева, М., 2002 г.
    
13. 
    З.С.Сеитов «Биохимия», Алматы, 2001 г
    

ҚОРЫТЫНДЫ СҰРАҚТАРЫ КЕРІ БАЙЛАНЫС:

1. 
   Биохимияға ғылым ретінде анықтама беріңіз.
   
2. 
   Белоктар дегеніміз не?
   
3. 
   Хромопротеиндер, жіктелуі, өкілдері, маңызы.
   
4. 
   Гемоглобин, миоглобин, құрылысы, ролі.
   
5. 
   Гликопротеиндер, құрылысы, жіктелуі.
   
6. 
   Нағыз гликопротеиндердің протеогликандардан айырмашылықтары.
   

№ 2 дәріс

Тақырыбы: Ферменттер. Ферменттердің жіктелуі. Ферменттерді анықтаудың клиникалық маңызы.

МАҚСАТЫ: Табиғаты белоктық биологиялық катализаторлар ферменттер туралы түсінік беру. Ферменттердің жіктелуімен таныстыру. Клиникалық жағынан маңызды ферменттер мен изоферменттерді көрсету.

ДӘРІС ЖОСПАРЫ:

1. 
   Ферменттер, түсінік
   
2. 
   Ферменттердің номенклатурасы және жіктелуі.
   
3. 
   Ферменттерді анықтаудың клиникалық маңызы.
   

ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ:

Ферменттер – арнайлығы бар белоктар, жасушаларда түзіліп химиялық үрдістерді тездетуге қабілетті биологиялық катализаторлар. «Фермент» термині «fermentum» - ашытқы латын сөзінен шыққан. Ағылшын тіліндегі әдебиеттерде «энзим» сөзі пайдаланылады, грек тілінінен «en zyme» – ашытқыда дегеніміз мағына береді.

Ферменттер мен бейорганикалық катализаторлардың ұқсастығы:

- тек энергиялық мүмкіндігі бар реакцияларды катализдейді ;

- кері реакциялардың тепе-теңдігін өзгертпейді;

- реакция бағытын өзгертпейді;

-реакция нәтижесінде пайдаланылмайды.

Ферменттердің номенклатурасы және жіктелуі

Ферменттердің көбісін катализдейтін реакция атына немесе әсер ететін субстраттың атына -аза деген жалғау қосып атайды. Мысалы, гидролаза, мальтаза, аргиназа, ЛДГ, АЛТ.

Барлық белгілі ферменттер катализдейтін реакция түріне байланысты 6 класқа бөлінеді.

1. 
   Оксидоредуктазалар - тотығу-тотықсыздану реакцияларын катализдейді.
   
2. 
   Трансферазалар - атом немесе атом топтарының бір заттан екінші затқа тасымалдануын катализдейді.
   
3. 
   Гидролазалар - судың қатысуымен күрделі заттардың жай заттарға ыдырауын катализдейді.
   
4. 
   Лиазалар-заттардың сусыз ыдырауын немесе синтезін катализдейді.
   
5. 
   Изомеразалар-изомерлену рекцияларын катализдейді.
   
6. 
   Лигазалар немесе синтетазалар –АТФ энергиясын пайдаланып синтезделу үрдісін катализдейді.
   

Әр ферменттің аталуы субстраттың атына немесе катализдейтін реакция атына “аза” деген жалғау қосылып оқылады. Кейбір ферменттердің тривиальды аттары сақталған.

Ферменттерді анықтаудың клиникалық маңызы.

Амилаза (диастаза), ГГТ, Сілтілі фосфатаза және қышқылдық фосфатаза, АЛТ, АСТ, КК, альдолаза – клиникалық маңызы жоғары. ЛДГ – 5 изоферментіне мысал.

ИЛЛЮСТРАЦИЯЛЫ МАТЕРИАЛДАР:

1. 
   Презентация (слайдтар)
   

ӘДЕБИЕТТЕР:

Негізгі:

1. Сайпіл У., Плешкова С.М., Абитаева С.А. «Ферменттер. Энергия алмасуы. Витаминдер.», Алматы, 2001 ж.

