Биологиялық химия Кафедрасы

Негізгі:

2. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия» - М., 2004 – С.373-377

3. Николаев А.Я. «Биологическая химия» - М., 2007 – С.297-312

4. Северин Е.С. «Биологическая химия» - М., 2008 – С.351-408, 423-431

1. ТапбергеновС.О., ТапбергеновТ.С., «Медицинская и клиническая биохимия» Павлодар, 2004

2. Мари Р., Гриннер Д., Мейес П., Родуэлл В. «Биохимия человека», 2003

3. Кольман Я., Рем., К-Г., «наглядная биохимия»., М..: Мир,2004

4. Биохимия . Тесты и задачи: учебное пособие для студентов медвузов, под ред. член-

корр., РАН, проф .Е.С. Северина.- М.,2005

5. Биохимия в вопросах и ответах под ред. член-корр., НАН РК, д.х.н. проф .С.М.

Адекенов- Астана ,2003

6. Плешкова С.М., Жакыпбекова С.С, и соавт. Учебное пособие для самостоятельной подготовки студентов по биохимии, часть 2, Алматы, 2009

7.Бақылау

Бұл сабақ бойынша компетенцияларды бағалау әдістеріне кіреді:

Білім компетенциясын бағалау: ауызша сұрақтарға жауап беру, дискуссия, жазбаша бақылау жұмысы, үйге берілген жаттығулар мен ситуациялық есептерді тексеру бойынша іске асады.
Жағдайлық есептер:

1. 
   БМҚ тотыққанда 148 АТФ молекуласы түзілді. Тотығуға қандай БМҚ ұшырады? Дәлелдеңіз.
   
2. 
   Липидтердің жалпы мөлшері 25 г/л-ге тең. Бұл не туралы куәландырады?
   
3. 
   Бауырда метионин болмауынан ФЛ синтезі бұзылған. Бұл жағдай неге әкелуі мүмкін?
   

1. 
   БМҚ тотыққанда 148 молекула АТФ түзіледі. Қандай БМҚ тотықты?
   

б) стеарин

в) олеин

г) линоль

д) арахидон

2. 
   Глицериннің 1 молекуласы тотыққанда түзіледі:
   

б) 24 АТФ г) 30 АТФ

3. 
   ЛПТ реакцияларының активаторлары болып табылады:
   

б)глицерин г) вода

4. 
   Антиоксидантты ферменттер болып табылады:
   

б) пепсин, трипсин

в) каталаза, пероксидаза

г) цитохромдар

д) супероксидисмутаза, каталаза, глютатионпероксидаза

5. 
   Глицериннің метаболизм жолдары:
   

б) ФЛ синтезі г) ТАГ синтезі

в) ХС синтезі д) БМҚ синтезі

6. 
   Фосфатид қышқылы мына реакцияларға жұмсалуы мүмкін:
   

б) ХС синтезі

в) БМҚ синтезі

г) көмірсулардың синтезі

д) МАГ синтезі

7. 
   Активті май қышықылы қандай заттың көмегімен митохондрияға тасымалданады:
   

б) фосфоглицерин альдегиді арқылы

в) карнитин арқылы

г) ҚСҚ

8. 
   БМҚ қатысатын реакцияларды атаңыз:
   

б) холестерин, ТАГ, простагландинсинтезі

в) тотығып энергия бөледі, ТАГ, ФЛ, холестеридтер синтезі

г) тотығып энергия бөледі, ТАГ синтезі

9. 
   БМҚ-ның -тотығуының 1 айналымында тотықсызданады:
   

б) 1 ФПН және 3 НАДН

в) 2 ФПН және 2 НАДН

г) 3 ФПН

д) 3 НАДН

10. 
    Пальмитин қышқылы тотыққанда қанша АТФ түзіледі?
    

1. 
   Студенттерде активті сірке қышқылының (АСҚ) пайдаланылуының негізгі жолдары туралы білім қалыптастыру.
   
2. 
   Студенттерде холестерин алмасуы туралы білім қалыптастыру.
   
3. 
   Студенттерде кетогенез туралы білім қалыптастыру
   
4. 
   Студенттерде липидтер алмасуының бұзылуының биохимиялық механизмдері туралы білім қалыптастыру.
   
