Тақырыптың өзектілігі: Сақтар Еуразия даласындағы ежелгі көшпелі тайпалардың бірі болған және олардың грек-парсы соғыстарындағы рөлі маңызды тарихи оқиғалардың қатарына жатады. Бұл соғыстар б.з.д. 500–449 жылдары болған Ахеменидтік Парсы империясы мен грек полистері арасындағы қақтығыстар сериясы еді. Сақтар осы кезеңде Парсы империясының құрамына еніп, парсы әскерінің маңызды бөлігі ретінде қызмет атқарған
Сақтар Ахеменидтер империясының жауынгерлік күштерінің бір бөлігіне айналды. Олардың әскери қабілеттері мен көшпелі өмір салты оларды парсылардың әскерінде ерекше орынға қойған. Парсы патшалары, әсіресе Дарий I және Ксеркс, сақтардың жауынгерлік шеберлігін жоғары бағалаған. Сақтар атты әскер ретінде танымал болған, себебі олардың жылқышылық мәдениеті мен садақ атуды шебер меңгеруі шайқастарда үлкен артықшылық берген.
Зерттеудің дерек көздері:Сақтардың әскери-саяси рөлі мен оның салдарын зерттеуде маңызды дереккөздер ретінде антикалық авторлардың еңбектері мен археологиялық деректер негізгі рөл атқарады. Бұл дерек көздер арқылы сақтардың қоғамы, олардың әскери әрекеттері мен мәдениеті туралы терең түсінік алуға болады.
Геродот — сақтар туралы ең алғашқы жазба деректерді қалдырған грек тарихшысы. Ол өз еңбектерінде сақтардың тұрмыс-тіршілігі, соғысу әдістері және саяси құрылымы туралы баяндайды. Геродоттың деректеріне сүйенсек, сақтар ежелгі грек-парсы соғыстарында маңызды рөл атқарған, әсіресе Кир патшасымен соғысқан сақ патшайымы Томирис туралы аңыз мәлімет береді. Геродот сақтарды "Азияның ең жауынгер халықтарының бірі" деп сипаттайды.
Страбон — әйгілі грек географы және тарихшысы. Ол өзінің «География» атты еңбегінде сақтардың мекендеген жерлері мен өмір салты туралы мәліметтер келтіреді. Страбон сақтарды көшпелі өмір сүретін, батыл әрі ержүрек халық ретінде сипаттайды. Оның еңбегінде сақтардың саяси ұйымы, көшпелі шаруашылық жүргізу әдістері және көршілес халықтармен қарым-қатынасы туралы құнды деректер бар.
Археологиялық деректер:
Археологиялық зерттеулер сақтардың өмірі мен мәдениетін тереңірек зерттеуге мүмкіндік береді. Сақтардың ежелгі қорғандары, қалалары мен мазарлары археологтар үшін үлкен мәліметтер көзі болып табылады.
1. Қорғандар мен обалар: Археологиялық қазбалар кезінде табылған сақ патшалары мен батырларының жерленген орындары — ежелгі сақтардың әскери құрылымы мен әлеуметтік иерархиясын анықтауға мүмкіндік береді. Мысалы, Есік қорғаны (Алтын адам) — сақтардың мәдениеті мен өнерін ашып көрсететін ең танымал археологиялық табыстардың бірі.
2. Қару-жарақ пен тұрмыстық заттар: Археологиялық зерттеулер барысында сақтардың пайдаланған қару-жарақтары, сауыт-саймандары, күнделікті тұрмыста қолданған заттары табылды. Бұл заттар олардың соғыс тактикасы, технологиялық деңгейі және шаруашылығы туралы мәлімет береді. Әсіресе алтын бұйымдар мен әшекейлер сақтардың көркемдік деңгейінің жоғары болғанын көрсетеді.
3. Металлургия және қолөнер: Сақтарда металл өңдеу ісі жақсы дамыған. Археологиялық деректер олардың темір, қола, алтын өңдеу технологияларын жақсы меңгергенін дәлелдейді. Бұл олардың экономикалық қуаты мен әскери күшінің негізі болды.