2. Плешкова С.М., Өмірзақова К.К., Абитаева С.А. «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006.

3.Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж.

4. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

5. 
   Е.С.Северин «Биохимия», 2008
   
6. 
   Т.Т.Березов, Б.Ф.Коровкин «Биологическая химия», 2004 г.
   

7. НиколаевА.Я. «Биологическая химия» - М., 2007
Қосымша әдебиеттер:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

5. 
   Т.Ш.Шарманов, С.М.Плешкова «Метаболические основы питания с курсом общей
   

биохимии», Алматы, 1998 г.

5. 
   С.Тапбергенов «Медицинская биохимия», Астана, 2001 г.
   
6. 
   В.Дж.Маршал «Клиническая биохимия», 2000 г.
   
7. 
   Б.Гринстейн, А.Гринстейн «Наглядная биохимия», 2000 г.
   
8. 
   Д.Г.Кнорре, С.Д.Мызина «Биологическая химия», Москва, 1998 г.
   
9. 
   Р.Марри, Д.Греннер «Биохимия человека», I-II том, 1993 г.
   
10. 
    А.Ш.Зайчик, Л.Г.Чурилов «Основы патохимии», Москва, 2001 г.
    
11. 
    Н.Р. Аблаев Биохимия в схемах и рисунках, Алматы 2005 г.
    
12. 
    Биохимия. Краткий курс с упражнениями и задачами. Под ред. проф. Е.С.
    

Северина, А.Я. Николаева, М., 2002 г.

5. 
   З.С.Сеитов «Биохимия», Алматы, 2001 г
   

ҚОРЫТЫНДЫ СҰРАҚТАР КЕРІ БАЙЛАНЫС:

1. 
   Фермент дегеніміз не?
   
2. 
   Ферменттердің жіктелуі және катализдік реакциялары.
   
3. 
   Ферменттердің номенклатурасы неге негізделген?
   
4. 
   Жекелеген ферменттер мен изоферменттерді анықтаудың клиникалық маңызы.
   

№3дәріс.

Тақырыбы: Энергия алмасуы. Энергия алмасуының сатыларына қысқаша сипаттама.

Мақсаты: Энергия алмасуы және оның сатылары туралы түсінік беру.

ДӘРІС ЖОСПАРЫ:

1. 
   Энергия алмасуы туралы түсінік.
   
2. 
   Энергия алмасуының сатылары.
   

ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ

Энергия алмасуы туралы түсінік.

Күн энергиясы кеңістікте әр түрлі ұзындықтағы электромагниттік толқындар түрінде таралады. Биосфера Күн энергиясының небәрі 0,02%-н ғана сіңіреді. Бұл аутотрофтар болып табылатын өсімдіктер арқылы жүзеге асады, ал жануарлар Күн энергиясын тікелей пайдалана алмайтындықтан, гетеротрофтар деп аталады. Олар энергияны өсімдік дүниесі синтездегеніміз органикалық заттардан алады. Жасыл өсімдіктердің Күн энергиясын пайдаланып, су мен көмірқышқыл газынан көмірсулардың (глюкозаның) түзілуін фотосинтез деп атайды.

6Н₂О + 6СО₂ + 2847кДж ↔ С₆Н₁₂О₆ + 6О₂

Жоғары сатыдағы жануарлар көмірсулар мен басқа да қоректік заттарда жиналған энергияны пайдаланады, тыныс алғандағы О₂ қатысуымен оларды ыдырату арқылы алады.

Бұл кезде бөлінген энергияның негізгі бөлігі жылу түрінде (52-60%) таралады, ал біраз бөлігі АТФ түрінде қорға жиналып, организммен пайдаланады. Сонымен, организм үшін қажет энергия күн энергиясын пайдаланған өсімдік тағамымен түседі екен. Энергия алмасудың биологиялық мәні органикалық заттарда сақталған энергияны пайдаланып, оны цитоплазмалық компоненттердің синтезі мен басқа да үрдістерге бағыттау болып табылады.