5. 
   Студенттердің арнайы әдебиеттермен және интернетпен жұмыс жасаған кезде дағдылар мен аналитикалық қабілеттерін қалыптастыру.
   
6. 
   Жаңадан терминдер мен түсініктер енгізу.
   

1. АСҚ-ң БМҚ, кетон денелері, холестериннің синтезіне пайдаланылу жолдарын қарастыру.

2. Холестерин алмасуын қарастыру.

3. Липидтер алмасуы бұзылуының биохимиялық механизмдерін қарастыру.

4. Жаңадан түсініктер енгізу және терминдерге анықтама беру: кетон денелері(ацетон, ацетосірке қышқылы, бета-гидроки-май қышқылы), кетогенез, ГМГ-редуктаза,мевалон қышқылы, ланостерин, сквален.

5. Студенттерді арнайы әдебиеттермен және интернеттен материал іздеуге ынталандыру.

1. АСҚ-ның пайдаланылу жолдары.

2. БМҚ биосинтезінің сатылары.

3. Кетон денелерінің синтезі, гиперкетонемия мен кетонурия себептері, аштық және қантты диабет кезіндегі даму механизмі.

4. Кетон денелерінің тотығуы. Ацетосірке және -гидроксимай қышқылдарының тотығуының энергиялық балансы.

5. Холестерин синтезі, сатылары және холестерин синтезінің реттелуі.

6. Холестерин мен кетон денелерінің синтезінің ұқсастықтары мен айырмашылығы.

7. Холестерин алмасуы.Холестерин алмасуындағы бауырдың рөлі. Холестерин алмасуындағы ТТЛП пен ТЖЛП рөлі.

8. Липидтер алмасуының соңғы өнімдері және олардың ағзадан бөлінуі.

9. Липидтер алмасуы бұзылуының биохимиялық механизмдері.

Аралас-әдіс 1) (жазбаша бақылау, Тақырыптың негізгі сұрақтарын ауызша талқылау анимация көрсету арқылы) .

1. 
   Тағам липидтері, олардың жіктелуі, маңызы.
   
2. 
   Тристеариннің химиялық табиғаты, ТАГ маңызы, қорытылуы, ТАГ-тың гидролиз өнімдерінің сіңірілуі.
   
3. 
   Фосфолипидтердің химиялық табиғаты, жіктелуі, маңызы, қорытылуы, ФЛ-ң гидролиз өнімдерінің сіңірілуі.
   
4. 
   Стериндердің химиялық табиғаты, жіктелуі, маңызы, холестериннің сіңірілуі.
   
5. 
   Холестеридтердің химиялық табиғаты, қорытылуы, гидролиз өнімдерінің сіңірілуі, холестериннің маңызы.
   
6. 
   Көп қанықпаған май қышқылдары (КҚМҚ), өкілдері, маңызы.
   
7. 
   Ішек қуысында жүретін үрдістер.
   
8. 
   Мицелла, түзілетін орны, құрамы, сіңірілгеннен кейнгі өзгерістері.
   
9. 
   Өт қышқылдарының химиялық табиғаты, маңызы. Жұп өт қышқылдары, өкілдері, маңызы. Өт қышқылдарының энтерогепатикалық айналымы, оның маңызы.
   
10. 
    Липидтер алмасуындағы ішек қабырғасының, өкпенің, бауырдың, май тінінің ролі.
    
11. 
    Хиломикрондар, түзілетін орны, құрамы, маңызы, ағзадағы өзгерістері.
    
12. 
    Липопротеидтер, түрлері, құрамы, ағзадағы өзгерістері мен маңызы.
    
13. 
    Липидтердің тасымалдану түрлері, олардың бір-бірінен айырмашылықтары. ТТЛП мен ЖТЛП – ның құрамы мен липидтер мен холестеринді тасымалдауындағы ролдерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтары.
    
14. 
    Хиломикрондар және ЛП, құрамы мен қызметтеріндегі ұқсастықтары мен айырмашылықтары.
    
15. 
    БМҚ мен глицериннің анаболикалық реакцияларға пайдаланылуы.
    
