Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1(57), 2018
106 Сурет 1 – Әлеуметтік педагогтың қызметі Ҽлеуметтік педагогтың мектепте іс-ҽрекетінің мынандай бағыттары болады: диагностикалық, ҧйымдастырушылық, болжамдық, алдын алу, ҧйымдық байланыстық, қорғаушы, ҽлеуметтік-психо- логиялық. «Ерекше назардағы» балаларды «қиын топ» ретінде емес, қайта қоғам тарапынан кҿмек қажет етуші бала ретінде тҥсіну қажет. Олардың мақсаты осындай балалармен жеке жҧмыс жасап, олардың себебін дҧрыс тҥсіне отырып, педагогикалық-психологиялық кҿмек беру [3]. Қорыта келе, ҿскелең ҧрпақты қоғамдық ҿмірге қатыстыру, жеке тҧлғалық қасиетін дамыту жҽне оны қоғамда то- лық мҽнді ҿмір сҥруге дайындау тҧлғаны ҽлеуметтендірудің негізгі шарттары болып табылады деуге болады. Жалпы білім беретін мектептердегі ҽлеуметтік педагогтар білім беру мекемелерінде қолайы орта қҧруға, оқушының педагогтардың тҧлғалық мҽселесін шешуге ҽлеуметтік орта мен бала арасында кең байланыс ҽлеуметтік педагогтар білім беру мекемелерінде қолайлы орта қҧруға, оқушының, педагогтардың тҧлғалық мҽселесін шешуге ҽлеуметтік орта мен бала арасында кең байланыс жасауға мамандалады. Балаларды ҽлеуметтік-педагогикалық қолдау – баламен бірге оның ҿзіндік кҿзқарасын, мақсатын, мҥмкіндігін анықтау ҥшін жҽне қоғамда қалыпты ҿмір сҥруге кері ықпал кедергілерді жою ҥшін жолын анықтау. Ҿмір сҥруіне, қарым-қатынасына, ҿзін-ҿзі тҽрбиелеуіне, алдына қойған мақсатына жету жҽне адамгершілік қасиетін сақтап қалуына кҿмектесу. Ҽлеуметтік педагогты ҽлеуметтік қызметкердің бір тҥрі деп санау қателік болар еді. Оның қызметі- нің негізгі сферасы социум-ҽлеумет. Негізгі басымдық бала мен отбасы, бала мен тҧрғылықты жерін- дегі жақын ортасының арасындағы қарым-қатынасын зерттеуіне беріледі. Ҽлеуметтік педагог бала- лармен, оның отбасымен кҿршілік ортасымен жҧмыс жасайды. Оның қызметінің мақсаты-социумда балалар мен ересектердің ҽлеуметтік маңызы бар, профилактикалық қызметін ҧйымдастыру, бала- ның дамуын, білім алуын ҽлеуметтік қолдау [4]. Сонымен, жоғарыда сҿз етілген ҽлеуметтік педагог қызметін нактылай келе, ол мҥмкіндігінше проблеманың алдын-алуына тырысады, проблеманы тудыратын себептерді анықтай жҽне уақытында оны жойып отыру, адам бойындағы олардың қарым-қатынасындағы ҽртҥрлі ауытқушылардың алдын-алып, отыру, осы арқылы қоршаған ҽлеуметтік ортаны сауықтырып отырады деп пайымдай- мыз. Ҽлеуметтік қызметкер проблеманың алдын-алумен емес, проблеманың ҿзімен жҧмыс жасайды (алкоголизм, нашақорлық, ҽлеуметтік депрессия, қаңғыбастық, ауру, ҿзін-ҿзі қызмет ете алмаушы- лармен, мҥгедектермен, стихиялық зіл-зала, кҿші-қонмен, жанының кҥйзелуі ҽлеуметтік бейімделу) арнайы кҿмектің тҥрін, арнайы мамандануды қажет ететін (қарт адаммен жҧмыс, босқындармен, ҽлеуметтік риск тобына жататын адамдармен жҧмыс) [5]. Сонымен қатар, ол арнайы жас ерекшелік- тері бойынша топтардың (балалар, жасҿспірімдер, жастар, қарттар) мекемелердің, микроорталықтың Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018 107 ерекше сфераларының (ауыл-ҽскери бҿлім) ҽлеуметтік проблемаларын шешуге мамандануы да мҥмкін. Ҽлеуметтік қызметкер мен ҽлеуметтік педагогтың кҽсіптік қызметтерінің жҧмыстарының тҥрі мен ҽдістемесі бір-бірімен қиылысып жатқанымен ҽр маманның ҿзіндік айырмашылықтары бар. Дегенмен ҽлеуметтік қызметкер жҧмысының нҽтижелілігі ҽлеуметтік педагогтың жҧмысымен тығыз байланысты, тиісінше ҽлеуметтік педагог жҧмысының нҽтижелілігі де ҽлеуметтік қызметкердің қорытындысынсыз жоққа шығар еді. Ҽлеуметтік педагог бірінші кезекте тҧлға мен отбасы қорғауға арналған мемлеккеттік-қоғамдық ҽлеуметтік қызмет кҿрсететін мекемелер мен ҧйымдар арасын байланыстырушы буын. Ҽлеуметтік педагогтың кҽсіби ҿзін-ҿзі дамытуы оның ҿзін-ҿзі кҽсіби кемелдендіруімен ҧштасады. Ҽлеуметтік педагогтың табысты ҿзін-ҿзі кемелдендіруі талап шегі оның қазіргі дағдылары мен машықтарынан недҽуір жоғары қойылады дегенді білдіреді, олай болмаған жағдайда қолда бар мен қаланатынның арасында қайшылықтар пайда болып, ҿзін жетілдіру ҥшін атқарылатын жҧмыстар еш нҽтиже ҽкелмейді.