Энергия алмасуының 4 сатысы бар: 1 – көмірсу, липид және белоктардың арнайы жолдармен ыдырап, ортақ өнім АСҚ түзуі; 2 – ҮКЦ; 3 – БТ, немесе тіндік тыныс алу; 4 – ТФ

Энергия алмасуының сатылары

1 сатысы – негізгі қоректік заттардың арнайы жолдармен ыдырауы. Бұл сатысы ас қорыту жолдарында оттек қатысуынсыз жүреді және субстраттардың барлық энергиясының шамамен1% бөлінеді. Белоктар, көмірсулар және липидтердің әрқайсысы өз жолдарымен ыдырайды, мысалы, көмірсулар ас қорыту жолдарында моносахаридтерге дейін ыдырайды, қанға негізінен глюкоза шығады. Глюкоза пирожүзім қышқылына (ПЖҚ) дейін тотығады, ПЖҚ тотығудан декарбоксилденіп АСҚ түзеді. Липидтер (ТАГ) асқорыту жолдарында глицерина мен бос май қышқылына (БМҚ) дейін ыдырайды , глицерин ПЖҚ-ға дейін тотығып, БМҚ бета-тотығып, АСҚ түзеді. Белоктар ас қорыту жолдарында АҚ-на дейін ыдырайды , АҚ тіндерде дезаминденіп ПЖҚ немесе АСҚ түзеді.

2 сатысы –Үшкарбон қышқылының циклі, немесе лимон қышқылының циклі, немесе Кребс циклі (1953 ж Нобель сыйлығын алды).

1 сатыда түзілген АСҚ ҮКЦ-де тотығады. ҮКЦ барлық органикалық қосылыстар үшін «катаболикалық ошақ» . ҮКЦ реакциялары митохондрияда жүреді.

ҮКЦ қорытынды теңдеуі: АСҚ2СО₂+3НАДН₂+ФПН₂+АТФ

АСҚ ҚСҚ-мен судың қатысуымен конденсациялану реакциясына түседі , нәтижесінде лимон қышқылы түзіледі, ацилтрансфераза бөлінеді, реакцияны цитратсинтетаза жүргізеді.

Цитрат дегидратцияланып, нәтижесінде цис-аконитат түзіледі.

Цис-аконитат суды қосып алып, изолимон қышқылын түзеді.

Изоцитрат дегидрленіп, НАД-тәуелді ИДГ қатысуымен қымыздық янтарь қышқылын ҚЯҚ түзеді.

ҚЯҚ декарбоксилденіп, альфа-кетоглутарат түзіледі.

Альфа-кетоглутарат альфа-кетоглутаратдегидрогеназды комплекстің әсерінен сукцинил-КоА түзіледі. Альфа-кетоглутарат тотыққан кездегі энергия активті янтарь қышқылының макроэргиялық байланысын түзуге жұмсалады.

Активті янтарь қышқылының макроэргиялық байланысы ГДФ пен бейорганикалық фосфаттан ГТФ түзуге жұмсалады. Одан кейін ГТФ АДФ –пен қайта фосфорланып, ГДФ және АТФ түзіледі. Активті янтарь қышқылы өзінің макроэргиялық байланысын жоғалтып сукцинатқа айналады және НSКоА бөлінеді.

Сукцинат ФАД-тәуелді ФП – СДГ арқылы тотығып, фумарат түзеді.

Фумарат гидратацияланып, алма қышқылын (малат) түзеді.

Малат НАД-тәуелді МДГ арқылы дегидрленіп ҚСҚ түзеді , ол қайтадан ҮКЦ-ге түсуі мүмкін.

Сонымен ҚСҚ – ҮКЦ-ның катализаторы.