16. 
    ТАГ пен ФЛ биосинтезі, ұқсастықтары мен айырмашылықтары.
    
17. 
    Фосфатид қышқылының химиялық табиғаты, оның пайдаланылу жолдары.
    
18. 
    ФЛ-дің липотроптық әсері.
    
19. 
    Липогенез, липолиз, липонеогенез, түсініктер, бұл процестердің маңызы, қандай мүшелерде бұл процестер көп жүреді.Қандай жағдайларда және қалай липонеогенез жүреді?
    
20. 
    Липидтердің гидролиз өнімдерінің бауырға түсу жолдары (кестемен көрсетіңіз).
    
21. 
    Ағзадағы глицериннің өзгерістері. Глицерин тотыққанда түзілетін АТФ санын есептеңіз.
    
22. 
    Глюкозаның бір молекуласының синтезіне қанша глицериннің молекуласы жұмсалады (глицериннен глюконеогенезді кестемен көрсетіңіз).
    
23. 
    Жасушадағы БМҚ өзгерістері: пальмитин, олеин, стеарин, С₁₉Н₃₉СООН қышқылдарының тотығуы, бұл қышқылдар тотыққанда түзілетін АТФ санын есептеңіз.
    
24. 
    Қан тамыр ішілік липолиз, маңызы.
    
25. 
    БМҚ, жіктелуі, әр түрлі БМҚ-ың тотығу әдістері.
    
26. 
    КҚМҚ-ның пероксидтік тотығуы.
    
27. 
    Антиоксиданттық қорғаныс жүйесі, оның негізгі компоненттері, маңызы.
    
28. 
    Тристеарин, трипальмитин, дистеаропальмитин тотыққанда түзілетін АТФ санын есептеңіз..
    
29. 
    Ацетил-КоА-ның түзілу және пайдаланылу жолдары.
    
30. 
    Липидтер алмасуындағы ҮКЦ, БТ, ТФ ролі.
    
31. 
    Липидтер алмасуының соңғы өнімдері, қандай процестер нәтижесінде олар түзіледі.
    
32. 
    БМҚ синтезі, реакциялардың жүйелілігі. Қанша АТФ пенНАДФН₂ пальмитин, капрон қышқылдарының синтезіне жұмсалады?
    
33. 
    Кетон денелерінің биосинтезі, химиялық табиғаты, ағзадағы пайдаланылуы.
    
34. 
    Кетогенездің күшеюінің себептері, ол неге әкеледі.
    
35. 
    Холестеринніңсинтезі, сатылары (1 сатысын формуламен жазыңыз).
    
36. 
    Кетон денелері мен холестериннің синтезіндегі ортақ реакциялары, ортақ аралық өнімінің пайдаланылуы неге байланысты?
    
37. 
    Холестериннің алмасуы.
    
38. 
    Холестериннің ағзадатасымалдануы.
    
39. 
    Холестериннің алмасуы мен айналымындағы бауырдың ролі.
    
40. 
    Липидтер алмасуының бұзылуы (атеросклероз, өт-тас ауруы, стеаторея, семіздік, бауырдың майлануы).
    
41. 
    Ағзадағы эссенциалды май қышқылдарының атқаратын ролі.
    
42. 
    Эйкозаноидтар дегеніміз не?
    
43. 
    Қандай заттар эйкозаноидтардың синтезі үшін бастапқы субстраттар болады?
    
44. 
    Эйкозаноидтардың жіктелуі мен номенклатурасы.
    
45. 
    Эйкозаноидтардың әсер ету механизмі қалай жүзеге асады?
    
46. 
    а) Простагландиндердің (РGЕ_2,РGҒ_2a,, РGА₂)
    
47. 
    б) простациклиндердің РGI₂
    
48. 
    в) тромбоксандардың ( ТХА2, ТХВ2,)
    
49. 
    г) лейкотриендердің (LТА, LТВ, LТС, LТD) негізгі физиологиялық әсерлері.
    
50. 
    Эйкозаноидтардың атеросклероздың, асқазан жарасының дамуындағы ролі.
    
51. 
    РG синтезінің дисбалансы қандай аурулардың дамуына әкеледі? Простагландиндердің түзілуі мен жұмсалуының бұзылуы қалай білінеді?
    