Ҽлеуметтік педагогтың ҿзін-ҿзі кемелдендіру ісіндегі жҧмыс ҿрісі барынша кең. Кез келген педагогтық машықта шеберлікті шыңдай беруге болады. Ҽлеуметтік педагогтың ҿзін-ҿзі дамытуының келесі кҿрсеткіші – педагогикалық кҽсіби бағытты- лығы деп есептейміз. Ҿйткеніоның маңызды қҧрылымдылық компоненттеріне кҽсіби педагогикалық бағыттылық, кҽсіби белсенділік, кҽсіби білімдер мен шеберліктер, кҽсіби педагогикалық қабілет, ес, ойлау мен қиял, кҽсіби ҿзіндік сана, қҧндылықтар қатары енеді [6]. Ҽлеуметтік педагогтың педагогикалық кҽсіби бағыттылығы – ҿзіне, іс-ҽрекетке, балаларға деген қатынастардың ерекше класымен анықталады. Кҽсіби-педагогикалық бағыттылықтың дамуы тҿмен- дегі факторларға байланысты: педагогтың тҧлғалық ерекшеліктері, оның қызығушылықтары, ҿзін-ҿзі дамытуға деген ҧмтылыс, басшылар тарапынан педагогикалық іс-ҽрекеттің ҧйымдастырылу ерекше- ліктері, ҧжымдағы ҿзара ҽрекеттің ерекшеліктері т.б. Кҽсіби белсенділік педагогтың ҿзінің іс-ҽрекетінің аймағын кеңітуге деген ҧмтылысымен, оқыту- дың жаңа формалары, ҽдістері мен қҧралдарын іздестірумен, ҽріптестермен, ата-аналармен, оқушы- лармен жақсы қарым-қатынаста болуымен, ҿзін-ҿзі тҽрбиелеудің барлық амалдары мен қҧралдарын қолдана отырып, ҿзін-ҿзі дамытумен айналасуымен сипатталады. Қарастырылатын мҽселелер контексінде кҽсіби белсенділік – ҿзін-ҿзі дамытудың маңызды шарты болып табылады. Ҽлеуметтік педагогтың ҿзін-ҿзі дамытуында ҿзін-ҿзі тҽрбиелеу жҽне кҽсіби ҿзін-ҿзі жетілдіру жетекші рҿл атқарады. Ҿзінің ҽрекетінің қорытындысын сараптай отырып ҽлеуметтік рефлекция жасайды онсыз білім беру процесінің заңдылығын тҥсіну мҥмкін емес, педагогикалық шеберлікке бастайтын қозғалыс жоқ. Кҽсіби ҿзін-ҿзі дамытудың бастапқы компоненті ҿздігінен білімін кҿтеру болып табылады , біз бҧл жерде «мақсатты тҥрдегі жалпы адамдық қҧндылықтарды ҽдістемелік жҽне арнайы білім арқылы, кҽсіби ептілігі мен дағдысы арқылы игеру бойынша педагогтың танымдылық ҽрекеті».«Орыс оқыту- шыларының оқыушысы» деген атақ алған К.Д. Ушинский оқытушы оқу барысында ғана ҿмір сҥреді деп санаған, қазіргі кезеңгі белгілі ғалымдардың бірі Д.С. Лихачев жастарға «Ҥнемі оқу керек. Бар- лық ірі ғалымдар тек қана біреуді оқытып қойған жоқ ҿздері де оқыды. Оқуды тоқтатқан кҥні – оқы- та да алмайсың. Себебі білім ҥнемі ҿсіп жетіліп отырады» деген [7,8]. Ҿзін-ҿзі жетілдіру білімі мен тҽжірибесі ҿзін-ҿзі тҽрбиелеудің алғышарттарын қҧрайды, ол ҿз кҽсіби жекелігін дамытудағы ҥш бағытын меңзейді: а) ҿзінің жеке-қайталанбайтын ерекшелігін педагогикалық ҽрекеттер талаптарына бағыттау; ҽ) кҽсіби компетенттігін ҥнемі арттырып отыру; б) жеке тҧлғаның ҽлеуметтік-адамгершіліктік басқа да қасиеттерін ҥнемі арттырып отыру. Кҽсіби ҿзін-ҿзі тҽрбиелеу, ол басқа да ҽрекеттер сияқты ҿзінің негізгі кҥрделі жҥйесі, мотивтері, белсенділік мотивтері бар. Ҽдетте мҧғалімдердің ҿзін-ҿзі тҽрбиелеудің қозғаушы кҥші мен кҿзі жетілуге деген қажеттелік арқылы тҥсіндіріледі. Алайда бҧл қажеттілік қажеттілік арқылы талаптар арасындағы қарсылықты шешуді қҧрамайды. Оқытушыға ҧсынылатын Талаптар «ҿзін-ҿзі ынталан- дырады немесе оқытушыны осы қарама-қайшылықты шешетін қандайда болмасын ҽрекеті қолдану- ға итермелейді». |