Биологиялық тотығу барлық тірі жасушалардың митохондриясында жүретін тотығу реакцияларының жиынтығы болып табылады.Биологиялық тотығудың негізгі функциясы энергия бөлу мен эндогенді су түзу. БТ ерекшелігі: ол біртіндеп жүреді, көптеген аралық сатылар арқылы және протондар мен электрондардың бір ферменттік жүйеден басқасына бірнеше рет берілуі арқылы іске асады.Бұл кезде әр сатыда аз мөлшерде энергия бөлініп отырады.

БТ кезінде барлық ферменттер басында тотықсызданады, одан кейін тотығуы керек, яғни тіндік тыныс алуға қатысатын оксидоредуктазалар ауыспалы күйде бірде тотыққан бірде тотықсызданған күйде болуы мүмкін және олардың тотығу–тотықсыздану потенциалы (ТТП) бар. Оксидоредуктазалардың БТ тізбегінде орналасуы ТТП мөлшеріне байланысты. Олар ТТП өсуіне байланысты орналасады. Мысалы, ТТП ең азы НАД тәуелді ПФ, ал ТТП ең жоғарыысы молекулалық оттек.

БТ дың әр сатысындағы энергия шығымы екі көрші орналасқан ферменттік жүйенің ТТП–ның айырымына бйланысты.Потенциалдар айырымы неғұрлым үлкен болса, энергия шығымы соғұрлым көп болады. (ТТПсхемасын қараңыз).

БТ келесі сатылардан тұрады:

1- сатыда субстрат коферменті НАД болатын пиридин ферментімен (ПФ) тотығады, бұл кезде НАД тотықсызданады. Бұл сатыда аз мөлшерде энергия бөлінеді.

2-саты – НАДН₂ коферменті ФМН болатын ФП тотығады, осы сатыда АТФ түзуге жетклікті 46 кДж энергия және біраз жылу бөлінеді.

3 саты – ФПН₂ убихинон (КоQ) әсерінен тотығады, КоQ тотықсызданады.Бұл сатыда күкірттітемір белоктар әсер етіп, электрондарды ФПН₂ –ден убихинонға береді.

БТ 4 сатысы– субстрат БТ тізбегінің басынан алыстаған сайын сутегі атомындағы протон мен электрон арасындағы байланыс әлсіреп, ол 2 протон мен 2 электронға ыдырайды:

2Н⁰à 2Н⁺ + 2ē.

Протон ерітіндіде қалады да, электрондар Цх (Цх – гемопротеин, гемінде ауыспалы валентті Fе бар) жүйесі арқылы оттекке беріледі.

Бұл кезде цитохром b-ның ферриформасы электронды қосып алып, ферроформаға тотықсызданады. Цитохромдар арасында тотығу-тотықсыздану реакцияларының реті – 2Цхbà2Цхс₁à2Цхсà2Цхаà2Цха₃àО₂

ФерроЦхb тотыққанда 43 кДж энергия бөлінеді.

Цха мен Цха₃ бір-бірімен тығыз байланысып, цитохромоксидаза (ЦХО) комплексін түзеді. Бұл комплексте ферро цха₃ молекулалық оттекпен әрекеттесіп тотығады, оттек ионданады. Сонымен оттек тотықсыздануы үшін 4 электрон қажет.

Цха мен Цха₃ тотыққан кезде (102 кДж) энергия және көп мөлшерде жылу бөлінеді.

БТ соңғы сатысында әр активті ионданған оттек тотықсызданған убихинон тотыққан кезде бөлінген 2 Н⁺ –мен әрекеттесіп эндогенді су түзеді.

Сонымен БТ-ның үш сатысында: НАДН2, ферроЦхb, ферроЦха мен ферроЦха₃ тотыққан кезде АТФ түзуге жеткілікті энергия бөлінеді. БТ–дың бұл сатыларын БТ мен ТФ қабысу пункттері деп атайды.