52. 
    Омега-3 КҚМҚ әсерінен қан плазмасындағы ТАГ пен ТӨТЛП деңгейінің төмендеуінің механизмі.
    
53. 
    Омега–3 КҚМҚ-ның антиатеротромбогендік, антиритмогендік эффектілері.
    

1. Жасушада АСҚ-ның түзілу және пайдаланылу жолдары (схемамен)

2. БМҚ биосинтезі

3.Пальмитин қышқылының түзілуіне жұмсалған АТФ санын санаңыз.

4. Кетон денелерінің синтезі

5. Кетон денелерінің тотығуы.

6. Холестерин синтезі.

7. Липидтер алмасуының соңғы өнімдері және олардың ағзадан бөлінуі.

2,4,6 сұрақтарды талдаған кезде бірнеше бөліктерге бөлуге болады, мысалы: бір студентке БМҚ синтезінің басталу реакциясын, ал келесі студентке оны жалғастыруды беруге болады.Сол сияқты кетон денелері мен холестерин синтезінде бөліп беруге болады.(Анимация көрсету).

Анимация көрсетілгенне кейін келесі сұрақтар бойынша дискуссия жүргізіледі

1. 
   Холестерин синтезін реттейтін реакцияның және оны катализдейтін ферменттің атын атаңыз.
   
2. 
   Қанның қандай липопротеидінде холестериннің эфирлену реакциясы іске асады, оны қандай фермент катализдейді?
   
3. 
   ТТЛП –тің холестерин тасымалдауға қатысуы. ТТЛП рецепторлары.
   

1. 
   Бауырда түзілген холестерин тіндер мен ағзаларға қандай жолмен түседі?Бұл үрдісте ТӨТЛП пен ТТЛП рөлі. Холестериннің ТТЛП-тен тіндерге түсуі қалай реттеледі?
   

1. 
   Стеарин қышқылы синтезіне қажетті НАДФН₂ және АТФ санын есептеңіз (кез-келген жұп санды көміртекті май қышқылын беруге болады).
   
2. 
   Бета-гидроксимай қышқылы тотықанда түзілетін АСҚ, НАД, ФАД және АТФ санын санаңыз
   
3. 
   Ацетосірке қышқылы тотықанда түзілетін АСҚ, НАД, ФАД және АТФ санын санаңыз.
   

1. Плешкова С.М., Өмірзақова К.К., Абитаева С.А. «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006. – 113-136 б.

2. Уатқан С., Өмірзақова К.К. «Заттар алмасуы», - Алматы, 2004 ж. – 157-161 ; 199-212; 235-258 б.

3. Абитаева С.А. «Биохимияның кейбір тараулары», Алматы, 2004 ж. – 101-102 б.

3. Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж.

4. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

Орыс тілінде:

1. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия» - М., 2004 – С.379-404

2. Николаев А.Я. «Биологическая химия» - М., 2007 – С. 312-323, 324-326

3. Северин Е.С. «Биологическая химия» - М., 2008 – С.431

4. Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. «Метаболические основы питания с курсом общей химии», Алматы, 1998г. – С. 408-426; 430; 446-450.

4.. Медицина и здравоохранение в России-адрес http://dlib.eastview.com

1. ТапбергеновС.О., ТапбергеновТ.С., «Медицинская и клиническая биохимия» Павлодар, 2004

2. Мари Р., Гриннер Д., Мейес П., Родуэлл В. «Биохимия человека», 2003

3. Кольман Я., Рем., К-Г., «наглядная биохимия»., М..: Мир,2004

4. Биохимия . Тесты и задачи: учебное пособие для студентов медвузов, под ред. член-

корр., РАН, проф .Е.С. Северина.- М.,2005

5. Биохимия в вопросах и ответах под ред. член-корр., НАН РК, д.х.н. проф .С.М.

Адекенов- Астана ,2003

Бұл сабақ бойынша компетенцияларды бағалау әдістеріне кіреді:

Білім компетенциясын бағалау: ауызша сұрақтарға жауап беру, жазбаша бақылау жұмысы, бойынша іске асады.